Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DEMOKRATİKLƏŞMƏ PROSESİNDƏ MƏRKƏZİ DÖVLƏT ORQANLARI İLƏ YERLİ ÖZÜNÜİDARƏETMƏ ORQANLARI ARASINDA MÜNASİBƏTLƏRİN TƏNZİMLƏNMƏSİ
həyatın bütün sahələrində əsaslı demokratikləşdirmə xəttinin ardıcıl surətdə həyata keçirilməsi, köklü iqtisadi islahatlar nəticəsində mülkiyyət formalarının müxtəlifliyinə rəvac verilməsi və xüsusi mülkiyyətin rolunun artırılması, azad sahibkarlığın və bazar münasibətlərinin formalaşması , siyasi və mənəvi həyat sferalarında fikir və fəaliyyət azadlığına, plüralizmə, tolerantlığa geniş yer verilməsi, əhalinin mədəniyyət və şüurluluq səviyyəsinin yüksəlməsi, insanlarda mənlik şüurunun formalaşması və milli özünüdərk yolunda atılan mühüm addımlar və s. Müstəqil dövlətimizin xarici siyasət
sahəsində qazandığı böyük uğurları, neft strategiyasının qələbələri, ölkəmizin beynəlxalq miqyasda nüfuzunun möhkəmlənməsi və dünya birliyi ölkələri ilə daim artmaqda olan hərtərəfli inteqrasiyası prosesləri də mütləq bu siyahıya əlavə olunmalıdır. Müasir şəxsiyyətin spesifik tipliliyini səciyyələndirən yeni şəraitin ikinci qrup amilləri insanın təbiətlə və ətraf mühit ilə olan münasibətlərinə aiddir. Müasir sivilizasiya miqyasında və eləcə də ayrıca bir ölkə və şəxsiyyət səviyyəsində belə bir fikir qəti qərarlaşmışdır ki, insan özünün təbiətə münasibətini tamamilə yeniləşdirməli, onunla ağıllı və harmonik əlaqələr yaratmalıdır. Əks təqdirdə bəşəriyyətin başının üstünü almış böyük ekoloji təhlükə onun gələcəyini öz təbii əsasından məhrum edə bilər. Ona görə də müasir ekoloji böhranı aradan qaldırmaq üçün bütün ölkələr və xalqlar, bütün insanlar birlikdə fəaliyyət göstərməlidir. Yuxarıda göstərilən amillər bir-birilə qarşılıqlı təsirdə və vəhdətdə çıxış edərək müasir şəxsiyyətin aşağıdakı əsas keyfiyyətlərini şərtləndirir: onun həyat fəaliyyətində azadlığa doğru daha geniş imkanlar açılır; şəxsiyyətin davranış və hərəkətlərində daxili öztənzimləyici amillərin rolu artır; bu proseslərdə onun ümumi sosiomədəni normalardan asılılığı azalır; fəaliyyətinin bütün tərəflərində həm strateji, həm də taktiki məqsədlərin irəli sürülməsi və həyata keçirilməsində şəxsi seçiminin üfüqləri genişlənir; şəxsiyyətin öz sosial 146
fəaliyyəti fərdi, şəxsi əməlləri və eləcə də ekoloji hərəkətləri üçün məsuliyyəti çoxalır. Ədəbiyyat: кАбищсв К.Человек. Индивид. Личность, Алма-Ата. 1988. 2.Арсеньев А.С. Философские основания понимания личности. Москва.2001. 3. Бегун И.Ф. Бытие человека : деятельность и смыслъ. Рига. 1987.
4. Спиркин. А.Г.Философия. Москва. 2001. 5. Ильин. В.В. Философия. Москва. 2001. 6. Лейбин В.М. Системные исследования и символическая концепция человека.(Системные исследования). Москва. 1985. 7. Франкл В. Человек в поисках смысла. Москва. 1990.
Ən böyük siyasi cəmiyyət olan dövlətin, hər hansı siyasi hakimiyyəti mənimsəmiş olmasından asılı olmayaraq idarəetmə sistemində iki
əsas təşkilatlanma forması mövcuddur. Bunlardan biri mərkəzi idarəetmə sistemi, digəri isə yerli özünüidarəetmə sistemidir. Mərkəzi idarəetmə sisteminin əsas xüsusiyyətlərini aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək mümkündür. 1 .Bütün səlahiyyətlər mərkəzi dövlət orqanlarında toplanmışdır. 147
2. Hər bir dövlət xidmətini həyata keçirəcək olan mərkəzi dövlət orqanının yerlərdə təşkilatları və təmsilçiləri mövcuddur. 3. Bütün resurslar mərkəzi dövlət
orqanlarının nəzarətindədir. Bu xüsusiyyətlər güclü bir dövlət idarəçiliyinin qurulmasının əsas səbəbləri hesab olunur. Xalqa veriləcək olan dövlət xidmətləri tək mərkəzdən idarə olunur. Eyni zamanda bütün bəşəri və malı resursların istismarı mərkəzi dövlət orqanlarının nəzarəti altındadır. Bu isə resurslardan xalqın mənfəəti doğrultusunda istifadə edilməsinə şərait yaradır. Yəni dövlət bölgələr arasında fərq yaratmadan bütün bölgələrin inkişafına (təbii ki, bölgənin coğrafi böyüklüyü və demoqrafik quruluşu nəzərə alınaraq) bərabər səviyyədə və lazımi qədər vəsait ayırır. Ancaq mərkəzi idarəetmə sisteminin bu faydaları ilə bərabər, aşırı bürokratikləşməyə yol açması, dövlətin vermək məcburiyyətində olduğu xidmətlərin yerli ehtiyaclar nəzərə alınmadan (bütün planların mərkəzdə, yerlərdəki əhalinin ehtiyaclarını araşdırmayan bürokratlar tərəfindən kor- koranə hazırlanması) həyata keçirilməsi, .mərkəzdə xalqın ehtiyac və arzuları nəzərə alınmadan qərarlar alınması kimi mənfi cəhətləri də mövcuddur. Buna görə də, son illərdə ortaya çıxan yeni siyasi və idarəetmə teoriyalarının əksəriyyətində mərkəzi idarəetmə sistemindən (yəni bütün səlahiyyətlərin mərkəzdə toplanması və
ölkənin tək
mərkəzdən idarə olunması) uzaqlaşılması, bunun yerinə yerli özünüidarənin inkişaf etdirilməsi tövsiyə edilməkdədir. Səbəb isə 1929- cu il dünya iqtisadi böhranından sonra ortaya çıxan Keynesyen iqtisad teoriyalarının (dövlətin iqtisadi həyata aktiv müdaxiləsi) 1970- ci illərdə süqutu nəticəsində dövlətin səlahiyyətlərinin azaldılması zərurətidir. Yəni dövlət sadəcə güvənlik və ədalət xidmətlərini həyata keçirməli, iqtisadi həyata müdaxilə etməməlidir. Bu həm qloballaşmanın, həm də yeni postmodern demokratiyanın əsas inkişaf amilidir. 148
Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|