Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VII F ƏS L. VENÇUR V Ə OF ŞOR B ZNES 7.1. Vençur biznesinin mahiyy əti v ə m əzmunu
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 89
VII FƏS L. VENÇUR VƏ OFŞOR B ZNES
Vençur biznesi ilk dəfə 1957-ci ildə ABŞ-da təşəkkül tapmışdır. Bu biznes növünün yaradıcıları mühəndis-tədqiqatçı Yuçin Klyaner, biznes- menlər Artur Rok, Tom Perkiniç və başqaları olmuşdur. Artur Rok 1961-ci ildə vençur fondu yaratmışdır. XX əsrin 70-ci illərində vençur kapitalından Avropada istifadə edilməyə başlanılmışdı və hazırda çoxlu sayda vençur şir- kətləri fəaliyyət göstərir. MDB ölkələrində vençur biznesi TAS S və Avropa Yenidənqurma və nkişaf Bankının təşəbbüsləri əsasında inkişaf etməyə başlamışdır. Elmi-texniki tərəqqinin sürətləndirilməsi və elmtutumlu istehsal sa- hələrinin inkişafı innovasiya maraqlarını təmsil edən elmi-texniki tədqiqat- lar və təcrübi konstruktor işləmələri sferasında kiçik sahibkarlığa əhəmiy- yətli təsir edə bilən yeni maliyyələşdirmə mənbələrindən istifadə olunmasını ön plana çəkir. Son illərdə inkişaf etmiş bir çox ölkələrdə vençur maliyyələşdirməsi geniş yayılmaqdadır. Bu, mahiyyətcə vəsait qoyuluşunun geri qaytarıl- masına zəmanət almadan sürətlə inkişaf edən kiçik innovasiya şirkətlərinin nizamnamə kapitalına investisiya qoyuluşudur. Vençur maliyyələşdirməsi riskli olmaqla yanaşı investisiyanın daha yüksək gəlir gətirəcəyini ehtimal edir, çünki vəsait elmtutumlu layihələrin icrasına qoyulur. Biznesin maliyyələşdirilməsinin alternativ, spesifik forması kimi vençur kapitalı maliyyə qoyuluşlarının diversifikasiyalılığına qadir olan iri innovasiya şirkətlərilə assosiasiya olunur. Lakin o, yeni növ xammalın, enerji resurslarının, texnoloji xətlərin və s. işlənməsinə istiqamətlənmiş kiçik sahibkarlığın inkişafında da az rol oynamır. Vençur maliyyələşdirməsi faktiki olaraq yeni texnologiyaların maliyyələşdirilməsinin bir növ sinonimi olmuşdur. Bu zaman kiçik innovasiya şirkətlərinin investisiya obyekti tez- tez onun təsisçilərinin əqli mülkiyyəti olur. XX əsrin ikinci yarısında məhz vençur kapitalı informatika, hesab- lama texnikası, mikroelektronika və digər elmtutumlu istehsal sahələrində ilk dəfə ABŞ-da, sonra isə dünyanın digər ölkələrində iri elmi-texniki layi- hələrin reallaşdırılmasında çox vacib rol oynadı. Bir sıra qiymətləndirmələrə görə hazırda dünyada bütün vençur investisiyalarının təqribən 50 faizi ABŞ-ın payına düşür. Vençur (riskli) maliyyələşdirməsi sayəsində fərdi kompyuterlərin, mikroprosessorların, gen mühəndisliyinin və s. elmi-texniki və praktiki işlə- mələri meydana gəlmişdir. Bu gün bütün dünyada məşhur olan ən iri Mikrosoft, Lotus, Cisko Sistems, Tutel, Apple Computers şirkətləri Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 90
tərəfindən dəstəklənmişdilər. Vençur kapitalı əsasən yeni texnologiyaların yaradılmasına və yeni elmtutumlu məhsulların istehsalına oriyentasiyalı yeni yaradılan və ya artıq fəaliyyətdə olan kiçik müəssisələrə qoyulur. Ölkənin iqtisadi inkişafının aktual məsələlərinin həlli yüksək texno- logiyalı kiçik şirkətlərin maliyyələşdirilməsinin nisbətən yeni forma və mənbələrinin mümkün istifadəsindən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Belə mənbələrə hər şeydən əvvəl vençur maliyyələşdirməsi aiddir. Vençur maliyyələşdirməsinin adi bank kredit verməsindən prinsipial fərqləri vardır: − nvestor öz vəsaitini vəsait qoyuluşuna kompensasiya zəmanəti olmadan kiçik müəssisələrin nizamnamə kapitalına qoyur. Başqa sözlə, pul vəsaitləri onların qaytarılmasına əvvəlcədən müəyyən edilmiş müddət ol- madan verilir. Vençur investoru perspektivdə ancaq bu müəssisələrin səhm- lərinin əvvəlcədən danışılmış hissəsini əldə etməyi nəzərdə tuta bilər; − Vençur təklifinin uğursuz reallaşdırıldığı halda kiçik innovasiya ş irkətinə vəsait qoymuş investor sərf olunmuş vəsaitin hansısa bir qanuni yolla qaytarılması imkanına malik deyil; − Kiçik müəssisələrə vençur investisiyası onların tərəfindən hər hansı bir girov qoyulmadan verilir; − Əgər banklar kiçik biznes subyektlərinə onların gələcək fəaliyyətini müfəssəl öyrənmədən kredit verirsə (burada ancaq kreditin qaytarılma imkanları maraq kəsb edir), vençur investorları innovasiya şirkətinə pul qoyaraq şirkətin səhmlərinin bir hissəsinə sahib olmaq hüququ alır və biznes üzrə onun partnyoru olur; − Kiçik müəssisənin nizamnamə kapitalına vəsait qoyan investor həm təsisçi və həm də innovasiya layihəsinin rəhbərlərindən biri kimi müəssi- sənin maliyyə-iqtisadi və texniki problemlərinin müzakirəsində aktiv iştirak edir; −
biznes planı ilə tanış olur (ola bilsin ki, texniki-iqtisadi əsaslandırma ilə də), investisiya layihəsinin cəlbetmə dərəcəsini; özünü maliyyələşdirmə, rentabellik səviyyəsini, xalis mənfəətini, şirkətin imicini, rəhbərlərin ixtisasını, anoloji texniki layihələrin tətbiqedilmə təcrübəsini və s. nəzərdən keçirir; − Kredit verən banklardan fərqli olaraq vençur şirkəti illik faiz ödəmələri tələb etmir. Təcrübə göstərdi ki, bir çox vençur şirkətləri səhmlərini bir və ya bir neçə fiziki şəxsdə qapalı yerləşdirmə vasitəsilə öz maliyyələşdirməsini həyata keçirirdilər. Sonuncular səhmdar kapitalında öz payını alırlar, çox vaxt şirkətin direktorlar şurasında yer tutur və gələcəkdə yüksək divi-
Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|