Azərbaycan rəHBƏRLİYİNDƏ İXTİlaflar və daxiLİ Sİyasi ÇƏKİŞMƏLƏR
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
və başqa 100-lərlə yerlərdə baş verən hadisələri misal göstərmək olardı. Hətta bu cür haqsızlıqlar dövri mətbuat səhifələrində də özünə geniş yer tapmışdı. Rəhbərlikdə, eləcə də ayrı-ayrı rayon partiya təşkilatlarında olan hərc- mərclik, qarşıdurmalar 1923-cü ildə keçirilən XII Ümumbakı konfransında (6-12 iyun 1923) daha geniş müzakirə və söz-söhbətə səbəb oldu. Konfransa sədrlik edən Mirzoyan qeyd etdi ki, artıq bizim təşkilatlarda ixtilaflar, fraksiyaçılıq, sərxoşluq yox həddindədir. Lakin BK-nın məruzələrinə aid müzakirələrdə ciddi fikir ayrılığı yarandı. Kommunistlərdən Amas Səfərov, Əyyub Xanbudaqov çıxış edərək partiyadakı hərc-mərclikdən, türklərlə işin zəif olmasından, sərxoşluqdan geniş danışdılar (146, s.16). Konfransda türklərlə iş haqqında da məsələ müzakirə olundu. Respublikanın iqtisadi və mədəni geriliyi, milli kadrların hazırlanması işinə ögey münasibət, sənaye müəssisələrində, dəmiryol və su nəqliyyatında ixtisaslı rus fəhlələri ilə yanaşı ixtisaslı azərbaycanlı fəhlələrin zəif hazırlanması, Azərbaycan dilinin təəssübkeşliyi və b. məsələlər ətrafında mübahisələr milli məsələnin əsas özəyini təşkil edirdi. Əyyub Xanbudaqov * Azərbaycanda milli məsələnin düzgün həyata keçirilməsilə razı olmadığını, respublikadakı mədəni quruculuğun inkişafına, yerli əhalinin savadlandırılması, vergi işindəki nöqsanlara və s. məsələlərə görə çox narahat olduğunu bildirdi. O, eyni zamanda 1923-cü ilin iyun ayında «Bakinski raboçi» qəzetində dərc olunmuş «Quba qəzasında xalq maarifi», «Azərbaycanda bizim başlıca vəzifələrimiz» və s. adlı məqalələrində kommunist təbliğatının yalanına qarşı tez- tez çıxış edirdi. Onu milli kadr məsələsi, gənclərin təhsili, təhsil ocaqlarının acınacaqlı vəziyyəti, dini və bir çox məsələlər ciddi düşündürürdü. Mətbuatda haqlı olaraq çıxış edərək göstərirdi ki, «Bizim bütün nailiyyətlərimiz xalqın ehtiyac dənizində bir damladır». * Ə. Xanbudaqov - 1893-cü ildə Gəncədə (Yelizavetpol quberniyasında) anadan olub. Müstəqil həyata 1909-cu ildən başlayaraq Kaspi donanması gəmilərinin birində matros, 1913-cü ildə Bakı dənizçilik məktəbini bitirərək kapitan köməkçisi vəzifəsində çalışır. 1915-ci ildən Xanbudaqov inqilabi hərəkatda fəal iştirak etməyə başlayır. 1918-ci ildə Kommunist partiyası sıralarına qəbul edilir. O, hümmətçi bolşevik idi. Azərbaycan sovetləşəndən sonra Ə. Xanbudaqov Azərbaycan Fövqəladə Komissiyasının sədri təyin edilir. 1921-ci ilin mart ayında Ə. Xanbudaqov RK(b)P X qurultayında iştirak edir. Elə qurultayda onu Kronştatda başlamış «əks-inqilabi» qiyamın ləğv edilməsi üçün göndərirlər. 1921-ci ilin may ayında Azərbaycanda ərzaqla təchizat məsələsi ağır olduğundan Xalq Komissarlar Şurası nəzdində üç nəfərdən ibarət yaranmış səlahiyətli komissiyanın tərkibinə daxil olur. 1921-ci ildə ÜİMİK üzvü seçilir. Sonralar o, Azərbaycan İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqının sədri, 1922-ci ilin əvvəlindən AHİŞ sədr müavini, 1922-ci il martında isə AK(b)P MK katibi seçilir (N. Nərimanovun köməkliyi ilə) (14, s.47). 20-ci illərdə Ə. Xanbudaqov bir sıra maraqlı məqalələr yazır: «Təxirə salınmaz vəzifə (respublikada statistik hesabat işinin quruluşuna dair)», «Azərbaycanda bizim ən yaxın vəzifələrimiz», «Beş il ərzində», «Təxirəsalınmaz məsələ», «Milli məsələyə dair» və s. Milli məsələ ətrafında ixtilafların kəskinləşməsi 1924-cü ildə geniş vüsət aldı. Bu, xüsusilə Ə. Xanbudaqovun «Milli məsələyə dair» məqaləsinin 1924-cü il 27 aprel tarixli «Bakinski raboçi» qəzetində dərc olunması ilə daha da kəskinləşdi (13, f. 1, s.8, iş 5596, s.20). Ə. Xanbudaqov «Milli məsələyə dair» məqaləsində yazırdı: «XII partiya qurultayının qərarlarını düzgün həyata keçirmək üçün sözün əsl mənasında onlara hörmət etmək lazımdır. Əks halda biz rus millətinin ayrı millətlərin üzərində ağalıq etməsinə yol veririk. Bu hal Stalinin tezislərində qeyd olunub. «Bəzi milli respublikalarda fəhlə sinfinin çox hissəsi sovet hakimiyyətinin əsas dayağı olan böyük rus xalqına mənsubdur. Köhnə rus şovinizmi hələ aradan qalxmayıb... Burada böyük rus xalqının mədəniyyətinə böyük yer verilir, beləliklə də qalan millətlərin mədəniyyəti aşağı səviyyədə göstərilir (112, 27.04.1924). Ə. Xanbudaqov «Milli məsələyə dair» məqaləsində yazırdı ki, «baxmayaraq ki, XII partiya qurultayından bir il keçir, Azərbaycanda milli məsələyə dair qurultayda qeyd olunan məsələlərin 1/10-i yerinə yetirilməyib. Makinaçı məqaləni yazanda «onda biri» əvəzinə səhvən yüzdə bir yazmışdı. Məqalə o cür də qəzetdə dərc olunur. Elə həmin gün Xanbudaqov Kirova səhv barədə məlumat verir. Lakin Kirov məsələni görünür qəsdən XIII Ümumbakı partiya konfransına çıxarır. 1924-cü il 26 aprel - 4 may tarixində keçirilən AK(b)P XIII Ümumbakı konfransı milli məsələni çox ciddi müzakirə edir. * Ə. Xanbudaqov, Mirbəşir Qasımov, H. Cəbiyev və b. kimi milli ruhlu kommunistlərin üzərinə əsl hücuma keçilir. Ə. Xanbudaqov və onun tərəfdarlarına qarşı hazırlanmış ssenarinin aparıcıları əsasən azərbaycanlı kommunistlər oldu. Pleşakovun sədrliyi ilə Konfransın 2 may 1924-cü il tarixli iclası xüsusilə milli məsələyə həsr olundu. Konfransda R. Axundov çıxışında qeyd edir: «Cəbiyev, siz ağzınız köpüklənərək qışqırırsınız ki, qurtarın cavanları şovinizmdən. Hansı şovinizmdən? Kim yaradıb bu şovinizmi? Cəbiyev kimiləri və ona bənzərlər.» (147, s.52). Həmçinin R. Axundov Ə. Xanbudaqovun üzərinə hücuma keçir: «Siz yoldaş Xanbudaqov və sizin kimi bir neçələri, o cümlədən M. B. Qasımov kimiləri sizin şüurunuzu, fikirlərinizi müdafiə edirlər. Yoldaş Mirbəşir qalsın, o bizim üçün təhlükəli deyildir, o sabah üçün lazımdır. Biz onu yenə də Azərbaycan MK dəmir yol işinə yollayarıq. Beləliklə, biz Qasımovu xilas edə bilərik. Çünki onun daxili hissiyatı var. Lakin qorxulu Xanbudaqovdur. Çünki o, canı ilə, kökü ilə fəhlə təbəqəsindən deyil (147, s.53). * Qeyd: 1926-30-cu illərdə Ə. Xanbudaqov Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı bankının sədri, sonralar isə ZSFSR xalq komissarlığında məsul işlərdə çalışır. Onun axırıncı vəzifəsi Azərbaycan İstehlak cəmiyyəti ittifaqı idarə heyətinin sədr müavini olur (146, s.69). Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|