Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma Kİbernetika institutu

 
r\' 
1.5.
 
LAYIHƏ 
İŞTİRAKÇILARI 
“STAKEHOLDERS” 
Layihə iştirakçılannm tərkibi, rolu, funksiyası və məsuliyyət 
bölgüləri 
layihənin 
növündən, 
miqyasından 
və 
onun 
mürəkkəbliyindən  asılıdır.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  iştirakçılar 
arasında  funksiyalar  layihənin  gedişatından  asılı  olaraq  dəyişilə 
bilər.  Yalnız  aşağıdakı  funksiyalar  hamıya  bəlli  olmalıdır  və 
dəyişdirilə bilməz. 
1.
 
Layihənin mahiyyəti tam açıqlanmalı, planlaşmalı və onun 
təşəbbüskan elan edilməlidir. 
2.
 
Layihədə  maraqlı  olan  şəxslər  ve  ya  təşkilatlar 
müəyyənləşdirilməlidir,  onun  sifarişçisi,  sahibi,  müştəri 
elan edilməlidir. 
3.
 
Layihəni  yerinə  yetirmək  üçün  maliyyə  dəstəyi  olmalıdır, 
layihənin investitoru elan edilməlidir. 
4.
 
Layihəni  hazırlayıb  yerinə  yetirmək  üçün  onun  icraçılan 
elan edilməlidir. 
5.
 
Layihənin  nəticəsində  əldə  olunan  məhsul  hər  hansı  bir 
istehsal  və  ya  xidmət  ilə  xarakterizə  olunur.  Ona  görə  də 
layihənin  istehsalatçılan  olmalıdır.  İstehsalat  nəticəsində 
əldə olunan gəlir layihənin digər sahəsinə yönəlməlidir. 
6.
 
Layihəni idarə etmək üçün onun menenceri olmalıdır. 
Hər bir layihə aşağıdakı tərəfləri də maraqlandıra bilər: ® 
yerli icra hakimiyyəti orqanlannı 
•
 
ictimai təşkilatlan 
•
 
əhalinin müxtəlif təbəqəsini 
•
 
vətəndaşları 
38 

---

Məlumdur  ki,  layihənin  prinsipial  funksiyalan  dəyişilmir. 
Sadəcə  olaraq  layihələrdə  bütün  funksiyalar  bir  şəxs  tərəfindən 
yerinə  yetirilə  bilər.  Mürəkkəb  layihələrdə  isə  funksiyalar  kiçik 
hissələrə  bölünməklə  bu  funksiyalan  yerinə  yetirən  çoxlu 
iştirakçılar işə cəlb olunurlar. 
1.5.1.
 
Layihənin əsas iştirakçıları və onlann 
funksiyalan 
Layihənin baş ideoloqu və müəllifi onun təş9bbüskan- dır. 
Bu vəzifə layihənin iştirakçılanndan istənilən birinə tapşırıla bilər. 
Layihənin  müvəffəqiyyətlə  yerinə  yetirilməsində  ve 
nəticənin əldə edilməsində birbaşa marağı olan əsas tərəflərdən biri 
də  onun  sifarişçisidir.  Sifarişçi  layihənin  gələcək  sahibi  və  onun 
nəticələrindən  istifadə  edən  tərəf  sayılır.  Sifarişçi  layihənin  əsas 
tələblərini və miqyasmı müəyyənləşdirir, öz vəsaiti və investorlann 
hesabına  layihəni  maliyyələşdirir,  layihənin  əsas  icraçılan  ilə 
kontraktlar bağlayır və bunun məsuliyyətini daşıyu-, eyni zamanda 
iştirakçılar  arasında  münasibətlər  qurur.  Sifarişçi  layihəyə  görə 
cəmiyyət və qanun qarşısında məsuliyyət daşıyır. 
İnvestorlar  -  kredit  və  ya  digər  formalarda  layihə  üçün 
kapital qpyuluşunu təmin edir. İnvestorlann əsas məqsədi layihənin 
rrjjəhsuluna  görə  qoyulmuş  kapitaldan  əlavə  gəlir  göt-  ünnekdir. 
Əgər  investor  və  sifarişçi  eyni  şəxs  deyilsə,  onda  investor  rolunu 
adətən  banklar,  investisiya  fondlan,  donor  təşkilatlar  və  başqaları 
həyata keçirir. İnvestorlar sifarişçi ilə kontrakt bağlayır, kontraktın 
işini nəzarət edir və hesabatlar apanr. İnvestisiya hesabına aimmış 
layihənin əmlakı sifarişçi tərəfindən ödənilmədiyi halda investomn 
əmlakına çevrilə bilər. 
39 

---

Layihənin  rəhbəri  -  hüquqi  şəxs  olaraq  layihənin  yerinə 
yetirilməsində  sifarişçinin  və  investorun  nümayəndəsi  kimi 
fəaliyyət göstərir və aşağıdakı əsas işlərə cavbdehdir: 
•
 
planlaşdırma 
•
 
nəzarətetmə 
•
 
koordinəetmə. 
Layihənin  rəhbərinin səlahiyyətləri və  funksiyaları sifarişçi 
tərəfindən  müəyyənləşdirilir.  Eyni  zamanda,  layihənin  rəhbəri  və 
onun komandası müəyyənləşdirilmiş vaxtda, büdcə çərçivəsində və 
keyfiyyətlə layihəni başa vurmaq məqsədilə işləri kordinasiya edir 
və ümumi işlərə rəhbərlik edir. 
Layihənin komanda heyəti - layihəni yerinə yetirmək və ona 
rəhbərlik  etmək  məqsədilə  yaradılmış  xüsusi  təşkilatdır. 
Komandanın əsas məqsədi layihəni uğurla başa çatdırmaq və nəticə 
əldə 
etməkdir. 
Komanda 
heyətinin 
sayı 
layihənin 
mürəkkəbliyindən,  miqyasından  və  xüsusiyyətindən  asılı  olaraq 
müəyyənləşdirilir.  Komandanın  əsas  heyəti  layihənin  rəhbərindən 
və  texniki  aspektlər  üzrə  işləri  koordinasiya  edən  layihənin 
mühəndisindən təşkil olunur. 
nası,  bağlanması,  yerinə  yetirilməsi,  danışıqların  aparılması  və 
äubkontraktlann bağlanması kimi işlərə cavabdehdir. 
Layihə  nəzarətçisi  -  layihənin  planlaşdırma  və  nəzarət 
irupuna rəhbərlik edir. 
Layihənin mühasibatı - layihənin vəsaitini, xərclər metasını 
tərtib  edir,  mühasibat  uçotunu  apanr  və  layihənin  əhbərinə 
maliyyə məsələləri üzro müşavirlik edir. 
Maddi-məsul şəxs - layihə çərçivəsində tələb olunan nallann 
alınmasına cavabdehdir. 
Tikinti  iışləri  üzrə  rəhbər  ~  ləyihə  çərçivəsində  tücinti- 
uraşdırma işlərinə cavabdehdir. 
0 

---

-  layihənin  yerinə 
yetirilməsində və nəticənin əldə edilməsində hər hansı bir məhsulun 
istehsalı ile bağlı işlərin idarə edilməsi və onlara nəzarət. 
Kontraktlar uzrə mütəxəssis - sifariş-çilər ile münasibətləri 
tənzimləyərək  kontrakta  əsasən  yerinə  yetiriləcək  işlərin 
məsuliyyətini  öz  üzərinə  götürən  layihə  iştirakçısım  təmsil  edən 
şəxsdir.  Kontrak  nəinki  layihəni  tam  yerinə  yetirmək  üçün,  hətta 
onun  hər  hansı  bir  hissəsinin  də  yerinə  yetirilməsi  üçün  bağlana 
bilər. Kontraktlara cavabdeh şəxsin məqsədi maksimum gəlirin eldə 
edilməsidir.  Kontraka  cavabdeh  şəxsin  əsas  vəzifəsi  sifarişçilərin 
seçilməsi  və  onlarla  müqavilələrin  bağlanması,  onların  işlərinin 
koordinə  edilməsi,  icraçıları  işə  qəbul  edib  onlara  əmək  haqqı 
verilməsindən  ibarətdir.  Kontrakta  cavabdeh  olan  şəxs  layihənin 
rəhbəri və aktiv iştirakçılarından biri ola bilər. 
Baş  podradçı  -  sifarişçi  tərəfindən  təklifləri  qəbul  olunan 
hüquqi  şəxsdir.  Kontrakta  əsasən  işlərin  yerinə  yetirilməsinə 
cavabdehlik daşıyır. 
Tədarükçü - kontrakt əsasında müxtəlif növlü mallarla təchiz 
edilməsinə cavabdeh olan şəxsdir. 
Lisenziya  idarəsi  -  torpaq  saliəsindən  istifadəyə,  ticarətə  və 
digər  müəyyən  növlü  işlərə  icazə  vermək  üçün  nəzərdə  tutulan 
təşkilatdır. 
Hakimiyyət  orqanları  -  layihələrin  yerinə  yetirilməsində 
ekoloji,  sosial  və  digər  ictimai  və  dövlət  tələbləri  ilə  çıxış  edərək 
layihələrin  iştirakçılanndan  vergilərin  tutulmasma  marağı  olan 
tərəfdir. 
Torpaq  sahəsinin  sahibi  -  layihə  üçün  ayrılmış  torpaq 
sahəsinin sahibidir. Sahib hüquqi və ya fiziki şəxs olaraq 
41 

---