Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi l'ƏLSƏFƏ VƏ Sİyasi-HÜquqi TƏDQİqatlar institutu «politologiYA» ŞÖBƏSİ
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
ib ra h im Ağayev РЕЗЮМЕ
Монография посвящена весьма актуальной проблеме и является одним из первых исследований, посвященных комплексному изуче нию национально-этнических процессов, идущих в Азербайджане в современных условиях. Работа состоит из введения, двух глав, заключения, списка исполь зованной литературы и приложений. Во введении раскрывается актуальность, степень разработанности проблемы, цель и задачи, научная новизна исследования, а также его практическое значение. Первая глава посвящена изучению этнополитических процессов в современном азербайджанском обществе отмечается, что в многонациональном Азербайджане межнациональные отношения составляют одну из важнейших направлений государственной политики. При этом также рассматриваются особенности этнополитических процессов, идущих в стране после приобретения независимости, попытки наших противников противопоставить народы, живущие в Азербайджане, осуждаются вескими аргументами. В работе проводится научный анализ целенаправленных мероприятий, проводимых правительством Азербайджана в области регулирования национально-этнических процессов в стране социаль ной динамики развития национального меньшинств, малочисленных народов и этнических групп. Автор отмечает, что в Азербайджане для большинства этносов наряду с религиозной, языковой, нравственной и территориальной общностью, также существуют принцип культурно-психологического, политико-геополитического сходства и близости, что, в общем, говорит о единстве народов Азербайджана. Во второй главе исследуются политико-юридические аспекты 1 7 0 Müasir şəraitdə Azerbaycanda m illi-etnik proseslar регулирования национально-этнических отношений, основные направления политики Азербайджанского государства в этой сфере. В работе отмечается, что все народности являются полноправными гражданами государства, в котором они живут. Автор, ссылаясь на по ложения международных документов, обосновывает недопустимое ъ нарушения территориальной целостности страны во имя реализации права национальных меньшинств на самостоятельное развитие и пока зывает, что это возможно только лишь в рамках единого государства. В данной главе анализируются конфликтные ситуации в нацио нально-этнических процессах, предлагаются пути их разрешения, а так же изучается содержание идеи национальной государственности через призму обеспечение национальных интересов. В заключении автор формулирует обобщения и предложения, прихо дит к такому выводу, что успешно развивающийся по пути строительства демократического, правового государства Азербайджан является неделимой Родиной живущих здесь всех народов. İbrah im A ğayev SU M M A R Y The monography proves to be distinguished with its scientific nov elty and actuality as it is one o f the initial researches directed to the pre sent- day national and ethnic processes in Azerbaijan. The work consists o f an introduction, two chapters and conclusion. The introduction deals with the actuality o f the subject, aims and tasks o f the research, scientific novelty and practical value o f the work as w ell as its historical significance. The first chapter is devoted to the essence and content o f ethno political processes in modem Azerbaijani society. It holds the view that Azerbaijan is a multinational state and therefore international relations are one o f the important directions o f state policy. The chapter also dw ells upon the ongoing ethno-political processes in the country since our Republic gained independence and neatly condemns the attempts o f opposing figures made at confronting the nations that live in Azerbaijan. The settlement o f national and ethnic problems and scientific analy sis o f the goal-directed actions taken by the government to establish a civil state are also reflected in this chapter. The author mentions the principal based on cultural, psychological, political and geopolitical similarity and affinity alongside with the com munity o f religions, languages and morality as well as territorial integrity which bodes well for the unity o f nations in our Republic. The second chapter studies the political and legal aspects in the regu lation o f national and ethnic relations. The chapter also asserts that all nations should enjoy equal citizenship in the country where they live and ethnic minorities can neverЪе isolated from the single state. The author’s explanation is closely connected with the UN Resolution and Declaration o f Human Rights. The work also touches upon the ideas o f national statehood. The ideas o f national statehood are generalized and constituted on the basis o f the sin gle goal-directed struggle o f nations which form the government. The conclusion sums up the main view s o f the scientific work and maintains that Azerbaijan is the indivisible motherland o f all nations liv ing here. / 7 2 -------- Müasir şeraitdə Azerbaycanda milli-etnik oroseslar KİTABA VERİLƏN RƏYLƏR İbrahim Məmməd oğlu Ağayevin «Müasir şəraitdə Azərbaycanda milli-etnik proseslər» mövzusunda kitabına R Ə Y Monoqrafiya Azərbaycanda milli-etnik proseslərin gedi şinə, etnosiyasi proseslərin mahiyyətinə, milli-etnik proseslərdə münaqişəli vəziyyətlər və onların həlli yollarına, milli dövlətçi lik ideyasının bu proseslərdə ön plana çəkilməsinə həsr olun muş mövzudur. Ümumiyyətlə, müəllif Azərbaycanda yaşayan milli azlıqları, azsaylı xalqları və etnik qrupları hərtərəfli tədqiq etmişdir. Monoqrafiyanın giriş hissəsində problemin aktuallığı əsaslandırılmış, məqsəd və vəzifələri sadalanmış, elmi yeniliyi qeyd edilmişdir. Elmi işin birinci fəslində müəllif etnosiyasi pro seslərin mahiyyətini etnosların bir çox müəlliflər istinadən təhli lini vermiş və bu sahədə öz elmi mövqeyini ortaya qoymuşdur. Fəslin ikinci paraqrafında isə müəllif etnosiyasi proseslərin sə ciyyəvi cəhətlərini araşdırmış və belə qərara gəlmişdir ki, milli- etnik problemlərə biganə yanaşmaq gələcəkdə qarşısı alınmaz həddə çata bilər. Ona görə də belə hallara diqqətlə yanaşılmalı və beynəlxalq normalara uyğun tədbirlərə əl atılmalıdır. Müəllif həmçinin göstərir ki, ümummilli liderimiz H.Əliyevin bünövrəsini qoyduğu milli siyasət millətlərarası münasibətlərdə neqativ halların olmasına imkan vermir. Birinci fəslin üçüncü paraqrafında isə milli azlıqların və azsaylı xalqların inkişaflarının sosial dinamikasını verən müəllif Azərbaycanda yaşayan etnosların məskunlaşması və bugünkü vəziyyəti haqqında tutarlı elmi təhlillər vermiş və bu qənaətə gəlmişdir ki, dil, din, mədəni-psixoloji, təsərrüfat-məişət, tale \
ümuınilliyi, siyasi-geopolitik baxımdan bu etnoslar yekdildir və bu da xalqlarda ümumi dəyərləri birlikdə inkişaf etdirib qoru maq zərurəti yaratmışdır. Kitabın ikinci fəslində milli-etnik problemlərin siyasi- hüquqi aspektləri, milli-etnik proseslərdə münaqişəli vəziyyətlər, onların aradan qaldırılması yolları, milli dövlətçilik ideyası ətraflı təhlil edilmişdir. Kitabın nəticə hissəsinin təkliflərlə zəngin olması mövzu nun elmi və praktik dəyərini artırır. Bu hissədə müəllif belə qə naətə gəlir ki, Azərbaycan xalqı heç bir milli ayrı-seçkiliyə yol verməmiş, həm daxildə, həm də respublikadan kənarda qisasçılıq ruhunda işlər aparmamış, belə şeyləri özünə rəva bilməmişdir. Xalqımız bu gün də bu əqidə və ideya ilə yaşayır. Belə olmasaydı Ermənistanda bir nəfərdə olsun azərbaycanlı qalmadığı halda, Azərbaycanda yüz mindən çox erməni yaşamazdı. Azərbaycan xalqının başına gətirilən bəlalara baxmayaraq biz
humanist mövqe
tutmuşuq. İnsan
hüquqlarının qorunması haqda dünyada qəbul edilmiş qayda- qanuna riayət edirik. Monoqrafiyada qoyulan
məsələlər konkret şəkildə dəlillərə əsaslanaraq ardıcıllıqla təhlil
olunur. Müəllil
monoqrafiyada toxunduğu məsələlərin hərtərəfli təhlili ilə yanaşı mövcud problemlərin həllinə yönələn təkliflərlə də çıxış edir. Bu mənada müəllifin işini yüksək qiymətləndirmək olar. Monoqrafiyanı çapa məsləhət görürəm. *•
__________________________________________________________ Fəlsəfə elmləri doktoru, professor V.Həbiboğlu / 7 4 M üasir şəraitdə Azerbaycanda m illi-e tn ik pro seslər İbrahim M əh əm m əd oğlu A ğayevin «M üasir şəraitd ə A zə rb a y ca n d a m illi-etn ik proseslər» m övzusunda k itab ın a R Ə Y
Müasir dövürdə milli-etnik proses bəşəriyyəti narahat edən ən aktual və qlobal problemlərdən biridir. Bu baxımdan polıet- nik vəziyyəti ilə seçilən Azərbaycan Respublikasında problemin hərtərəfli öyrənilib rasional şəkildə həyata tətbiq edilməsi xüsu si əhəmiyyət kəsb edir. Bildiyimiz kimi, keçmiş SSRİ ərazisində və eləcə də dünya nın bir sıra regionlarında milli münaqişə zəminində milyonlarla insan evsiz-eşiksiz qalmış, məcburi köçkün və qaçqın vəziyyəti nə düşmüşdür. Bu mənada etnosiyası proseslərin dərindən elmi şəkildə öyrənilməsi, onların politoloyi cəhətdən qarşılıqlı əlaqə lərinin aşkara çıxarılması etnopolitologiya elminin ən aktual problemlərindəndir. Məhz İ.Ağayev də tədqiqat işini bu pro blemlərin həllinə yönəltmişdir. Tədqiqatın əsas məqsədi milli etnik proseslərin, milli azlıqla rın və azsaylı xalqarın inkişafının sosial dinamikasının, bu pro seslərin sosial-hüquqi aspektlərinin tədqiq edilməsindən ibarət dir. Bu məqsədə çalmaq üçün müəllif seçdiyi mövzuya aid elmi ədəbiyyata istinad edərək, digər müəlliflərin fikrinə münasibət bildirmişdir. Mənbləşiinaslıq bazası elmi işin əsasını təşkil edir Giriş hissəsində elmi ışiıı aktuallığı, işlənmə dərəcəsi, məqsəd və vəzifələri, metodoloji bazası, mənbəşünaslıq bazası haqqında məlumat verilir, monoqrafiyanın elmi yenilikləri aydın şəkildə göstərilir. Elmi işdə iki əsas problem araşdırılır. I. Azərbaycanda etnosiyasi proseslər və onların səciyyəvi xüsusiyyətləri.
İbrahim Ağayev 2. Milli-etnik problemlərin nizamlanmasının siyasi-hüquqi aspektləri. Monoqrfiyanın birinci fəslində Azərbaycanda etnosiyasi proseslər və onların səciyyəvi xüsusiyyətləri elmi əsaslarla təhlil edilir. İlk növbədə etnos anlayışına, onun mahiyyətinə nəzər salınır, alimlərin tədqiqatlarına istinad edilərək etnosun ma hiyyəti aydınlaşdırılır. Müəllif həmçinin Azərbaycanda etnosiyasi proseslərin xa rakterik xüsusiyyətlərin də tədqiqata cəlb etmiş və belə qənaətə gəlmişdir ki, xalqların və millətlərin sosial-iqtisadi, sosial- mədəni həyatında yığılıb qalmış problemləri öyrənmədən, milli xüsusiyyətləri nəzərə almadan, millətlərarası münasibətləri gə rginləşdirən səbəbləri dərindən araşdırmadan, ümumiləşdirib obyektiv nəticə çıxarmadan milli münasibətlərin tənzimlənmə sini və inkişafını təmin etmək çətindir. Müəllif həmçinin Azər baycanda milli azlıqların və azsaylı xalqların inkişafının sosial dinamikası və xarakterik xüsusiyyətlərini araşdıraraq belə nəti cəyə gəlir ki, respublikamızda yaşayan azsaylı xalqlar və milli azlıqlar Azərbaycan dilindən ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə edir. Təsərrüfat-məişət imkanları baxımından bu xalqların ümumi cəhətləri inkişaf etmiş, tarixi tale ümumiliyi onları bir-birinə yaxınlaşdırmış və qarşılarına vahid Vətəni birlikdə müdafiə et mək kimi müqəddəs bir vəzifə qoymuşdur. Milli-etnik problemlərin nizamlanmasının siyasi-hüquqi as pektləri adlı ikinci fəsildə müəllif milli-etnik problemlərin ni- zamlanmasnın siyasi-hüquqi aspektlərini araşdırmışdır. Tədqi qatçı bu fəsildə milli azlıqların hüquq və azadlıqlarının təmin olunması xüsusiyyətlərini araşdırarkən bu qənaətə gəlmişdir ki, «Mülki və Siyasi Hüquqlar Haqqında Beynəlxalq Müqavilə»də bütün xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququna malik olmasının göstərilməsi heç də o demək deyil ki, başqa xalqın, millətin ərazisinə tarixin müəyyən mərhələsində köçürülərək məskunlaşdırılmış hər hansı millətin sonradan həmin xalqa, ya- 1 7 6 --------------------------------- Müasir şoraitdə Azərbaycanda milli-etnik proseslər xud millətə qarşı öz millətçilik ambisiyasını diqtə etsin. Burada, əlbəttə, erməni millətçiliyi nəzərdə tutulur. Bu fəsildə həmçinin milli azlıqların qorunmasına sahəsində Azərbaycan dövlətinin siyasi kursu da açıqlanmışdır. İkinci fəsildə milli-etnik proseslərdə münaqişəli vəziyyətlər və onların aradan qaldırılması yolları da tədqiqata cəlb edilmiş, milli-etnik münaqişələrin tiplərinə və müxtəlif inkişaf fazalarına elmi şəkildə toxunulmuşdur. Kitabda milli dövlətçilik ideyası, milli ideologiya məsələləri nə geniş yer verilmiş, azərbaycançılıq ön plana çəkilmiş və qeyd edilmişdir ki, azərbaycançılıq milli ideologiyanın konkret spesi fik formasıdır və Azərbaycan dövlətinin möhkəmlənməsi üçün vacib şərtdir. Kitabın nəticə hissəsində müəllif ümumiləşdirmələr apara raq, təhlil etdiyi əsas məsələlərə dair konkret təkliflər irəli sürmüşdür. Kitabın əlavələr hissəsində Azərbaycan əhalisinin milli tərkibi, milli mənsubiyyəti və ana dili barədə verilmiş cəd vəllər də tədqiqatın əhəmiyyətini dolğunlaşdırır. Tədqiqat işinin elmi və praktiki əhəmiyyətini nəzərə alaraq onun çap olunmasını məsləhət bilirəm. Fəlsəfə elmləri doktoru, professor C.Məmmədov İb ra h im A ğayev АВТОР МОНОГРАФИИ Ибрагим Мамед оглы Агаев родился в 1964 году в селе Хыл Масаллинского района. 1982-87 годах окончил с отличием Сельскохозяйственную Академию Азербайджана. И.М.Агаев окончил Бакинский Институт Социального Управления и Политологии (ныне Академия Государст венного Управления при Президенте Азербайджанской Рес публики). Завершил факультет «Политологии», он освоил специальность политолога. Он обучался в Институте Национальных Отношений Ака демии Наук Азербайджана и работал там в аспирантуре отдела «Этнополитические процессы» в качестве научного сотрудни ка. И.М.Агаев является автором многочисленных статей, в том числе таких, как «Об изучении проблем малочисленных наро дов Азербайджана», «О генезисе и разнообразии национально этнических народностей», «Основные свойства, характери зующие современные этнополитические процессы», а также научной работы «Субэтнические объединение в азербайджан ском обществе: русская диаспора». В настоящее время И.М.Агаев работает в Институте Фило софии и Политико-Юридических Исследований Академии Наук Азербайджана в отделе «Политология». Он защитил кандидатскую диссертацию в Академии Государственного Управления при Президенте Азербайджанской Республики. Семейный, имеет двух детей.
AUTHOR OF TH E MONOGRAPH Ibrahim Agayev was bom in the village Xil of Masalli region in 1964. He graduated from the Agricultural Academy of Azerbaijan with distinction in 1982-87. l.M.Agayev has left the Baku Institute Social Administration and Politology (nowadays the Academy of Public Administration '\ under the President of the Republic of Azerbaijan). He has finished faculty “politology” and has mastered a speciality “politologist”. He trained at the National Relations Institute of Academy of Sciences of Azerbaijan and worked there in the post graduate couse of the department “Ethnopolitical processes” as a scientific em ployee.
I.M.Agayev is the author of numerous articles, including such as “About study of problems” of the small number Nations of Azerbaijan, “About genesis and variely national ethnic peoples", “the basic properties describing modem etnopolitical processes” and also scientific work “the subethnic assosiation of the Russian diaspora in the Azerbaijan society” Now I.M.Agayev works at the Institute of Philosophy and Po litical-Low Researches of Academy of Sciences ofAzerbaijan in a department “politology”. He has defended the condidate disserta tion in the Academy of Public Administration under the President of the Republic of Azerbaijan. Married, has two children. \
İbrahim Məmməd oğlu AĞAYEV MÜASİR ŞƏRAİTDƏ AZƏRBAYCANDA MİLLİ-ETNİK PROSESLƏR Ибрагим Мамел оглы АГАЕВ НАЦИОНАЛЬНО-ЭТНИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ Ibrahim Mammad oglu AĞAYEV NATIONAL-ETHNIC PROCESSES IN AZERBAIJAN IN MODERN CONDITION Üz qabığındakı şəkillər. «Girişədək i epiqraf tədqiqatçı-alim, professor Qəmər falı Cavadovun «Azərbaycanın azsaylı xalqları və m illi azlıqları» (Tarix və müasirlik, Bakı. «Elm». 2000) kitabından götürülmüşdür. Naşir: Rajiq Xan-Sayııd oğlu Korrektor: Şəhla Səfərova Texniki redaktor: Seyfəddin Babayev Dizaynerlər: iradə Əhmədova, Ceyhun Əliyev Yığılmağa verilmişdir: 15.06.2006 Çapa imzalanmışdır: 03.07.2006 Tiraj 500; şərti çap vərəqi 11,25 Sifariş № 218 «MBM» mətbəəsində çap olunmuşdur Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|