Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi l'ƏLSƏFƏ VƏ Sİyasi-HÜquqi TƏDQİqatlar institutu «politologiYA» ŞÖBƏSİ
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 73 Мехтиев P.A. Межнациональные отношения на исходе XX столетия: проблемы теории и политики.Баку: Азернешр. 1995, с.98. proseslər
ib ra h im A ğayev siyasət, onun prinsipləri, milli məsələnin həlli yollan, rnilli azlıqlar və s. xüsusi diqqət tələb edən problemlərdəndir Sosial münasibətlərin spesifik formalarından biri olan
milli münasibətlər mürəkkəb sosial, siyasi və mənəvi münasibətlərin bir cəhəti kimi təzahür edir. Milli münasibətlərin spesifikliyi isə milli xüsusiyyətlərdən irəli gəlir. Milli münasibətlər sistemində həlledici rol siyasi amillərə məxsusdur. Bu
hər şeydən
əvvəl, millətin formalaşması və onun inkişafının mühüm amili olan dövlətin əhəmiyyəti, milli və sosial-siyasi proseslərin daxili əlaqəsi ilə şərtlənir. Milli münasibətləıin milli özünüdərketmə, milli və ümumbəşəri mənafelərin əlaqələndirilməsi, millətlərin hüquq bərabərliyi, milli dillərin və mənafelərin inkişafı üçün şərait yaradılması, milli kadrların hazırlanması və hakimiyyət stukturlarında onların təmsil edilməsi və s. kimi məsələlər bilavasitə siyasət sahəsinə daxildir. Real həyatda millətlərin və xalqların qarşılıqlı münasibətlərinin bütün cəhətləri siyasi səciyyə daşıyır. Bəşəriyyət tarixində millətlərarası münasibətlərin təkmil ləşdirilməsi problemi heç bir dövrdə bugünkü qədər aktual əhəmiyyət kəsb etməyib. Əvvəla, bu ilk növbədə zəmanəmizdə gedən ictimai-siyasi proseslərlə sıx bağlıdır, yəni r,eal həyat özü bu problemin öyrənilməsi, yaxşılaşdırılması və təkmilləşdiril məsi yollarını irəli sürüb. Digər tərəfdən, keçmiş Sovetlər Birliyi dövründə yığılıb qalmış, obyektiv, həm də subyektiv mülahi zələr səbəbindən həll olunmayan, elə buna görə də getdikcə artan və milli münaqişələrə, millətlərarası müharibələrə gətirib çıxaran bəzi məsələlər diqqətlə, həssaslıqla araşdırılmalı, xalqların və millətlərin bərabər hüquq əsasında yaşamalarını
təmin edən sosial-iqtisadi, sosial-mədəni zəmin hazırlanmalıdır. Təcrübə göstərir ki, millətlərarası münasibətlərin xarakteri onların mövcud olduğu siyasi sistemdən asılıdır. Məsələn, keçmiş SSRİ-də formalaşmış inzibati-amirlik sistemi cəmiyyətin həyatının bütün tərəflərinə mənfi təsir göstərmiş, ictimai tərəqqi siyasi institutların geriliyi və bürokratlaşması ilə getdikcə daha da
sıx işdirildi. Millətlərin həyatının qurulması barədə demokratik ideyaların köməyi
ilə hakimiyyətə gələn bolşeviklərin qurduqları siyasi sistemdə bu ideyalar inkar edilmişdir. Mövcud siyasi sistem digər sahələrdə olduğu kimi, milli-etnik münasibətlər sahəsində də böhranın qarşısını almaq, yaxud aradan qaldırmaq imkanında olmamışdır. Məhz bütün bunlara görə də həyal özü Sovet cəmiyyətinin sosial-siyasi təşkilində milli respublikaların və onlarda yaşayan xalqların müstəqil inkişafını, onların potensialının tam açılmasına imkan verən fundamental keyfiyyət dəyişikliklər barədə məsələni ortaya qoymuşdur. Bu baxımdan əsas vəzifələrdən biri millətləri siyasi proseslərin mərkəzinə keçirmək, hakimiyyət və idarəetmə sistemində onların rolunu bərpa etmək, qarşılıqlı etimad və milli dəyərlərə hörmət prinsipləri əsasında bərahüquqlu əməkdaşlığın möhkəmlənməsi üçün şəraitin təmin edilməsidir. R.Mehdiyevin fikrincə, milli münasibətlər sahəsində siyasi sistemin islahatı aşağıdakı problemləri əhatə etməlidir: - bütün milli azlıqların hamısına eyni hüquqların təmin edilməsi, hər bir millətin, milli-etnik qrupun spesifik maraqlarının ödənilməsi; •• milli dil və mədəniyyətlərinin azad inkişafı üçün şəraitin yaradılması; 51 ib ra h im Ağayev M üasir şaraitdə Azərbaycanda m illi-etnik vətəndaşların milli əlamətə
görə hüquqlarının pozulmasını istisna edən təminatların möhkəmləndirilməsi; - millətlərarası ünsiyyətdə hər bir xalqın tarixi ənənələrinə və milli spesifikasına qarşılıqlı hörmət və ehtiramlarının, iqtisadi və mənəvi maraqlarının nəzərə alınmasının təsdiq edilməsi73. Xalqların və millətlərin sosial-iqtisadi, sosial-mədəni həyatında yığılıb qalmış problemləri öyrənmədən, milli xüsusiyyətləri nəzərə almadan, millətlərarası münasibətləri doğuran səbəbləri dərindən araşdırmadan, ümumiləşdirib obyektiv nəticə çıxarmadan milli münasibətlərin tənzimlənməsini, sabit qaydada inkişafını təmin etmək çətindir. XX əsr öz ömrünü milli münaqişələrin toqquşmasından irəli gələn
amansız müharibələrlə başa vurdu.
İstər respublikamızda, istərsə də dünyanın bir sıra regionlarında milli münaqişələrin artması nəticəsində minlərlə insan tələfatı, nəsillərin, millətlərin soyqırımı, iqtisadiyyatın, şəhərlərin, kəndlərin, yaşayış məskənlərinin dağıdılması, məhv olması baş verdi. Dünyanın mütərəqqi fikirli adamları, humanizm və demokratiya mövqeyində duran bir sıra təşkilatlar bütün qüvvələrini, bacarıq və səylərini milli zəmində baş verən müharibə ocaqlarının söndürülməsinə, oqları
doğuran səbəblərin araşdırılmasına sərf edirlər. Bu, çox mütərəqqi, xalqlara və millətlərə dərin inam və ümid hissi aşılayan bir missiyadır. İkinci Dünya müharibəsindən sonra dinc, əmin-amanlıq şəraitində yaşayan xalqlar və millətlər bu gün qarşıdurma. 73 Мехтиев P.A. Межнациональные отношения на исходе XX столетия: проблемы теории и политики.Баку: Азернешр. 1995, с.98. proseslər səfalət, sabaha inamsızlıq, çox vaxt alçaldılmış, təhqir olunmuş bir vəziyyətdə həyat sürürlər. İqtisadi əlaqələrin pozulması, siyasi sabitsizlik, yaranmış infilyasiya və böhran, işsizliyin adi normaya çevrilməsi, mövcud qıtlıq, qiymətlərin durmadan artması bütövlükdə həyata keçirilən sosial-iqtisadi, sosial- mədəni siyasətin ümumi keyfiyyətinə, həm də millətlərarası I münasibətlərin təkmilləşdirilməsi sahəsində qarşıya çıxan, daha doğrusu, məqsədyönlü şəkildə qoyulan, nəzərdə tutulan ümdə | proqramın yerinə yetirilməsinə mənfi təsir edir. Təcrübə göstərir ki, əleyhdarlarımız belə vəziyyətdən : bacarıqla istifadə etməyə çalışırlar. Onlar öz məqsədlərinə çatmaq naminə xalqları və millətləri qızışdırır, bir-birinə qarşı ■ qoyur, çox vaxt milli-demokratik prosesin genişlənməsindən sui-istifadə edərək ərazi, dil, milli muxtariyyət məsələlərini ön plana çəkir, eyni ərazidə uzun illər boyu qardaş kimi yaşayan xalqların və millətlərin sadəlövh, dünyagörüşcə məhdud, I təcrübəsiz, burnunun ucundan uzağı görə bilməyən ayrı-ayrı ( nümayəndələrinin məsuliyyətsiz və düşünülməmiş hərəkətləri üzündən onların mənəviyyatını zəhərləyir, aralarına nifaq toxumu
səpirlər. Sonra isə kənarda dayanıb onları
istiqamətləndirir, hətta lazım gələrsə, maddi vəsaitlə təmin 11 edirlər ki, qarışıqlıq yaratsınlar, cəmiyyətin ümumi ahəngini pozsunlar və bununla da öz mənfur məqsədlərinə nail olsunlar. Milli istiqlaliyyətimizin getdikcə daha da möhkəmlənməsi, dünya ölkələri ilə bərabərhüquqlu bir dövlət kimi bütün sahələr I üzrə müstəqil danışıqların aparılması yaxın gələcəkdə keçmiş ittifaq ərazisində, habelə Şərqdə yeni, qüdrətli bir dövlətin meydana çıxacağını duyan həm keçmiş ittifaqın rəhbərliyi, həm I də onların
bəzi tərəfdarları Azərbaycanda yeni milli .
Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|