Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- BAZAR MÜNASİBƏTLƏRİ ŞƏRAİTİNDƏ KƏND ƏHALİSİNİN SOSİAL MÜDAFİƏSİNİN İQTİSADİ MEXANİZMİNİN MAHİYYƏTİ VƏ ONUN ƏSAS PRİNSİPLƏRİ
iqtisadiyyatının, mədəniyyətinin müdafiə olunması üçün çıxış yolları axtarmalı və tədbirlər görməlidir. Qloballaşma prosesi geniş və əhatəli bir proses olduğundan bütün dünya ölkələrini, o cümlədən Azərbaycanı da əhatə edir. Azərbaycan Respublikası indi müxtəlif problemlərlə bağlı bir sıra beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir, müxtəlif layihələrdə iştirak edir. Həmçinin Azərbaycan bir çox ölkələrlə istehsal və ıl ticarət əlaqələri saxlayır. Digər tərəfdən isə internet xidmətləri digər xalqlarla əlaqələrin artmasına geniş imkanlar yaradır.
Hələ 2000-ci ilin 7 sentyabrında Azərbaycan Respubli kasının prezidenti Nyu-York şəhərində Minilliyin zirvə toplantısındakı çıxışında demişdir ki, Azərbaycan qlobal laşmanın inkişafına müsbət mənada öz tövhəsini verir. Mənim ölkəm dünya miqyasında geostrateji əhəmiyyətə malik öz coğrafi mövqeyindən, ehtiyatlarından və poten sialından istifadə edərək, şərq ilə Qərb arasında zəngin tarixi keçmişdən başlanan və gələcəyə istiqamətlənən körpü rolunu səmərəli surətdə həyata keçirir. Biz böyük ipək yolunun bərpası, Avropa - Qafqaz - Asiya nəqliyyat dəhlizinin yaradılması və Xəzər hövzəsinin karbohidrogen eh tiy atla n ın hasilatı və dünya bazarlarına nəqli üçün çox böyük səylər göstəririk. Dünyanın bir çox regionunun dövlətlərinin azad və mükəmməl inkişafı üçün bu layihələrin həlledici əhəmiyyəti var, bunlar fövqəlmilli əməkdaşlığa təkan verəcək və qlobal şəraitin inkişafına müəyyən təsir göstərəcəkdir. Qloballaşma prosesində yaranan iqtisadiyyatların və milli-mənəvi dəyərlərin inkişafını və müasir dövrə uyğun formalaşmasını təmin edə bilər. Bu prosesdə milli- mənəvi dəyərlərin saxlanması və inkişaf etdirilməsi mümkündür, lakin bunun üçün mükəmməl modelin yaradılması lazımdır. Qloballaşmanı özünə bir bəşəri dəyər kimi yanaşaraq onun imkanlarından bütün bəşəriyyətin xeyrinə istifadə 155 imkanlar milli edilərsə cəmiyyəti hədələyən müharibə, ekoloji problemlər, beynəlxalq terrorizm və s. kimi qlobal bəlalardan xilas olmaq mümkündür. Beləliklə, qloballaşma dedikdə məkan və zaman çərçivəsində sosial əlaqə və təsisatların elə formada genişlənməsi və dərinləşməsi başa düşülür ki. bir tərəfdən insanların gündəlik fəaliyyətinə Yer
kürəsinin digər
hissələrində baş verən hadisələr daha çox təsir edir, digər tərəfdən isə məhəlli hadisələr vacib qlobal nəticələr doğurur. Ə d ə b i y y a t : 1. Allahyarova T. Qloballaşma dünyanın sosial energetikası kimi. Qloballaşma və Azərbaycan Respublikası elmi-praktiki konfransı. Bakı, «Adiloğlu», 2002, s.46. 2. Şükürov A.M. Fəlsəfə və qloballaşma. Bakı, «Adiloğlu», s.333. 3. Şükürov A.M. Qloballaşma: mahiyyəti və perspektivləri. Bakı, «Adiloğlu», 2001, s.55.
Əhalinin maddi rifah halının formalaşması qarşılıqlı əlaqələrin və xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. Bu baxım dan rifah halı öz göstəriciləri ilə meydana çıxır. Regional iqtisadi şəraiti, istehsalın ixtisaslaşması, inkişaf səviyyəsi, məhsuldar qüvvələrin yerləşməsi, demoqratik inkişaf
xüsusiyyətləri, əhalinin maddi rifah halının yüksəldirməsi yollarının xüsusiyyətlərini yaratmış olur. Əhalinin yaşayış
həyat səviyyəsi rifah halı
kateqoriyasının məzmununa daxildir. 156
Lakin bunlar mahiyyətcə üst-üsə düşmür. Əhalinin maddi rifah halının maddi əsasmı istehsal olunmuş milli gəlir, region daxilində istehsal olunan milli gəlir, tam mənada onun istehlak fonduna ayrılan hissəsi təşkil edir. Əhalinin yaşayış həyat səviyyəsini, onların rifah halını müəyyən edərək hər hansı bir göstəricidən istifadə olunması kifayət eləmir burada kompleks göstəricilər sistemindən istifadə edilməsi məqsədəuyğundur. Fikirirnizcə respublikamızın ayrı-ayrı bölgələrinin əhalisinin həyat səviyyəsi həmin regionun mənsub olduğu kompleks şəraitdən asılı olaraq formalaşır. Bu şəraitin müxtəlifliyi əhalinin həyat səviyyəsinin fərqlənməsinə səbəb olur. Buna görə də hər hansı bölgənin həyat səviyyəsinin kompleks tədqiqi aşağıdakı göstəricilər sistemi ilə müəyyən olunur: 1. Əhalinin gəlir və istehlakının səviyyəsini və quruluşunu əks etdirən region göstəriciləri, istehsalın həcmi, sahə quruluşu, ictimai əmək bölgüsü, respublika iqtisadiy yatında onun rolu, əhalinin məşğuliyyət səviyyəsi və quruluşu, istehsal mallarının və xidmətlərin qiymətləri, təbii-iqlim şəraiti, regionlararası iqtisadi əlaqəlrin səviyyəsi, sosial-iqtisadi inkişaf üçün ayrılan fondların miqdarı; 2.
Respublika üzrə və onun təbii-iqtisadi bölgələrində əha linin həyat səviyyəsinin, a.yrı-ayrı cəhətlərini xarakterizə edən göstəricilər: əmək haqqının normal səviyyəsi, istehlak üçün ehtiyatların həcmi, ictimai istehlak fondlarının və şəxsi yardımçı təsərrüfatlardan və s. mənbələrdən gələn gəlirlər, sosial transferlər, pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin həcmi, sosial infrastrukturun inkişafı; 3. Sosial qrumlar və onların daxilində ailələrin maddi təminatına görə bölünən həyat səviyyəsi göstəriciləri. Əhalinin həyat səviyyəsinin göstəricilərini iki qrupa bölmək olar. Birinci qrupa istehsalın səviyyəsi və strukturunu 157
Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|