Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Davamlı aqrar iqtisadiyyatın formalaşdırılması bir sıra zəruri şərtlərin yerinə yetirilməsini tələb edir. Həmin şərtləri şərti olaraq 5 hissəyə (iqtisadi, sosial, ekoloji, siyasi və hüquqi şərtlər) bölmək olar. qtisadi şərtlər hər şeydən önjə, əlverişli iqtisadi və investisiya mühitinin formalaşdırılmasını, təbii və digər resursların qənaətli istifadə əsasında makroiqtisadi və makromaliyyə göstəricilərinin yüksəldilməsini nəzərdə tutur və davamlı inkişaf konsepsiyasının əsasını təşkil edir. Davamlı aqrar iqtisadiyyatın yuxarıda qeyd edilən 5 mühüm zəruri şərtinin hər birinin ayrı-ayrılıqda deyil, kompleks şəkildə nəzərdən keçirilməsi, hesab edirik ki, daha məqsədəuyğundur. Çünki bu şərtlərin hər biri digərini tamamlamaqla, qarşılıqlı ə laqə şəraitində fəaliyyət göstərir. Davamlı inkişafın formalaşması və tarixən inkişafı baxımından qeyd edilən 5 şərtin 3-ü (iqtisadi, sosial və ekoloji şərtlər) ilkin ə həmiyyət kəsb edir və ilkinlik davamlı inkişafın məhz bu şərtlərin mövjud olduğu sferaların qovşağında meydana gəlməsi və mövcud olması ilə əlaqədardır. Dövlətin və cəmiyyətin davamlı inkişafa baxışlarından və bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərin miqyasından və keyfiyyətindən, digər amillərdən asılı olaraq bu sferalar ayrı-ayrılıqda da, kəsişmə halında da fəaliyyət göstərə bilər. Ölkədə davamlı inkişaf səviyyəsi daha da genişləndikcə kəsişmə sahəsinin həcmi böyüyür, əks halda isə kiçilir. Aqrar sahədə davamlı inkişafın formalaşması zamanı prioritetlərin düzgün müəyyən edilməsi də mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdəndir. Bəzən əsas prioritet kimi stabil iqtisadi artımın saxlanılması göstərilir, davamlı inkişaf səhv olaraq 0 faizli (və ya «sıfırlı») artımla eyniləşdirilir. Bu fikirin tərəfdarları sübut etməyə çalışırlar ki, böyük həcmdə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalını tələb edən aqrar intensivləşdirmə davamlı ola bilməz. Əlbəttə, istehsalın bu formada (yəni, böyük həcmli) təşkilinin bərpa olunmayan resursları tükəndirə biləcəyini istisna etmək olmaz. Lakin digər tərəfdən, bu fikirin tamamilə doğruluğuna da əmin olmaq düzgün olmazdı. Çünki davamlı aqrar iqtisadiyyat əhalinin gələcəkdə ərzaq və digər kənd təsərrüfatı məhsullarına olan artan tələbini ödəməli, həmçinin kənd əhalisinin artan hissəsinin davamlı həyat tərzini təmin etməlidir. Başqa sözlə, digər alternativ praktiki cəhətdən mümkün deyildir. Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının intensivləşdirilməsi prosesi əsas etibarilə davam etdirilməlidir. Beləliklə, istehsalın genişləndirilməsi qaçılmaz və zəruridir. Ona görə də, əsas məsələ çoxlarının düşündüyü kimi artımın olub-olmaması fikiri deyil, bu artımın ətraf mühitə və kənd təsərrüfatına zərər vurmadan necə əldə edilməsidir. Göründüyü kimi, aqrar sahədə davamlı inkişafın formalaşdırılması çox çətin və uzun müddət tələb edən bir prosesdir. Odur ki, davamlı inkişafın yalnız məcburetmə tədbirləri sayəsində və dövlətin köməyilə formalaşdırılması fikiri düzgün deyildir. Bunun üçün cəmiyyətin hər bir üzvü tərəfindən davamlı inkişaf məsələsinə ciddi maraq göstərilməlidir. Bir sözlə, yerli səviyyədən tutmuş qlobal miqyaslı tədbirlərə qədər ciddi addımlar atılmalı, bütün qüvvələr eyni məqsəd istiqamətində səfərbər edilməli, davamlılıq prinsiplərinə əməl olunması hər kəsin gündəlik həyat tərzinə çevrilməlidir. Beləliklədə, insanların həyat tərzindən tutmuş, illərlə formalaşan dəyərlər sisteminə qədər ciddi dəyişikliklər aparılmalı, nejə deyərlər–israfçılığı qənaət, kəmiyyət artımını keyfiyyət təkmilləşməsi, sərt rəqabəti isə əməkdaşlıq əvəz etməlidir. 1.2Dövlətin aqrar siyasətinin mahiyyəti, bu sahədə vəzifələri və “effektiv aqrar siyasət” anlayışı qtisadi və ticari əlaqələrin intensivləşdirilməsi, dövlətlərarası ticarət dövriyyəsinin stimullaşdırılması, istehlak bazarında sağlam rəqabətin formalaşdırılması və s. kimi amillərə əsaslanaraq dünya birliyinin əksər dövlətləri iqtisadiyyatının qloballaşdırılmasını problemlərin həllində optimal həll variantı kimi nəzərdə tuturlar. Belə bir şəraitdə istehsalçılar maddi-texniki vəziyyətlərindən asılı olmayaraq qlobal bazarda bərəbər hüquqlarla təmsil olunmalı, rəqabət isə əsas tənzimləyici rolunda çıxış etməlidir. Aqrar sahə, ələlxüsus da kənd təsərrüfatı özünün bir sıra xüsusiyyətlərinə görə iqtisadiyyatın digər bölümlərindən fərqlənir. Bu sahənin səciyyəviliyi kənd təsərrüfatı istehsalının bir sıra obyektiv və təbii amillərdən ciddi asılılığından irəli gəlir. Torpaq və su ehtiyatlarının aşınma proseslərinin sürətlənməsi, kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarına tələb-təklif nisbətinin qeyri-proporsional dəyişməsi, böhran və depressiya halları, kənd təsərrüfatında disparitetlik və s. aqrar sahə üçün əlavə çətinliklər törədir. Bütün bunlar hamısı müasir dövürdə çevik aqrar siyasətin həyata keçirilməsini tələb edir. Aqrar sektorun dayanıqlı və davamlı inkişafının təmin edilməsi, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi üçün etibarlı əsasların yaradılması, habelə milli istehsalçıların dünya bazarlarında artan rəqabətlə ayaqlaşması üçün müasir aqrar siyasət aqrar sektorun qlobal bazarda rəqabətqabiliyyətli olmasına möhkəm baza yaratmalıdır. Dünya iqtisadiyyatında baş verən qloballaşmaya və qlobal istehlak bazarının konyukturasındakı dəyişmə dinamikasına uyğunlaşmaq üçün aqrar sahə üzrə həm hüquqi-normativ bazanın, həm də istehsal münasibətlərinin beynəlxalq norma və tələblərə uyğunlaşdırılması, beləliklə də milli istehsalın rəqabətə davamlı olmasının təmin edilməsi aqrar siyasətin ən başlıca hədəfi olmalıdır. Qarşıya qoyulan bu məqsədə çatmaq üçün, fikrimizcə, aşağıda göstərilən sahələri aqrar siyasətin prioritetləri kimi qəbul edib vahid strategiya halında həyata keçirmək yaxşı nəticələr verə bilər: aqrar sahə üzrə milli qanunvericilik bazasının modernləşdirilməsi; ərzaq təhlükəsizliyi; idxaldan asılılığın azaldılması; qida təhlükəsizliyi (sağlamlığı) tədbirləri; torpaq və su resurslarından səmərəli istifadə və onların mühafizəsi; elmi tədqiqatların dəstəklənməsi; kəndə müasir kadrlar; müasir kənd; urbanizasiyanın azaldılması; ixrac potensialının genişləndirilməsi. Aqrar siyasətin bu komponentlərinin hər biri olduqca mühüm əhəmiyyətə malikdir və ciddi tədbirlər sisteminin hazırlanıb ardıcıl olaraq həyata keçirilməsini tələb edir. Qeyd olunduğu kimi, müasir istehsal və iqtisadi münasibətlər təsərrüfatçılq subyektlərinin nə dərəcədə rəqabətqabiliyyətli olmsından asılıdır. Xüsusən, kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarına qarşı artan tələblər istehlak bazarlarında rəqabəti daha da kəskinləşdirmişdir. Bu amil göstərir ki, istehsalçılar müasir texnologiyalardan və standartlardan bəhrələnməli, beynəlxalq norma və qaydaların şə rtlərinə uyğun məhsul istehsal etməlidirlər. Yalnız innovasiyaların, yeni elmi nailiyyətlərin tətbiqi və müasir tələblərə cavab verən texniki normalara uyğun istehsal sahələrinin yaradılması qloballaşan dünya iqtisadiyyatında rəqabətədavamlı Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|