Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi l'ƏLSƏFƏ VƏ Sİyasi-HÜquqi TƏDQİqatlar institutu «politologiYA» ŞÖBƏSİ
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 155 Мехтиев P.A. Межнациональные отношения: Анализ проблем и поиск решений. Баку: Азернешр, 1992, с. 121. 156 Yenə orada, s. 122.
- 157 Проскурин С.А. Национальная безопасность страны: сушнсть, структу ра, пути укрепления. М.: Наука, 1991, с. 18.
- IS8 Мехтиев P.A. Межнациональные отношения: Анализ проблем и поиск решений. Баку: Азернешр, 1992, с.94.
ib rahim Ağayev humanizmi, xeyirxahlığı, ədaləti və digər yüksək keyfiyyətləri təbliğ edir. Ulu Tanrının yaratdığı insanlar arasında isə heç bir fərq yoxdur və ola da bilməz. Məhəmməd Peyğəmbərin fikrincə, hər bir insan elmə yiyələnməli, vətəni qarşısında xidmətlər göstərməli, borcunu
yerinə yetirməlidir. Ümumiyyətlə, islam həmişə insanlar arasında sülhü, barışığı təbliğ etmişdir. Çoxmillətli dövlətdə dinin öz yeri var. O, dövlət üçün münaqişələr ocağına, fəlakətlər mənbəyinə, yaxud insanların milli birliyinin quruculuğuna çevrilə bilər. Siyasi sabitliyə malik olmayan, gərginliklərlə dolu olan ölkədə din bir çox hallarda öz izini sosial sarsıntılarda, inqilablarda da qoyur. Belə hallarda din yalnız din kimi çıxış etmir, siyasi, sosial məzmun alır. İran inqilabı buna
misaldır. Müasir
dövrdə millətlərarası münasibətlər zəminində dini ziddiyyətlərin mövcudluğu cəmiyyətin möhkəmliyini, qüdrətini sarsıdır. Bu gün dünyanın hər yerində belə ziddiyyətlər var. Hindistanın Kəşmir əyalətində hindularla müsəlmanlar, Filippinin cənubunda xristianlarla morolar, İndoneziyada müsəlmanlar ilə xristianlar arasında və digər yerlərdə silahlı toqquşmalar baş verir. Dini zəmində baş verən konfiliktlər, dini separatizm meyllərinin güclənməsi ölkənin demokratikləşməsinə, sosial-iqtisadi problemlərin həll edilməsinə mane olur. Ölkənin inkişafı isə millətlər və xalqlar arasında dostluğu və birliyi, dini tolerantlığı tələb edir. Çoxmillətli cəmiyyətin əsas norması
milli, irqi,
dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşların hüquq bərabərliyi prinsipinin ardıcıl olaraq həyata keçirilməsidir. Polietnik demokratik dövlət kimi Azərbaycan Respublikası buna misaldır. Ərazisində müxtəlif millətlərin
nümayəndələrinin dinc yaşaması, respublikanın ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak etmələri dini, milli tolerantlığı digər ölkələr üçün örnək ola bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, keçmiş SSRİ-də dinə laqeyd münasibət, ateizm, müqədəs ziyarətgahların dağıdılması, tarixi abidələrin məhv edilməsi xalqların həyatında öz mənfi təsirini göstərmişdir. Bürokratik ateist təbliğatı “şəxsiyyətin formalaşmasında tarix, mədəniyyət kimi dəyərlərin itməsi ilə əsl ziyalı mədəni şəxsiyyətin tərbiyəsi üçün zəruri olan klassik ənənələrin yoxa çıxması
ilə nəticələndi”155. Deməli, mədəniyyətin deformasiyası cəmiyyətin, insanın deformasiyasına şərait yaratdı. Belə bir halda inkişafdan danışmağa dəyməz. Çünki cəmiyyətin siyasi, sosial iqtisadi, hərbi inkişaf zəncirində din “həlqəsi” qırılmışdır. R.Veber qeyd edirdi ki, mədəniyyətsiz kütlə asanlıqla lümpen rəhbərləri, inteligent bolşevikləri irəli çəkdi və qərinələrlə toplanılmış mədəniyyətə və dinə zərbə vurdu. İndi biz dinsizləşmiş və kasıb ölkəyə malikik156. İ.Kantm təbirincə desək, ölkə əhalisi mədəni ənənələrini mənimsəyən xalqa və mənəvi həyatdan kənarlaşan tör-töküntüyə bölünür157. Deməli, “xalqın təhsil səviyyəsi yüksək olmadan, elmin, yüksək əxlaqi prinsiplərin nüfuzu, ədəbiyyat və incəsənətin çiçəklənməsi olmadan biz əsl humanist və azad, xoşbəxt və mənəviyyatca zəngin insanlardan ibarət olan cəmiyyət qura 155 Мехтиев P.A. Межнациональные отношения: Анализ проблем и поиск решений. Баку: Азернешр, 1992, с. 121. 156 Yenə orada, s. 122. 157 Проскурин С.А. Национальная безопасность страны: сушнсть, структу ра, пути укрепления. М.: Наука, 1991, с. 18. ' \_________________________________________ ___ ____ ___ 155 bilmərik”158. Bizcə, din amilinin milli münasibətlər sistemində yeri və rolu burada aydın deyilmişdir. Din millətin əlamətlərindən biridir. H.Zərdabi yazırdı ki, din də dil kimi millətin sütunlarından biridir. Din bütün tarixi dövrlərdə insan
cəmiyyətinin mədəni
səviyyəsini və
sivilizasiyalılıq dərəcəsini müəyyən edən bir amildir. Qədim və antik dövrlərdə çoxallahlılıq mövcud idi və təbiətə qarşı müxtəlif inanclar var idi. İnsanlar müxtəlif sosiokultur mühitdə yaşadıqlarından din onları başqalarından fərqləndirən başlıca amil idi. Sonrakı illərdə millətlərin yaranıb inkişaf etməsi, ictimai-siyasi sferalarda milli amilin güclənməsi, “biz” və “onlar” anlayışını etnik sferaya keçirdi. Artıq bir millətin nümayəndələri digərini “özgə” kimi tanımağa başladılar. Halbuki bu anlayış əvvəllər özgə dinlərin nümayəndələrinə aid idi. Millətin yaranması isə bir dinin daxilində xeyli “özgələrin” yaranmasına səbəb oldu. Hətta elə də olurdu ki, bir etnosun tərkibində bir neçə müxtəlif dinə mənsub olanlar vahid bir millət kimi formalaşırdı. Dini müxtəliflik artıq milli birliyə xələl gətirmirdi. Belə ki, milli birlik uzun illər dini birliklə yanaşı yaşamağa başladı. Amma onlar daim qarşılıqlı əlaqədə və vəhdətdə oldular. Bu gün hər hansı bir milləti dindən ayrı təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Din içərisində yaşadığı millətin mədəniyyət sisteminə daxildir. Millətin mənəvi həyatını dinsiz təsəvvür etmək olmaz. Məsələn, bugünkü azərbaycanlıların əksəriyyəti İslam dininə o qədər yaxından bağlıdır ki, İslam onlar üçün sadəcə bir din olmayıb, həm də həyat tərzidir. İslamm siyasi-mədəni təsiri IS8 Мехтиев P.A. Межнациональные отношения: Анализ проблем и поиск решений. Баку: Азернешр, 1992, с.94. ib ra h im Ağayev __________________________________________________________ 1 5 6 adamları özünə cəlb edən bir qüvvəyə malikdir. Çünki o, özündə reallıqları əks etdirir. Dinlərin heç də hamısı islamdakı belə cazibə qüvvəsinə malik deyil. Ona görə də bugünkü imperialist - təcavüzkar və qərəzli qüvvələr İslama qarşı bir cəbhədə birləşməyə çalışır və qərəzli yollarla gedərək islamı saxtalaşdırır. Ona qarşı böhtanlar və iftiralar yağdırır, onu təməlçiliklə və fanatizmdə təqsirləndirirlər. Bugünkü antiislami qüvvələr islamın getdikcə artan nüfuzundan və gücündən qorxuya düşür, ona qarşı təxribatlar həyata keçirir, islama qarşı onun xaricindən, həm də daxilindən hücumlar edir, onun mövqelərini hər vasitə ilə zəiflətməyə çalışırlar. Azərbaycanda yaşayan yerli aborigen xalqların əksəriyyəti islam dininə etiqad edənlərdir. Doğrudur, müstəqil bir etnos olmaq etibarı ilə bu xalqların hər birinin özünəməxsus müəyyən milli problemləri və maraqları vardır. Amma bu gün İslam dini onları bir nöqtədə birləşdirən güclü amil kimi çıxış edir. Respublikada yaşayan millət və xalqların din seçmək azadlığı, istədiklri dinə etiqad etmək müstəqilliyi vardır. Hər bir insan, eləcə də hər bir xalq istədiyi dinə etiqad edə bilər. Bundan istifadə edən yabançı ölkələr və qüvvələr özlərinin sosial missionerlik fəaliyyətini xeyli genişləndirmiş və əhalinin bugünkü iqtisadi çətinliklərindən öz mənafeləri istiqamətində bəhrələnməyə çalışmışlar. Hətta onların fəaliyyəti ona gətirib çıxardı ki, respublika əhalisi ciddi narahat olmağa başladı və bunu nəzərə alan Prezident H.Əliyev bu missioner təşkilatların qadağan olunması haqqında 1997-ci ilin yanvar ayında fərman imzaladı. Lakin həddini aşmış belə missioner təşkilatların bir çoxu hələ də öz fəaliyyətlərini gizlin olaraq davam etdirirlər. — ----------------------------------------------------------------------- --------- ---------------------------------- M üasir şəraitdə Azərbaycanda m illi-etnik proseslər 1 5 7 Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|