Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qınalızadə. «Təzkirətüş-şüəra». s. 216.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 130 Sənünlə anı bir bilimmi və ikinüzə bərabər məhəbbət qılımmı?» dir. Bir gün yenə Ġsgəndər Çələbi məclisində itdügi seyr ü səfər və çəkdügi xof u xətərdən xəbər verüb, səyahətindən hekayət edüb, «filan iqlimə vardum və filan məmləkətdə Ģu qədər zaman durdum, filan Ģəhrdə Ģol dənlü zövq ü səva sürdüm» dir ikən Ġs- gəndər Çələbi «ya məğribi gördünmi?» diyü qəsd-i eyham idər. Bəsiri fil-hal qəsdinə vaqif olub «Ġsgəndər-i Zülqərneyn degülüm ki, cahanı görəm» diyü qərn imasın baĢına qaqar, ilzam edər. Mər- hum sinni hüdud-i səbində ikən sənə ihda və ərbaində məhruse-yi Ġstanbulda rixlət eyləmiĢdür. Mərhumun «Bənginamə»si və «Ləta- yif-i mütəfərriqə»si vardur, kəndi tədvin itmiĢdür. ƏĢar-ı u AĢiqlərini ah o Məsiha-dəm öldürür, Bu adəm öldürür ki, Məsih adəm öldürür. Mətlə Kirpigün sehr oklarıdur, qaĢlarındur, yay ana, Bir bənüm gibi bəlakeĢ uğrar isə, vay ana. Nəfis tarixləri vardur. Sultan Cahangir-i mərhumun viladə- tinə tarix «Cahan girəd be-tevfiq-i ilahi» dimiĢdür. Rodos fəthinə bir misrada üç tarix dərc itmiĢdür. Misra مات حتف متاحتف ام ترتف Belqrad fəthinə bu tarix dəxi anundur. Tarix Muin-i din-i Həqq Sultan Süleyman, Ki, dərgahına olmıĢdur fələk səth. Cihadını iĢidüb ruh-i qüdsi, Zəban-i hal birlə eylədi mədh. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 131 Anunçün dindi fəthinə bu tarix, Bilad-i Əngürüsi eylədi fəth. Zeyrəkoğlu qazıəsgər olduqda qəsidə vermiĢ, «caizə virə- lüm» diyü vədə idüb, vermədükdə dimiĢdür. Qitə Zeyrəkoğluna Ģairün birisi, Mədh ilətdi vü dövlətə irdi. Gər soraran nə virdi caizəsin, Lütflər itdi, vədələr virdi. Dər-in hal Ey mühit-i ülum ki, məhzən, Qətrədür ilmünüz yanında dəniz. Didinüz virəlüm sənə sədəqə, Vədədən qeyri nəsnə virmədünüz. Dər-xissət Rəvani Rəvaniylə məgər Pinti Həmidün, Bir aradan yaradılmıĢ rəvanı. Birinün nanı vəsfi la-yəzüqün, Birinün suyi nə-ti ləntəranı. Vəli Pinti Həmidün nanı yinə, Ġki ol dənlüdür ab u rəvanı. Vələhu ت ا رظن زا تٌ اپ كاخ ا ه تفر درد ل نادنچ گ تفر دركب اٌرد هك هدٌد تسٌر Qınalızadə. «Təzkirətüş-şüəra». s. 216. Xorasandandur. Nəvai məzburı «Məcalisün-nəfais» adlu ki- tabında irad itmiĢdür. Həzrət-i Molla Cami və Nəvainün qəzəlləri və sipariĢnamələriylə Sultan Bayəzidə gəlmiĢdür. Ol zamanda Sul- Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 132 tan Bayəzidün damadı Uğurlı Sultan Əhmədün müsahibi olub anun söhbətiylə əylənüb qalmıĢdur. Badəhu mürəbbi-yi əshab-i hünər mərhum Ġsgəndər Çələbinün lütfünə məzhər olmıĢ idi. Aya- sofya zəvaidindən ülufəsi və xizane-yi padiĢahdan salyane-yi mə- rufəsi var idi. Məta-yi məarifün mərd-i xəbiri və fünun-i lətaifün naqid ü bəĢiridür. Əksər-i əĢar u güftarı həzlə mail olmağın əshab- i dövlət və ərbab-i izzətün söhbətinə daxil olurdı. Həcviyyat ü həz- liyyatı vafir və lətaif ü qəraibi mütəkasirdür. Əvvəl Ruma gəldük- də Müəyyədzadə qazıəsgər ikən Bəsiri məzburdan bir əskəri töv- liyyət tələb idüb virməkdə və mərhum-i mərqumdan «Ģəfqət bir mərəzdür, ol mərəz bizə ariz olmıĢdur» didügin istima itdükdə bu beyti dimiĢdür. Beyt Mənsəb-i vəslin diriğ eylər bu bən üftadədən, Dilbərüm bi-rəhmün olmıĢ Müəyyədzadədən. Mərhumun lətaifi məĢhur və əlsine-yi xəvass ü əvamda məz- kurdur. Cümlədən hər kəsə münasib bəzi mənasib virmiĢdür. Mə- səla, Müsəlman Həsənə Ġmam Hisarı, Uzun Müslihüddinə Boya- bad, HaĢəri Həsənə Çubuqovası, Küçük Baliyə Yalağova, olınca cix dimiyələr, o dəxi bizüm günahımuz əfv idə, Sarı Gürzə Qızıl- ağac, Oturaq Süpürgəyə Ağsaray, Qartala Quzğuniyyə mədrəsəsi, «bəgənürsə xoĢ əst, bəgənməzsə guĢ əst», Ahiyə kuyınun qəzası. Bu risale-yi bədiül-məqaləyi itmam idüb vüzəradan birinə virdük- də vəzir məzbura «cümle-yi aləmə mənsəb təvzi itmiĢsin, bizə də- xi mənsib yokmı?» didükdə, məgər vəzir-i məzbur ol zamanda sultanlardan birini almaq üzrə imiĢ. Bəsiri dəxi vəzir-i məsfura «sizə Sulltanöni sancağın virəm» dir. Bir lətifəsi dəxi oldur ki, hammamlar təvzi itmiĢdür. Müdərrislərə Müfti hammamı, müla- zimlərə Qazıəsgər hammamı, kedilərə Çardaqlı hammamı, övrətlə- rə Alaca hammam, ərgənlərə Əzablar hammamı, hammallara Sırt hammamı, cüllahlara Çukur hammamı, dilbərlərə Vəfa hammamı. Cümle-yi lətaifindən mənqüldür ki, bir gün Ġsgəndər Çələbi məc- lisdə itdügi səfər və çəkdügi alam və xətəri rəvayət idüb səyahətin Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 133 hekayə edərkən Ġsgəndər Çələbi məzbura «ya məğribi gördünüz mi?» diyü qəsd-i eyham itdükdə Bəsiri-yi arif fil-hal qəsd-i məz- bura vaqif olub, «Ġsgəndər-i Zülqərneyn degülüm ki, dünyayı seyr idəm» diyü ilzam idər. Bu mətlə anundur: Mətlə AĢiqlərini ah o Məsiha-dəm öldürür, Bu adəm öldürür ki, Məsih adəm oldurur. Və bi-nəzir tarixləri dəxi vardur. Sultan Süleyman mərhu- mun oğlı cahangir sənə səb və səlasin və tisamiədə vəladət itdükdə bu tarixi dimiĢdür. Misra ﻥﺎﻬخ گ ﻰﻫلاﺍ ﻖﻴفﻮت ﻪﺑ دشﻳ Rodos fəthinə ki, sənə tis və əĢreyn və tisamiədə vaqidür. Bu üç tarixi bir misrada dərc itmiĢdür. Misra Fətahtu ma-fatüha eteme fəthin tammin (929). Sahib-qıran məğfur Sultan Süleyman-i məzbur bilad-i Əngü- rüsdə olan küffar-i mənhusun aĢnamını kəsr və vilayət ü məma- likini fəth idüb, cümle-yi bilad-i islama zəmm itdükdə bu tarixi xub vaqi olmıĢdur. Nəzm Muin-i din-i Həqq Sultan Süleyman, Ki dərgahına olmıĢdur fələk səth. Cihadını iĢidüb ruh-i qüdsi, Zəban-i hal birlə eylədi mədh. Anunçün dindi fəthinə bu tarix, Bilad-i Əngürüs-i eylədi fəth. Bəzi yaranı ilə xane-yi Rəvaniyə varub ac qalduqlarında bu qitəyi dimiĢdür. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|