Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aşiq Çələbi. «Məşairüş-şüəra». s. 213-214
- Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 236
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 134 Qitə Rəvaniylə məgər Pinti Həmidün, Bir aradan yaradılmıĢ rəvani. Birinün nanı vəsfi layəzükun 292 , Birinün suyı nəti ləntərani 293 . Vəli pinti Həmidün nanı yinə, Ġki ol dənlidür ab-i Rəvani. Sənə ihda və ərbəin və tisamiədə dide-yi canı bu aləm-i mihən ü əhzandan göz yumub, nərgis-i cinanı rövzə-yi cinana ni- garan olmaqla dar-i fənadan irtihal və civar-i mülk-i mütəala inti- qal eyləmiĢdür. 292 Нябя 29 293 Янам 143 Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 135 Bidari Bidari və Səhabi XVI əsrdə Türkiyəyə köçmüĢ Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı nümayəndələrindəndir. Təzkirəçilərdən Əh- di, AĢiq Çələbi, Qınalızadə, Bəyani və Riyazi əsərlərində Bidarini xatırlamıĢlar: «Əcəm əsillidir». AĢiq Çələbiyə görə Həmədanda, Qınalızadəyə görə isə Dərgüzində anadan olmuĢdur. ġair Səhabi- nin qardaĢıdır. Ruma gəlmiĢdir. Təzkirəçilər əcəm əsilli olmasına baxmayaraq, türkcəsinin qüsursuz olduğunu bildirirlər. H. 968 /1560-61-ci ildə vəfat etmiĢdir. Aşiq Çələbi. «Məşairüş-şüəra». s. 213-214 Səhabi mərhumun bəradəri idi. Əcəmi mövlud və Həmədani mihtəd-i səyrafi sənət və sərraf-i cəvahir-mərifət idi. Ba-vücud ki, sair əcəmlər əda-yi türkidə qasirdür bu nəfis-əbyata və səlis kəli- mata qadirdür. Bu mətlədən tülu-yi mehr-i güftarı zahir və bu mət- lə gün gibi sübh-i səbahət-i kəlamına bürhan-i bahirdür. Mətlə Göz-göz itdüm cism-i zari navək-i dildardan, Sərbəsər çeĢm oldum, amma doymadum didardan. Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 236 Vilayət-i bəhin-i Əcəmdən bəlde-yi güzin-i qəsəbe-yi Dərgü- zindəndür. Səhabi mərhumun bəradəridür. Əgərçi əhl-i hirfətdən səyrafi sənətdür. Lakin sərraf-i cəvahir-i zəvahir-i mərifətdür. Ba- vücud ki, tayifə-yi əcam əksəriyya əda-yi türkidə racil ü qasirdür, amma ki, məzbur əda-yi nəfis ü Ģərifə və kəlimat-i səlisə vü lətifə qadirdür. Bu əĢar anun güftarındandur. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 136 Göz-göz oldı cism-izarum navək-i dildardan, Cümlətən çeĢm oldum, amma doymadum didardan. Digər Surət-i yar ilə dil xanəsini deyr eylə, Yarı hər güĢədə bir surət ilə seyr eylə. Digər Qəddüm hilalə döndi, tənüm bir xəyaldür, Yəni əcəl gəlüb bəni bulmaq mühaldür. Təcil idüb həlakümə qəsd etmə ey əcəl, ġayəd vüsal-i yarə irəm ehtimaldür. ÇeĢm-i bidarı nərgisvar gülzar-i aləmdə tamam uyanmadın və cism-i pür-mihnət ü bəlası ab-i həyat ü bəqaya qanmadan sənə səman və sittin və tisamiədə axirətə intiqal eylədi. Qayətdə mey- xar idi. Ol Kərim-i Qaffar əfv itmiĢ ola. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 137 Cəlili Cəlili XV əsrdə yaĢayıb yaratmıĢ Hamidi təxəllüslü Azər- baycan Ģairinin kiçik oğludur. Hamidi h.843/1439-cu ildə anadan olmuĢ, bir müddət ġirvanĢahlar sarayında çalıĢmıĢdır. Divanında yer alan iki qəsidədən Hamidinin h.865/1461-ci ildə Kastamonuda Ġsfəndiyaroğlu Ġsmayıl bəy və eyni ilin baharında Bursada Fateh Sultan Mehmedin sədrəzəmi Mahmud paĢa ilə qarĢılaĢdığı məlum olur. Mahmud paĢa üçün yazdığı qəsidənin baĢlığında bunun Anadoluda yazdığı ilk qəsidə olduğunu bildirən Hamidi, rəcəb ayının 10-dan bəri onunla görüĢmək üçün gözlədiyini ifadə edir 294 . Mahmud paĢa vasitəsilə Fateh Sultan Mehmedlə görüĢən və Fatehin yaxınları arasına daxil olan Hamidi söylədiyi bir sözə görə h.881/1476-cı ildə Murad-i Xudavəndigar türbədarlığına təyin olu- naraq Bursaya göndərildi. Bir il sonra Ġstanbula gələrək padĢahdan əfv olunmasını dilədisə də, təkrar Bursaya göndərilməsi əmr edildi. Kiçik oğlu Cəlilinin h.893/ 1488-ci ildə Bursada anadan ol- duğu və atasını erkən yaĢında itirdiyini nəzərə alaraq, Hamidinin XVI əsrin əvvəllərində Bursada vəfat etdiyini söyləmək olar. Hamidinin əsərlərinin böyük bir hissəsi fars dilindədir. Əsər- lərindən biri «Külliyyat»dır. Buraya «Həsbihalnamə» və «Divan» daxildir. Külliyyatın əlyazması Türk Tarih Qurumu kitabxana- sında (№ 68) və Ġstanbul Arxeoloji Muzeyində (№ 84) mühafizə olunmaqdadır. Ġsmayıl Hikmət Türk Tarih Qurumundakı nüsxənin faksimilesini tədqiqat hissəsi ilə birlikdə «Külliyyat-i divan-i Mövlana Hamidi» adı ilə 1949-cu ildə Ġstanbulda nəĢr etdirmiĢdir. Külliyyatın əvvəlində yer alan «Həsbihalnamə»də Hamidi öz hə- yatı haqqında məlumat vermiĢdir. «Vəsiyyətnamə» Hamidinin baĢqa bir əsəridir. Bundan əlavə, Hamidinin II Bayəzidə təqdim 294 Цнвер И. Щамиди. ДИА. Ъ. 8. с. 461. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 138 olunmuĢ «Tarix-i Al-i Osman» adlı türkçə mənzum əsəri də var- dır. Hamidinin kiçik oğlu olan Cəlili haqqında Səhi, Lətifi, AĢiq Çələbi, Qınalızadə Həsən Çələbi, Bəyani, Riyazi, Fayizi təzkirələ- rindən məlumat əldə edirik. Cəlilinin əsl adı Ədbülcəlildir. H.893 /1488-ci ildə Bursada anadan olmuĢdur. Əcəmdən gələrək Bursada yerləĢən bir ailədəndir. Cəlili hələ gənc yaĢda olarkən atası vəfat etmiĢdir. Təhsilini Bursada alan Cəlili mədrəsədə oxumaq üçün Ġs- tanbula gəlmiĢdir. Burada Ģair Ahi ilə tanıĢ olmuĢ, meyxanələrdə Ģeir söhbətlərində birlikdə olmuĢlar. Yavuz Sultan Səlimə mədhi- yələr yazmasına baxmayaraq padĢahdan iltifat görməmiĢdir. Hələ o zamanlarda yalnızlığa meyilli olmuĢdur. Bir müddət sonra ayaq yalın yollara düĢərək izini itirmiĢdir. Öldüyü zənn edilərək altı, akçalıq ülufəsi (maaĢı) kəsilmiĢ və mirasçıları mallarını paylamıĢ- lar. Ancaq bir müddət sonra yeri öyrənildikdə qohumları onu Bur- saya gətirmiĢlər. Ülufəsi üç akçaya endirilmiĢdir. O zamandan sonra kimsəylə söhbət etməz, Kaplıca yolu üzərində yerləĢən evi- nin önündə dizini dayayıb oturur, salam verənlərin salamını alır, danıĢmaq istəyənlərlə danıĢmaz, nə səbəbdən belə davrandığını soruĢanlara and içdiyini söylərmiĢ. Əcəmlər kimi geyinər, baĢına böyük sarıq sarıb, üzərinə bir dəstə çiçək qoyarmıĢ 295 . AĢiq Çələbi təzkirəsində Cəlili ilə görüĢmək üçün nə qədər səy göstərdiyini, söz açmaq üçün ondan beytlər soruĢduğunu yazır. Nəhayət, bir dəfə Cəlili hamama gedərkən AĢiq Çələbi onun ardınca getmiĢ və ona aid beytləri və qəzəlləri bilərəkdən yanlıĢ və yüksək səslə oxumağa baĢlamıĢdır. Bundan sonra Cəlili öncə ah çəkib baĢını bulamıĢ və dözə bilməyib, «bu qəzəllər mənim- dür!»… deyib, doğru oxunuĢlarını söyləmiĢdir. AĢiq Çələbi fürsət- dən istifadə edib, ondan nə iĢlə məĢğul olduğunu soruĢmuĢdur. Cavabında Cəlili «kitabçıqlar vardur…» deyib, kitabları ilə məĢ- ğul olduğunu bildirmiĢdir. Daha sonra təzkirəçi ona «sizi «ġahna- mə» tərcümə idər dirlər, vaqimidür?» deyə sual vermiĢ və qarĢılı- 295 Шентцрк А., Картал А. Ески Тцрк едебийаты тарищи. Истанбул: Акьчаь йайынлары, 2007, с. 340. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|