Azərbaycan miLLİ еlmlər akadеmiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Irada GASIMOVA SOME NOTES ON THE EXTENSION OF SIMPLE SENTENSE SUMMARY
DİL ƏLAQƏLƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ ____________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ «Tədqiqlər», 2008, №1, səh.262 dəyişikliklərdən təfsilatı ilə danışmağa imkan vermir. Ona görə də onlar barə- sində ən ümumi mülahizələrimizi bildirməklə kifayərlənirik. Sadə cümlənin inkişafı iki mühüm amillə nəticələnir. 1.Həmin dəyişikliklər sadə cümlənin struktur müəyyənliyini pozmur: sa- də cümlə quruluşca sadəliyində qalır. Bu,sadə cümlənin tərkibində mübtəda və xəbərdən başqa, ikincidərəcəli üzvlər və ara söz, ara cümlələrin işləndiyi hal- larla bağlıdır. 2.Sadə cümlələrin həmcins mübtəda və xəbərlərin hesabına genişlənməsi. Bu zaman mübtədaların həmcins olması ilə xəbərlərin həmcins olması eyni- tipli dil hadisəsi kimi özünü göstərmir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, mübtə- dalar həmcins olduqda feli xəbər vahid, yeganə olmasında davam edir. O, müxtəlif subyektlərə isnad verilən ümumi, müştərək hərəkəti bildirib, cümləni mürəkkəbləşdirmir. Sadə cümlədə həmcins xəbərlərin işlənməsi isə mahiyyət etibarilə başqa effekt verir. Bunlar ortada olduqda sadə cümlənin bir predika- tiv nüvəsi olmur, bu isə sadə cümlənin tələbinə ziddir. Amma buna əsasən sa- də cümlənin mürəkkəb cümləyə çevrildiyini iddia etmək də düzgün olmaz. Ona görə ki, feli xəbərlər bir mübtədaya, subyektə aid olmaqla öz aralarında paralellik, bərabərlik münasibətini saxlayırlar. Bu nisbət pozulduqda feli xə- bərlərdən biri yaxud bir neçəsi şəxsli formada işlənməkdən çıxır, ya da on- lardan bəziləri müstəqil olaraq sintaktik konstruksiyanın(budaq cümlənin) pre- dikativ nüvəsi olur. Birinci halda sadə cümlənin struktur müəyyənliyi aradan qalxmır, ikinci halda isə sadə cümlənin mürəkkəb cümləyə çevrilməsi ilə qar- şılaşırıq. 3. Sadə cümlələrin ya müstəqillik, ya da asılılıq münasibətlərində işlənməklə mürəkkəb cümlələr yaratması. Həmin məsələ həm roman dilləri, həm də türk dilləri materialları əsasında öyrənilmişdir [Bax: 1; 4). ƏDƏBIYYAT 1. Алисова Т.Б., Репина Т.А., Таривердиева М.А. Введение в романскую филологию. изд. 2-е. İспр. и доп. М., Высшая школа, 1987. 2. Валяева İ.М. Особенности структуры предложения, свазанные с семантикой и валентностью глагола // Структура предложения и классы слов в романо-германских языках. вып. 4. Калинин, 1975. DİL ƏLAQƏLƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ ____________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ «Tədqiqlər», 2008, №1, səh.263 3. Гаджиева Н.З. Основные пути развития синтаксической структуры тюркских языков. М., Наука, 1973. 4. Гаджиева Н.З., Серебренников Б.А. Сравнительно- историческая грамматика тюркских языков. Синтаксис. М., Наука, 1986. Irada GASIMOVA SOME NOTES ON THE EXTENSION OF SIMPLE SENTENSE SUMMARY In the article, the author tries to analyse, on the materials of the Romanic and Turkic languages, the matters related to the extension of simple sentence. 5. Алисова Т.Б., Репина Т.А., Таривердиева М.А. Введение в романскую филологию. изд. 2-е. İспр. и доп. М., Высшая школа, 1987. 6. Валяева İ.М. Особенности структуры предложения, свазанные с семантикой и валентностью глагола // Структура предложения и классы слов в романо-германских языках. вып. 4. Калинин, 1975. 7. Гаджиева Н.З. Основные пути развития синтаксической структуры тюркских языков. М., Наука, 1973. 8. Гаджиева Н.З., Серебренников Б.А. Сравнительно- историческая грамматика тюркских языков. Синтаксис. М., Наука, 1986. Irada GASIMOVA SOME NOTES ON THE EXTENSION OF SIMPLE SENTENSE SUMMARY In the article, the author tries to analyse, on the materials of the Romanic and Turkic languages, the matters related to the extension of simple sentence. DİL ƏLAQƏLƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ ____________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ «Tədqiqlər», 2008, №1, səh.264 Тарана ДЖАФАРОВА İНДИЙСКОЕ МОРФОЛОГИЗИРОВАНИЕ ТЮРКСКИХ ОСНОВ В языке урду мы встречаем большое количество слов тюркского происхождения. Доля таких заимствований особенно велика среди имен- ных частей речи – существительных и прилагательных. Среди тюркских заимствований выделяются имена отвлеченные, технические и социаль- ные термины. Наряду с этим немалое число тюркских слов, обознача- ющих важнейшие бытовые явления и предметы, которые прочно вошли в круг наиболее употребительной лексики в качестве новых слов или сино- нимов к словам индийского происхождения. Поскольку подавляющее большинство проникших в язык урду тюркских слов относится к именным категориям, анализ словообразова- тельных средств сводится к рассмотрению главным образом вопросов именного словообразования. Здесь выделяются два основных способа: словосложение и аффиксация (преимущественно суффиксация). Суффиксы и слова – суффиксы индийского происхождения, соче- таемые с тюркскими основами, немногочисленны, но они распространя- ются на области именного и глагольного словообразования. Наряду со сложными словами это свидетельствует о широком ис- пользовании тюркских основ в индийском словопроизводстве. Ниже дается перечень наиболее употребительных с тюркскими основами суффиксов и слов – суффиксов индийского происхождения: 1) суффикс ı – один из самых продуктивных суффиксов, образующих названия лиц, названия отвлеченных понятий от имен существи- тельных и прилагательных; совпадает с синонимичным ему суффиксом ı иранского происхождения, например: Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|