Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda Azərbaycan hökuməti on əcnəbi nelt şirkətinin daxil olduğu konsorsium arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı Azəri. Çıraq və dərinsulu Günəşli yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Saziş - “Əsrin müqaviləsi” imzalanmışdır. Bu müqaviləyə əsasən “Bi-Pi” və “Remko” ilkin müqavilənin pay bölgüsündə miivafıq olaraq 17,1 və 2,08 faizə malik olmuşdur. “Əsrin müqaviləsi” ideyası və onun gerçəkləşdirilməsi görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin adı və uzaqgörən məqsədyönlü siyasi fəaliyyəti ilə bağlı olan beynəlxalq əhəmiyyətə malik iqtisadi proqramdır. Bu proqramın uğurla həyata keçirilməsi müstəqil Azərbaycanın iqtisadi inkişafının əsasını təşkil edir. ‘'Əsrin müqaviləsi” həmçinin Azərbaycan dövlətinin dünya birliyindəki yerinin və mövqeyinin müəyyən olunmasında, ölkəmizin beynəlxalq aləmdəki nüfuzunun artmasında mühüm rol oynayır. 1996-cı il iyunun 4-də Bakıda keçirilən “Xəzərneftqaz- 96” üçüncü beynəlxalq sərgisi zamanı ARDNŞ ilə xarici neft şirkətləri arasında “Şahdəniz” perspektivli strukturunun kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında saziş imzalanmışdır. Kontraktda BP şirkəti 25,5 faiz pay almışdır. Daha sonra Azərbaycan Prezidentinin 1998-ci il iyulun 19-24-dək Böyük Britaniyaya səfəri zamanı
“Britiş Petrolium”, “Monument Oyl and qaz” və “Remko” şirkətlərinin iştirakı ilə Xəzər
dənizinin Azərbaycan sektorunda “Araz”, “Alov”, “Şərq” və “İnam ” perspektivli strukturlarının, quruda yerləşən “Muradxanlı” və “Cəfərli” neft yataqlarının və “Zərdab” perspektivli srukturunun kəşfiyyatı, işlənməsi vo hasilatın pay bölgüsü haqqında üç saziş imzalanmışdır. Araz-Alov-Şərq layihəsində “ Bi-Pi”-nin 15%, İnamda isə “Bi-Pi” vo “Şell” şirkətlərinin hər birinin 25% pay sahibliyi vardır. “Bi-Pi”
şirkəti Azərbaycanın neft yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında 164
sazişlərdəki pay bölgüsünə görə aparıcı yer tutur. Bu şirkət həmçinin 3 iri layihənin Azəri, Çıraq və dərinsulu Günəşli yataqlarının tammiqyaslı işlənməsi üzrə və eləcə də Bakı- Tibilisi-Ceyhan (BTC) Neft Boru Kəməri və Şahdəniz layihələrinin operatorudur. Azərbaycanın bu nəhəng şirkət üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu anlamaqdan ötrü ‘"Bi- Pi'’ şirkətinin rəhbəri Con Braunun 2003-cü ilin fevralındakı çıxışına nəzər salmaq lazımdır. Cənab Braun BP-nin prioritet istiqamətlərindən danışarkən Azərbaycanın BP-nin fəaliyyət göstərdiyi beş prioritet regiona daxil olduğunu bildirmişdir. Onun sözlərinə görə, şirkət yaxın beş il ərzində öz gəlirlərinin yarıdan çoxunu Meksika körfəzi, Trinidad, Azərbaycan, Anqola və Sakit Okean Asiyasına yönəldəcək və bu regionlara çox sərmayə qoyulacaqdır.7 Hazırda Azərbaycanın neft yataqlarının işlənməsi layihələrində Böyük Britaniyanın “ BP” və “Şell” şirkətləri iştirak edir. 1999-cu ilin fevralında BP-nin 30 faiz payı olan “Dan ulduzu”, “Əşrəfi” perspektiv strukturları üzrə saziş ləğv olunmuşdur. 2000-ci ilin iyulunda isə Remko şirkəti “Əsrin müqaviləsindəki” 2,08 faiz payını ABŞ-ın “Amerada Hess” şirkətinə 150 milyon dollara satması haqqında razılaşmışdır. 2001-ci ilin iyunun 22-də isə Remko şirkəti “Muradxanlı- Cəfəıii-Zərdab” bloku üzrə işlərin dayandırılması haqqında ARDNŞ ilə saziş imzalamışdır. Böyük Britaniyanın “Lazmo” şirkəti “Monument Oyl and Qaz” şirkətini aldıqdan sonra 2000-ci ilin martında “İnam” perspektivli strukturu üzrə bağlanmış müqavilə- lərdəki 12,5 faiz payını, bunun ardınca isə Rusiyanın “Mərkəzi Yanacaq Şirkəti” həmin layihədəki 12,5 faiz payını “Şell” şirkətinə satmışdır. • • Ümumilikdə dünya iqtisadiyyatının neftdən bu
dərəcədə asılı olduğu bir zamanda Böyük Britaniyanın Yaxın Şərq neftinə alternativ ola biləcək Xəzər regionunun karbohidrogen ehtiyatlarına olan marağı 2003-cü ilin aprelində Birləşmiş Krallığın energetika üzrə dövlət naziri 165
Brayan Uilsonun çıxışında tam əks olunmuşdur. Nazir öz ölkəsinin Azərbaycanın neft və qazma, o cümlədən Rusiya və Qazaxıstan da daxil olmaqla digər Xəzəryanı dövlətlərin karbohidrogen ehtiyatlarına ehtiyacı olduğunu bildirmişdir. O, Şimal dənizində hasilatın saxlanılmasına olan bütün cəhdlərə baxmayaraq, ölkənin enerjidaşıyıcıları ilə təminatı vəziyyətinin gərgin olduğunu və Böyük Britaniyanın xaricdən neft və qaz idxalına ciddi ehtiyac hiss etdiyini vurğulamışdır. B.Uilson Birləşmiş Krallığın Şimal dənizindəki yataqların hesabına özünü 2010-cu ilə qədər təmin edə biləcəyini qeyd edərək, bundan sonra Хэг;эг hövzəsinin B.Britaniyanın enerjidaşıyıcılarına olan ehtiyacının ödənilməsində əsas rol oynayacağını bildirmişdir.8 Göründüyü kimi, Böyük Britaniyanın Xəzərin enerji sektoru ilə bağlı siyasətində Azərbaycan xüsusi yer tutur. Azərbaycan dövləti məsələnin bu cəhətini nəzərə alaraq, Böyük Britaniya ilə əməkdaşlığa ciddi əhəmiyyət verir və ölkəmizin real iqtisadi inkişafını təmin etmək məqsədilə Britaniya şirkətləri ilə bağlanan müqavilələrdə respublikanın pay bölgüsünün nəzərə alınmasım daim diqqət mərkəzində saxlayır.
1.
Aliev N. «The history of oil in Azerbaijan», Azerbaijan International, California, (spring. 1994), p. 22. 2. Mir-Babayev M. «Foreign Investment in Azerbaijan’s Oil», Azerbaijan international (12.2), (summer, 2004), p. 82. 3.
Məmmədli E. Azərbaycan-Böyük Britaniya münasibətləri. Bakı 2003. s. 15. 4. Mir-Babayev M. «Foreign investment in Azerbaijan’s Oil», Azerbaijan international, (summer, 2004), p. 84. 5.
Azərbaycan neftinin dünəni, bu günü və sabahı. Bakı 1997. s. 115-116. 6. Mir-Babayev M. «Foreign investment in Azerbaijan’s Oil», Azerbaijan international (12.2), (summer, 2004), p. 85. 166
Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|