Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi l'ƏLSƏFƏ VƏ Sİyasi-HÜquqi TƏDQİqatlar institutu «politologiYA» ŞÖBƏSİ
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 74 Milli özünüdərketmə. Beynəlxalq elmi kollekviumun tezisləri. 21 24 aprel 1999-cu il. Bakı: Azərnnşr, 1999, s. 1-260.
münaqişələrin yaranması üçün əllərindən gələni əsirgəməmişlər. Müasir dövrdə xalqların və millətlərin milli oyanışı ölkədə, eləcə də
dünyada gedən
milli-demokratik prosesin qanunauyğun nəticəsidir. Milli oyanış, milli özünüdərketmə hər bir xalqın və millətin ümumi inkişafında mütərəqqi bir hadisədir. Milli oyanış, milli özünüdərketmə heç də milli eqoizmə, milli fərdiyyətçiliyə aparmamalıdır. Bu, çox qorxulu haldır. Çünki milli eqoizmin mövcud olduğu yerdə bütün mütərəqqi xüsusiyyətlər arxa plana keçir, onların yerini sırf millətçilik meyllərindən irəli gələn, həm başqa millətlərə və xalqlara, həm də elə həmin millətin özünə xas olmayan yabançı xüsusiyyətlər tutur ki, bu da millətlər və xalqlar arasında milli nifaqın yaranmasına səbəb olur. Bu haqda respublikamızda 21-24 aprel 1999-cu il tarixində «Milli özünüdərketmə» mövzusunda keçirilmiş beynəlxalq elmi kollokviumda ətraflı danışılmışdır74. Millilik və millətçilik arasında bir addım məsafə olsa da, məzmun, mahiyyət etibarilə bu məfhumların hər ikisi bir-birinə ziddir. Öz milli xüsusiyyətlərini saxlayıb, qoruyub inkişaf etdirmək hər bir xalqın qanuni borcudur. Millilik olmayan yerdə heç bir özünüdərketmə, kökə qayıdış, milli oyanış ola bilməz. Lakin bu millilik ifrat millətçilik səviyyəsinə çatdıqda cəmiyyətdə xoşagəlməz bəlalar
törədə bilər,
xalqları yaxınlaşdırmaq əvəzinə bir-birindən daha da uzaqlaşdırar, aralarında milli nifaq, ədavət yarada bilər. 90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanda gedən milli- demokratik prosesin boğulmasında xüsusi marağı o k n bəzi
_________________________________________________________ qüvvələr azsaylı
xalqlar barəsində antidemokratik, antihumanist siyasət yeridirdilər. Respublikamızda gah kürd, gah talış, gah da ləzgi probleminin ortaya atılması bütövlükdə Azərbaycan dövlətini parçalamaq, qarşıdurmanı gücləndirmək, müstəqilliyimizi zəiflətmək məqsədi daşıyırdı. Bu işdə xüsusi marağı olan bədnam qüvvələr çox vaxt Azərbaycan ərazisində güya həmin xalqların, digər etnik azlıqların hüquqlarının tapdanmasını, hətta dillərinin, mədəniyyətlərinin inkişaf etdirilmədiyini, əksinə bu hüquqların onların əllərindən alındığını, assimilyasiyaya məruz qaldıqlarını iddia edirdilər. Vətənimizdə yaşayan azsaylı xalqlar azərbaycanlılar kimi nəinki öz milli mənsubiyyətlərini qoruyub saxlamış, onlar Azərbaycan xalqının ayrılmaz tərkib hissəsi kimi bütün hüquqlardan bərabər səviyyədə istifadə etmiş, həm də çox mühüm əhəmiyyət kəsb edən
başqa bir
keyfiyyətə yiyələnmişlər. Hər bir xalq öz milli xüsusiyyətlərini saxlamaqla bərabər, ərazimizdə yaşayan digər xalqların və millətlərin, etnik azlığın həyat tərzində, məişətində, adət və ənənəsində, mədəniyyətindəki bir çox mütərəqqi xüsusiyyətləri əxz etmiş və onları qarşılıqlı şəkildə inkişaf etdirmişdir. Ümumi birgə yaşayış qaydalarına əməl olunan zamanlarda bu xalqlar bir- birinə daha çox yaxınlaşmışlar. Bunun da nəticəsində Azərbaycanda yaşayan etnik azlıqların demək olar ki, hamısı öz müstəqil dillərini, milli-etnik xüsusiyyətlərini saxlamışlar və bu gün də onları inkişaf etdirirlər. Demokratik qüvvələrin hakimiyyət başına gəlməsi ilk vaxtlar Azərbaycanı düşdüyü bu ağır böhranlı vəziyyətdən, daha doğrusu, parçalanmaqdan xilas etdi. Keçmişdə milli münasibətlər sahəsində buraxılmış nöqsanların tədricən aradan _______________________ M üasir şeraitdə Azorbəycanda m illi-etnik proseslər 5 5 5 4 İbrah im A ğayev qaldırılmasına, bu sahədə müəyyən məqsədyönlü işlərin aparılmasına, hər bir xalqın, millətin milli inkişaf meyllərinə qayğı ilə yanaşılmağa başlanıldı. Adi bir həqiqət dərk edildi ki, respublikanın düşdüyü bu ağır vəziyyətdə millətlərarası münasibətlərin yaxşılaşdırılmasında təkcə dövlət deyil, həm də j bütün xalq iştirak etməlidir. Çünki bu sahədə öz sözünü qanun, fərman şəklində deyən dövlətin siyasətini həyata keçirən xalqdır. Xalq özü insanlar, millətlər arasında tarixən mənəvi körpü rolunu oynayır, münasibətlərin tənzimləyicisi kimi çıxış edir. Bu baxımdan Azərbaycan ərazisində yaşayan xalqlar, etnoslar və etnik qruplar əsrlər boyu məskunlaşdıqları bu vahid, ümumi evi birgə qorumalı, saxlamalı parçalanmağa qoymamalı, milli əlahiddəliyə doğru çağırışları yekdil mövqedən dəf etməlidirlər. Xalqları qarşı-qarş ya qoymaq, süni ziddiyyətlər yaratmaq məqsədilə törədilən fitnəkarlıq halları qətiyyətlə ifşa edilməlidir, bu mühüm, dövlət əhəmiyyətli işdə mütləq xalqların öz qüvvəsindən istifadə ol ırmalıdır. Fransanın Azərbaycandakı keçiri'
fövqəladə və
səlahiyyətli səfiri Jan Perrən respublikamızda gedən milli- demokratik prossesə öz münasibətini bildirərkən milli münasibətləri zəif binaya bənzətmişdir. Onun fikrincə, bu binanın bir daşı götürülərsə tikili uça bilər. Lakin bir qədər sonra özlərini demokrat adlandıran bu qüvvəllər ölkədə elə bir vəziyyət yaratd.lar ki, Azərbaycanın müstəqilliyi, dövlətçiliyimiz yenidən təhlükə altına düşdü. Bu dövrdə respublikamızda etnik p insiplərə əsaslanaraq yaradılan və fəaliyyət göstərən siyasi partiyalar heç də milli demokratik prosesin üstünlüyü kimi qəiəmə verilməməlidir. Çünki etnik prinsiplərə əsaslanan parliyaların yaradılması | 5 6 Mü a s ir şəraitdə Azərbaycanda m illi-etnik proseslər siyasi inkişafda geriyə baxmağın nəticəsi kimi ortaya çıxır. Dünya dövlətlərinin bu sahədə siyasi təcrübəsinə istinad etsək, aydın görərik ki, heç bir sivlizasiyalı ölkədə dövlətin parçalanmasına zəmin hazırlayan, etnik prinsipləri əsas götürən siyasi partiyanın yaranmasına imkan verilmir. Çünki belə addım demokratiyaya, milli-demokratik prosesin gedişinə, de mokratiya ruhuna, başlıcası isə geniş xalq kütlələrinin hüquqlarına ziddir. ABŞ-ın təcrübəsi göz qabağındadır. Əgər burada yaşayan milli etnik qruplar, yaxud xalqlar siyasi partiyaların yaradılmasında həmin prinsipdən istifadə etsəydilər, onda ölkəni etnik prinsiplərə əsaslanan partiyalar bürümüş olardı. Lakin bunun siyasi demokratiyaya zidd bir hərəkət olduğunu dərk edən Amerika xalqı bu yolla getməmiş, həm dövlətin gələcəyi, həm də xalqın hüquqları nəzərə alınmışdır. Məsələn, XX əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində yaradılmış Azərbaycan Talış Xalq Partiyasının bəyanatında talışçılıq ideyasının təbliğ olunmayacağı, Azərbaycanda yaşayan bütün xalqlar arasında həqiqi dostluğun təbliğ ediləcəyi, vahid, bölünməz, müstəqil Azərbaycan uğrunda mübarizə aparılacağı fikri irəli sürülsə də, etnik prinsiplərə əsaslanan belə partiyanın yaranması istər-istəməz hamını narahat etməyə bilmirdi. Respublika ərazisində yaşayan milli azlıqların, azsaylı xalq və etnik qrupların ümummədəni inkişafına dövlət səviyyəsində göstərilən yüksək diqqət, aydın məsələdir ki, millətlərarası münasibətlərin yaxşılaşdırılmasını istəməyən, xalqlar arasında ayrı-seçkilik, düşmənçilik toxumu səpən bəzi üzdəniraq, aııtidemokratik qüvvələr imperiya ambisiyası, habelə yaranmış qarşıdurmadan öz şəxsi mənafeləri üçün istifadə edən müəyyən 5 7 Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|