Azərbaycan Ölkə üzrə Ġqtisadi Memorandum
Yüklə 3,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
162 adlanan bu məntəqələrin 14-ü fəaliyyətə baĢlamıĢdır. Standart iki səhifəlik məlumat vəsaiti proseslə bağlı sahibkarları istiqamətləndirməyə kömək edir. Bu prosedurlara bir səhifəlik formanın doldurulması daxildir ki, o da yeni qurumun qeydiyyata alınması, ya da mövcud məlumatların yeniləĢdirilməsi ilə bağlı bütün müvafiq məlumatları özündə ehtiva edir. Nəticədə, qeydiyyatdan keçmiĢ qurumların sayı 2008-ci ilin ilk yarısında 45 faiz artmıĢdır. Təkcə Bakıda 2000-dən çox müəssisə qeydiyyatdan keçmiĢdir. Bütün ölkədə isə 3465 məhdud məsuliyyətli cəmiyyət yaradılmıĢdır. Təsadüfi deyildir ki, 2009-cu il üzrə Doing Business hesabatında biznesə baĢlamaq kateqoriyası üzrə Azərbaycanın reytinqi 97-dən 33-ə yüksələrək, Bolqarıstan, Rusiya və Türkiyə kimi ölkələrlə müqayisə olunan səviyyəyə çatmıĢdır. 5.18. Azərbaycanın tənzimləyici mühitdəki növbəti islahat prioritetləri lisenziyaların və icazələrin verilməsi ilə bağlı olmalıdır... Lisenziyaların, icazələrin və razılıqların verilməsi üzrə vahid sistem olmadığına görə bu sistemlər arasında uyğunsuzluqdan irəli gələn ciddi problemlər yaranır. Lisenziya Qaydalarında lisenziyaların rəsmiləĢdirilməsi və verilməsi üçün meyarlar müəyyənləĢdirilsə də, icazə və razılıqlarla bağlı heç bir hüquqi sənəd aydın açıqlama vermir. Ġcazə, təsdiq və ya sertifikatlaĢdırmanın nədən ibarət olması ilə bağlı nə aydın tərif var, nə də onların hüquqi bazasını, tənzimləyici məqsədlərini, yaxud da səmərəliliyini təhlil etmək üçün təhlil mexanizmi mövcuddur. Nəticədə, demək olar ki, bütün hökumət qurumları, icra orqanları və bələdiyyələr razılıq, icazə və ya sertifikatlaĢdırma ilə məĢğul olurlar. StandartlaĢdırılmıĢ lisenziya və icazə vermə sisteminin olmaması dövlət qurumlarının aĢağıdakı iĢlərlə məĢğul olmaq riskini artırır: (i) öz büdcələrinə əlavə vəsait qazandırmaq üçün fürsətdən istifadə etmə, (ii) korrupsiya niyyətini güdən və əsassız (subyektiv) qərar qəbuletmə. 105 5.19. Bu priorietlər özündə appelyasiya, ləğv, nəzarət və dayandırma mexanizmlərini ehtiva etməlidir. Cari qanunlarda qurumlar tərəfindən lisenziyaların verilməsi üçün ərizələrə baxmaqla bağlı tələb olunan vaxt üzrə hüdudlar müəyyənləĢdirilsə də, qanunlarda lisenziya verən qurumların müddət tələblərinə riayət etməmələrinə görə hər hansı sanksiya nəzərdə tutulmur. Bundan əlavə, lisenziyaların verilməsi ilə məĢğul olan qurumlar lisenziyanı alanın Ģərtlərə riayət etməsinə nəzarət etməlidir, çünki bu sahədə standart yanaĢma mövcud deyil. Lisenziyaların dayandırılması və ləğvi üçün Ģərtlər də çox geniĢdir ki, bunlar da lisenziyanı verən qurumlara əhəmiyyətli dərəcədə subyektivlik imkanı verir və lisenziyanı alanın proqzonlaĢdırma imkanlarını məhdudlaĢdırır. Nəhayət, Azərbaycanın lisenziya qanun və qaydaları imtina olunmuĢ və ya ləğv edilmiĢ ərizə üçün inzibati appelyasiya imkanını təmin etmir. 5.20. Azərbaycanda lisenziya və icazə vermə rejimi standartlaĢdırılmalıdır. Lisenziyaların və icazələrin verilməsi ilə bağlı yuxarıda qeyd olunan inzibati subyektivlik hallarını minimuma endirmək məqsədilə aĢağıdakıları etmək olar: (i) qanuni icazələri bəyan etmək, (ii) hansı nazirliklərin hansı icazələri verə biləcəyini açıq Ģəkildə müəyyənləĢdirən qaydaları bildirmək (yeni icazələrin verilməsi mövcud qaydalara düzəliĢləri tələb edəcək), (iii) hər hansı lisenziya və ya icazə üçün rüsumların ―məntiqi inzibati xərclər‖dən çox olmamasını təmin etmək məqsədilə hüquqi təminatlar vermək (əlavə maliyyələĢdirmə cəhdlərini azaltmaq); (iv) ödəniĢlərin səviyyəsini dərc etmək, (v) bütün Ģirkətlərin (dövlət və özəl) rəqabət aparmaları üçün bərabər 105 Ġdarəçiliklə bağlı növbəti fundamental problem ondan ibarətdir ki, lisenziyaların verilməsi prosesində dövlət və özəl Ģirkətlər arasında ayrı-seçkiliyə yol verilir. Azərbaycanda Prezidentin sərəncamı ilə yaradılmıĢ, yaxud dövlət büdcəsi hesabına maliyyələĢdirilən müəssisə və ya təĢkilatlar lisenziya tələb olunan fəaliyyətlə lisenziyasız məĢğul ola bilərlər. Bu sərəncamdan dövlət və özəl sektorlar arasında rəqabəti məhdudlaĢdırmaq məqsədilə istifadə oluna bilər və istifadə olunur. 163 imkanları təmin etmək, (vi) ərizəçilərə hər hansı qərarla (imtina və ya ərizənin rədd edilməsi) bağlı izahata baxmaq hüququnu tanımaq. Bakı Ģəhərinin mərkəzində binanın uçmasından sonra Azərbaycanda inĢaat üçün icazələrin verilməsi ilə bağlı vahid pəncərə sisteminin yaradılması üzrə iĢ gedir. 5.21. Torpaq məsələləri. Azərbaycanda Ģəhər torpaqlarına mülkiyyət hüququ ilə bağlı hər hansı hüquqi maneə yoxdur. Lakin torpaq hüquqları qeyri-kafi təsbit olunub. Bu ikimənalılıq özəlləĢdirmə-kompensasiya mübahisələrinə, zəif torpaq bazarına və özəlləĢdirilmiĢ binalar və yaĢayıĢ yerlərinə verilməmiĢ çox ailəli torpaqlara gətirib çıxarmıĢdır. Azərbaycanda, həmçinin, Ģəhər torpaqlarından istifadənin planlaĢdırılması, zonalaĢdırma və tikinti üçün icazə və razılıqların verilməsi ilə əlaqədar problemlər də mövcuddur. 2004-cü ilin iyununda DaĢınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri haqqında Qanun qəbul olunduqdan sonra DaĢınmaz Əmlakın Qeydiyyatı üzrə Dövlət Reyestri bütün torpaq və bina hüquqlarının qeydiyyatı üçün məsuliyyət daĢıyır. Burada özünü doğruldan qeydiyyat sisteminin yaradılması üzrə yaxĢı irəliləyiĢ nəzərə çarpır. 5.22. Yeni ipoteka qanununun qəbul olunmuĢ ilə torpaq bazarının inkiĢafına olan hüquqi maneələrin sayı azalmıĢdır. Beləliklə, əqdlərin sayı artmaqdadır. Bununla belə, ümumi əqd əmsalı aĢağı olaraq qalır. Burdan belə nəticəyə gəlmək olar ki, hələ də insanların bir çoxu əmlak hüquqlarını qeydiyyata almaq üçün rəsmi sistemdən istifadə etmirlər. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Azərbaycanda Doing Business 2009 hesabatına əsasən, tənzimləyici mühitdə sistem üzrə əhəmiyyətli dərəcədə irəliləyiĢ qeydə alınmıĢdır. 2007/08-ci illərdə həyata keçirilmiĢ islahatlardan biri də biznesin qeydiyyata alınması üçün tələb olunan prosedurların sayının yeddidən dördə endirilməsidir. Bundan əlavə, əmlakı qeydiyyata almaq üçün tələb olunan müddət 61 gündən 11-ə endirilmiĢdir ki, bunun da nəticəsində Azərbaycan AMA ölkələri arasında təxminən ən yuxarı yerləri tutan 20 faiz arasına düĢmüĢdür. Azərbaycanın əmlakın qeydiyyata alınması xərcləri üzrə regional yeri isə ən aĢağı 20 faiz arasındadır və əmlakın dəyərinin 0,3 faizi həcmindədir. Ölkədəki islahatlar 2006/07-ci illərdəki 61-ci yerdən 2007/08- dəki 9-cu yerə yüksəlməyə imkan vermiĢdir. Əcnəbilərin torpaq mülkiyyəti, dövlətə məxsus torpaqlardan yararlanma (almaq və ya icarəyə götürmək) və korrupsiya ilə bağlı problemlər hələ də qalmaqdadır. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın göstəriciləri region üzrə orta göstəricidən pis olmasa da, o, Dünya Bankı ilə islahat proqramını həyata keçirir. Bankın prioritetləri daĢınar və daĢınmaz əmlakla bağlı vahid kadastr yaratmaq, ölkədə əmlak hüquqlarının ötürülməsi ilə məĢğul olan iki qurumu birləĢdirməkdir. Qeyri-neft iqtisadiyyatı üçün vergi sistemi Vergi siyasəti: Dərəcələr 5.23. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən tezliklə sonra 1990-cı illərin sonunda məqbul, bazara uyğunlaĢdırılmıĢ vergi sistemlərini qəbul etmiĢ, keçid dövrünü yaĢayan ölkələrdən biri idi. 106 Son 5 ildə Azərbaycanın vergi sistemi əhəmiyyətli dərəcədə dəyiĢikliyə məruz 106 Azərbaycanda neft və qeyri-neft sektorları arasında differensiasiya olunmuĢ vergi sistemindən istifadə olunur. Azərbaycanın neft sektorunda iĢtirak edən xarici Ģirkətlərin vergiləri HPBS əsasında hesablanır. Eyni qayda HPBS üçün idxal, xarici iĢçilərin və kontraktorların cəlbi üçün xüsusi vergi rejimi tətbiq olunur. Bu bölmədəki təhlil qeyri- neft iqtisadiyyatının, yəni əcnəbilər tərəfindən idarə olunan neft və qazın hasilatından baĢqa bütün sektorların vergiyə cəlb olunması ilə bağlıdır. Yüklə 3,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|