Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aşiq Çələbi «Məşairüş-şüəra». s. 806.
- Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 411.
- Əsrar Dədə «Təzkirətüş-şüəra». s. 205.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 316 Nəzm Qursağınız danədən toldurdunuz, Xanənüz yüksəklərə qaldurdunuz. Yer yüzündə necə bitsün Ģəhtərə, Çiftçinin toxmın düĢürməzsüz yerə. Qoyalım hər qissəyi, əfsanəyi, Murun ağzından qaparsuz danəyi. Həm olursunuz hər məzaridən qani, Həm dönər yağma idərsüz xırmanı. ġəfqət etməzsüz qərib öksüzlərə, Rəhmünüz yokdur bu gönləksüzlərə. Nəsr: Bu bir kaç beyt dəxi anun əĢarından və güftarındandur. ġeir BaĢ açıq abdalunam bən Ģah haqqı, ya Hüseyn, Təkyəgah-i qəmdə zikrüm ah Hüseyn, va Hüseyn. Ġtdi tiğ-i iĢtiyaqun Ģərha-Ģərha cismüni, Yazdı qəmzən sinəmə xəncər ucıyla ya Hüseyn. Tas-ı çeĢmüm zeyn idüb mərcan-i xun-i didədən, Gözlərüm yaĢın səbil itdüm, didüm səqqa Hüseyn. Aşiq Çələbi «Məşairüş-şüəra». s. 806. Vilayət-i Əcəmdən Ruma gəlmiĢ yetimvəĢ ü dərviĢ-rəviĢ, fani-Ģivə vü qələndər-məniĢ, Ģəmlə-puĢ zilucə bərdüĢ səyyah-i aləm bir rind-i ləvəndanə vü piranəsər adəm imiĢ. Əxbər ü əsmar- da və təvarix ü hekayət ü dəfatir-i əsfarda zu-fünunluğı və məca- lis-i əkabirdə qissəxanluğı var imiĢ. Sultan Səlim-i mərhum na- mına da «Mürğ» nam kitabı cəm idüb bərgüzar itmiĢdür. Bərg-i səbzi məqbul-i həzrət olub, nəsim-i ehsaniylə bax-i bi-bərg ü bari müsəmmər ənva-yi ənva və ənvar ü əzhar itmiĢdür, əgərçi kitab-i Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 317 mərqumdan qeyri Ģeir ü əbyatı və nəzm ü nəsr ü kəlimatı mənqul degildür, amma nəfsində ol kitab-i nəzm-i qərib və üslub-i nəğz quĢ dilinə qərib bir dildür, amma əsər olmağa qabildür, əgərçi tuti- lər təkəllümdə Ģəkkərha olurmıĢ, iĢidirüz ki, bəzi qurab dəxi təli- mə müqarinəti ilə guya olurmıĢ. Kitab-i məzburdan əbyatdur. BayquĢ Yer üzündə necə bitsün Ģahtərə, Çiftçinün toxmın düĢürməzsiz yerə. Danələrdən qarnunuz doydurdunuz, Xanənüz yüksəklərə qaldurdunuz. Qoyalum hər qissə vü əfsanəyi, Murun ağzından qaparsız danəyi. Yığılur ayaqlar altında cahan, Siz yaparsız türlü-türlü aĢiyan. Kərgəs tutiyə Badəyi fərracə altından çəkər, Ruğanı qəndil-i məsciddən yakar. Kərgəs Səcde-yi didar-i yar itsəm gərək, BaĢ ü canı bərgüzar itsəm gərək. Kətxuda dəblək çalar kalkır xətib, Qazı əl qərsar u oynar möhtəsib. Qəzəl Cam-i müldən var imiĢsə gər fərağı lalənün, Qırmızı müldən pür olmazdı qabağı lalənün. Ağzı açıq bağlamalı qıp-qızıl divanədür, Oldı gəh kuhsar u gəh səhra durağı lalənün. Nərgizündən xəstə-dil olanları bəklər məgər, Kim söyinməz daima yanar çərağı lalənün. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 318 Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 541. Vilayət-i Əcəmdən Ruma gəlmiĢdür. Kitab-i «Dəh mürğ»un nazimidür. Nəzm-i məzburı Sultan Səlim-i maziyə virdükdə mən- zur-i nəzər-i məkarimi olmıĢdur. Bu əbyat kitab-i məzburdan bay- quĢun sair-i tüyura nəsihətindəndür: Nəzm Qursağunuz danələrdən doldurdunuz, Xanənüz yüksəklərə qaldururdunuz. Qoyalım hər qissə vü əfsanəyi, Murun ağzından qaparsız danəyi. Yıkılur ayaqlar altında cahan, Siz yaparsuz dürlü-dürlü aĢiyan. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 319 Zehni Zehni XVI əsrdə Bağdadda yaĢayıb-yaratmıĢ Azərbaycan Ģairlərindəndir. Adı Əbdüldəlil, ləqəbi Nəcəfzadə olmuĢdur 369 . Ġs- gəndər paĢanın oğlu Əhməd paĢa ilə Ġstanbula gəlmiĢdir. Qazi Gi- ray xan tərəfindən bəzi vəzifələrə təyin olunmuĢdur. Gözəl xətti və musiqidəki məharətinə görə də tanınmıĢdır. Türk və fars dillərində Ģeirləri vardır. Akademik H.Araslı və f.e.d. A.Musayeva əsərlərində Zehni yaradıcılığını bu və ya digər Ģəkildə araĢdırmıĢlar 370 . Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 411. Namı Əbdüldəlildür. Bürc-i nəyyirat-i vilayət və dürc-i ləali- yi zahirat-i kəramət müqərrər-i rayət-i xüləfa-yi piĢin olan Ģəhr-i Ġrəmeyin müzəmat-i mədain ü biladdan Darüs-salam Bağdaddan Nəcəfzadə diməklə məĢhurdur. Ġsgəndər PaĢanun oğlu Əhməd paĢa ilə Ġstanbula gəlmiĢ idi. Cüziyyatda mahir, hüsn-i xəttə qadir, türki və farsi əĢarı və müammayat-i bihədd ü Ģümarı olduğından qeyri fənn-i musiqinün gerçəkdən sahib-i etibar ü iĢtiharı idi. Bu bir kaç müəmma vü əĢar məzburun güftarındandur. Müddəiyə dəlil olmaq üçün irad olundı. Əhməd-i Muxtar nam dilbər-i sim- əndam haqqında bu qəzəli düyüb, bu əfkar-i ənama gətürmiĢ idi. ġeir Getdi əldən ixtiyarum cəzbe-yi dildar ilə, Dostlar bilməm nolur hal Əhməd-i Muxtar ilə. 369 Мусайева А. Ялйазма китабы вя ХВ-ХВЫ ясрляр Азярбайъан ядябиййаты. Бакы, Нурлан, 2002, с. 234. 370 Араслы Щ. Бюйцк Азярбайъан шаири Фцзули. Бакы: 1958, с. 81; Мусайева А. Ялйазма китабы вя ХВ-ХВЫ ясрляр Азярбайъан ядябиййаты. Бакы: 2002, с. 234- 236. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 320 Gülsün açılsun rəqib ilə nola, ey qönçə ləb, ġimdi oldı gül-i rəna açılmaq xar ilə. Naməyə sığmaz hədis-i Ģövq, ey Zehni, məgər, Gah halün yarə iĢar idəsin əĢar ilə. Be nam-i Müttəqi Mütəvəccih olacaq ruyını ol Ģəm çəkil, Eylədi gah nihan, gah nümayan, ey dil. Əsrar Dədə «Təzkirətüş-şüəra». s. 205. Bağdadiyyül-əsil olub məcame ü dəfatirdə Zehni-yi Qədim diyü təhrir ü təvsim olınan bunlardur. Türki və farisi əĢarı və müəmmayat-i biĢümarı və fənn-i musiqidə seyt-i iĢtiharı olub, da- rül-vilaye-yi Konyada asitane-yi Həzrət-i mövləviyyədə bir zaman hücrə-güzin-i inziva vü mücahidat və bədəhu tərəf-i Darüs-səltə- nətül-aliyyəyə xirqə-bər-düĢ-i səyahət olub, bir mah-i məhərrəmdə Misra هب ؾجن هب نافوط دمآ ناٌرگ مشچ diyərək, Dəcle-yi Ģövqi cuĢan və canib-i Bağdad-i darüs-səlama rəvan və əlf-i kamil hüdudına qərib azim-i cinan olmıĢlardur. Dər- viĢlik qəza vü mülazimət gibi bir payəli söz olmadığından təzkire- yi Ģüəra yazan tərəfgiran-i qəlilül-izan əksəriya iltizam itməyüb, zikr ü təshih tərəfinə gitməmiĢlərdir. Və bəlki nisyan mənsiyyən ərbab-i təriq-i fəqr ü fənanun süxənqularun təhrir ü təfsildən kəff-i yəd idüb, məgər kamal-i iĢtiharı olursa xah na-xah təzyi-yi midad eyləyüb, ol xüsusda təksir-i səvaddan etisaf və təzkirənüvislərdə Lətifi və Səfayi mərhumlardan qeyrisi tərk-i insaf itmiĢdür. Görül- məzmi ki, RövĢəni və GülĢəni gibi zatları pəsənd itməyüb, necə- necə binam ü niĢan və bizat ü zamanları qurı laf ü gəzaf ilə nam- avər itmək səmtinə zahib olmıĢlardur. Təcavəzallahü anhüm. Bu təqdircə asarnüvisan-i Rum mülk-i sairə beynində tərəfgirlik ilə Ģöhrətyab olub, əksər əqavil ü asarları bir-birinə müxalif olmaqla Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|