Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
336
Lüğət
A
Ahənin-dəmirdən olan, qüvvətli
Am-il
Aməd-gəliĢ, yetiĢmə
Arəc-dirsək, gediĢ, tərz, üsul
Ariz-təbii və əsli olmayan, sonradan əmələ gəlmə, yanaq, Ģikayətçi, üz verən,
baĢ verən, təsadüfi hal
Asitan-kandar, astana, dərgah, saraya giriĢ qapısı
AĢina-tanıĢ, dost, xəbərdar
Atab-məhvolma, ölüm
Avər-gətirici
Ayan-bəlli, açıq
Azim-qəsd edən, qərar verən, niyyət edən, yolanan
B
Bahir-üstün, gözəl, açıq, aĢkar, əla, çox qəĢəng
Baqi-qalan, daimi, həmiĢəlik, əbədi, qalıq, kəsir, əksik, axirət
Baran-yağıĢ, ardı kəsilmədən yağdırılan, tökülən Ģey
Bazu-qolun çiyindən dirsəyə qədər olan hissəsi; qüdrət, əzəmət, qüvvə
Beynəl-cümhur-camaat arasında
Bədəhu-ondan sonra
Bəhrəvər-payı olan, hissəsi və nəsibi olan
Bəqa-daimilik, əbədilik, davam etmə, dəyiĢməzlik
Bəldə-Ģəhər, qəsəbə, məmləkət
Bəngah-keçədən düzəldilmiĢ türkmən evi, əmrlərə və böyük rütbəli kimsələrə
məxsus çadır
Bərin-uca, ali, yüksək
Bətul-namuslu qadın, Fatimeyi Zəhranın və Məryəmin ləqəbi, kök salan
Bican-cansız, ruhsuz, ölü
Bikəran-kənarsız, bucaqsız
Bilad-ölkə
Binəzir-misilsiz, tayı-bərabəri olmayan
Birun-bayır, evin kiĢilərə məxsus hissəsi, qonaq evi
BiĢümar-saysız, hesabsız
Büldan-Ģəhərlər, məmləkətlər, illər
Bülənd-yüksək, uca
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
337
Bünyə-bədənin təbii halı
Büridə-kəsik, kəsilmiĢ
Ç
Çalak-cəld, çevik, tələsik
C
Cah-yer, mənsəb, məqam, rütbə, hörmət
Caməkan-camlıq, paltar soyunulan yer
Canib-tərəf, cəhət
Cəhim-cəhənnəm
Cəla-parlama, cila, köçmə, uzaqlaĢma, ayrı düĢmə
Cərad-çəyirtkə, qarətçi dəstəsi
Cərib-qədimdə vergi siyahısı, vergi dəftəri, mühüm hadisələri qeyd etməyə
məxsus vərəqə
Cərr-çəkmə, darxma, sürmə, özünə doğru çəkmə
Cəstə-sıçramıĢ, atılmıĢ
Cibal-dağlar
Cud-comərdlik, əlaçıqlıq
Cuy-axar su, axtaran
Cuybar-axar su, arx
Cüllah-çul toxuyan
Cülus-oturma, taxta oturma, bir padĢahın taxta oturduğu gün
D
Damən-ətək, yarı
DəqiqəĢünas-incədən-incəni anlayan, hər iĢin öz vaxtını bilən
Dəxl-qarıĢma, müdaxilə etmə, aid olma, gəlir, mədaxil
Dəstur-vəzir, müĢafir, adət, dəb, qanun kitabı, rüsxət, əmr, fərman
Dəvat-mürəkkəbqabı
Dimağ-burun, damaq
Diriğ-əsirgəmə, qıyma, əfsus, heyf
Dürr-inci
Ə
Əacib-qəribə Ģeylər, əcaiblər
Əali-əlalar, yaxĢılar
Əbdal-əvəz edən Ģey
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
338
Əbhar-dənizlər
Əbhər-nərgiz çiçəyi, gözəl, qəĢəng ada, göz
Əbkəm-dilsiz, lal
Əbr-bulud
Əbrar-nəcib adam, müqəddəm
Əbtər-övladsız, sonsuz
Əbyat-beytlər
Əcil-gecikməz, tələsən
Ədid-çoxlu, çox
Əfza-artıran
Əğləb-daha qüvvətli, ən çox
Əğmaz-göz yummalar, göz qırpmalar
Əhadiyyət-birlik
Əhfad-oğul oğulları, nəvələr, yardımçı
Əhibb-sevimli, istəkli, dostlar
Əhmər-qırmızı
Əhzan-kədərlər
Əxbar-xəbərlər
Əxtər-ulduz, bəxt, tale
Əimmə-imamlar, ruhani Ģəxslər
Əknaf-tərəflər, kənar yerlər, ucqarlar
Əqsam-qisimlər, hissələr
Əqtar-tərəflər, yanlar
Əllamə-hər elmə bələd olan, ustad, yalançı alim
Əltaf-lütflər
Əmair- (imarətin cəmi) məmurələr,ümran, bayındırlıq
Əmvac-ləpələr, dalğalar
Əmmə-bibi
Əmtar-yağıĢlar
Əmval-mallar
Ənam-bir iĢə görə hədiyyə vermə
Ənasir-ünsürlər
Əncüm-ulduzlar, ot, kol
Əndəlib-bülbül
Ənhar-çaylar, arxlar
Ənva-növlər
Ənzar-nəzərlər, baxıĢlar
Əraq-tər, köklər, damarlar
Ərbab-yiyə, sahib, mülkədar
ƏrĢ-qübbə, taxt, tac, göy, səma
Əsfar-siniflər, boĢ, hökümsüz, dəyərsiz
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
339
Əsfər-sarı
Əsna-ara, aralıq
ƏĢkbar-gözyaĢı
Əta-bağıĢlama, bəxĢiĢ
Ətəbə-eĢik, pillə, nərdivan pilləsi, kandar, Astana, müqəddəslərin qəbri olan
ziyarətgah
Ətibba-təbiblər, həkimlər
Ətvar-tövrlər, vəziyyətlər
Əvam-illər
Əvail-əvvəllər
Əvan-köməkçilər
Əvqat-zamanlar, çağlar
Əvraq-vərəqlər, kağızlar, arxiv
Əzb-Ģirinlik
Əzl-iĢdən çıxarama, vəzifədən azad etmə
F
Fəhm-anlayıĢ, idrak, zəka
Fəraz-yoxuĢ, hündür, yayılmıĢ, yuxarı
Fərxar-gözəllər yurdu, bəzək
Fəsih-fəsahətlə danıĢan
Fəvaid-faydalar
Fəvarüd-bir-birinin arxasınca gəlmə, təsadüfi birgə gəlmə, bir vaxta düĢmə, iki
Ģairin təsadüfən eyni məzmunda söylədiyi beyt
Fəzləkə-xülasə, nəticə
Fiqrə-sümüklərdə bənd, qısa hekayə, misal
Fisq-əxlaqsız, mənəvi pozğunluq
Fövt-ölüm, əldən qaçırma
Fühul-ərlər, ağıllı vəz əki beyt və hədisləri çox yaxĢı anladan adamlar
Fünun-fənlər
Füruzəndə-iĢıqlandıran, parladan
Füru-aĢağı budaqlar, Ģöbələr
Füruğ-boĢluq, iĢıq, nur, ziya, Ģölə
Fütuh-fəthlər, qələbələr, iĢğal etmə
G
Giriban-yaxa
GuĢ-qulaq, diqqət, casus, kəĢfiyyatçı
Güftar-söz
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
340
GüĢadə-açıq-aydın
Güzaf-bihudə, boĢ
Güzidə-seçilmiĢ, bir Ģeyin Ən yaxĢı qismi
Güzin-seçən, ayırıb bəyənən, bəyənilmiĢ
Ğ
Ğabə-aslan yatağı olan sıx meĢə, meĢə
Ğabir-keçmiĢ, keçən zaman
Ğəss-incə, zavalı, yavan, dadsız, incəlik
Ğəss ü səmin-fəqir və zəngin
Ğəvvas-dalğıc, ox qayıran adam, xarici konsulların silahlı mühafizəçiləri
Ğüfran-bağıĢlama, əfv, mərhəmət
H
Hammam-hamam
Haza-bu (kiĢi cinsi)
Həbab-suyun üzərinə yağıĢ yağdıqda hasilolan qabarcıq, köpük
Hədasət-əvvəl, öncə, baĢlanğıc
Həmra-qırmızı, qızıl
Həsəb – miqdar, vəzi, ölçü, adlı-sanlı, ad-san, əsilzadəlik
Həvali-ətraf, civar
Həzliyyat-zarafat məzmunlu Ģeirlər, məzhəkələr
Hin-vaxt, zaman, çağ
Hirəsan-qorxaq, hürkək
Hirfət-sənət, peĢə
Hizb-qism, bölük, tərəfdar
Hüsul-hasil olma, ələ gəlmə
X
Xabir-xəbəri olan, bilgili
Xali-boĢ, yiyəsiz, sərbəst
Xamə-qələm, üslub
Xandəruy-gülərüzlü
Xanqah-təkkə
Xarib-yıxan, xarab edən, yol kəsən
Xarxar-tikan yeyən (dəvə)
Xassə-bir adama və ya bir Ģeyə məxsus olan hal, xüsusiyyət, xasiyyət
Xaymə-çadır
Dostları ilə paylaş: |