Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
74 Ən kiçik kvadratlar metodu ilə reqresiya modelinin parametirlərini hesablayaq. 6 . 28 6 8 . 171
= =
, 8
18 6 8 . 112
= =
, 3
858 6 66 . 5149
2 = = x , 4 . 716
6 12 . 4298 = = y x , 0 . 569
6 06 . 3414 2 = = y
Hesablamaların nəticələrinə görə reqresiya modelinin 1 a parametrinin qiyməti 4.43, 0
parametrinin qiyməti isə -107.9 olacaqdır.. Deməli, faktiki son istehlakla ə halinin gəlirləri arasındakı əlaqənin reqressiya modeli x y ⋅ + − = 43 . 4 9 . 107
ˆ olacaqdır. Deməli, əhalinin gəlrlərini 1 manat artırdıqda faktiki son istehlak orta hesabla 4 manat artacaqdır. Daha sonra bir sıra zəruri göstəricilərin (qalıqların orta kvadratik uzaqlaşması, determinasiya əmsalı və s.) hesablanması əsasında əhəmiyyətlilik səviyyəsi yoxlanılmışdır. Başqa cözlə desək, t kriteriyasının cədvəl qiyməti ilə he- sablanmış qiyməti müqayisə edilmiş və reqressiya modelinin adekvatlığı qiymətlən- dirilmişdir. Hesablanmış determinasiya əmsalı nəticə əlamətinin variasiyasının, yəni faktiki son istehlakın variasiyasının 68.9% - nin faktor əlaməti, yəni əhalinin gəlirlərinin həcmi ilə şərtləndiyini göstərir. Beləliklə, reqressiya-korrelyasiya metodu əsasında aparılan araşdırma faktiki son istehlakın və dövlət büdcəsi gəlirlərinin səviyyəsinə təsir edən əsas amillərdən birinin əhalinin gəlirlərinin həcmi olduğunu göstərir. Bu göstəricilərin rolunun sosial-iqtisadi inkişafın bütün mərhələlərində qiymətləndirilməsi və onun digər iqtisadi göstəricilərlə əlaqəli şəkildə uzlaşdırılması vacibdir və statistikanın öyrəndiyi mühüm məsələlərdən biridir.
75 NƏT CƏ Magistr dissertasiya işində əhalinin həyat səviyyəsi, onun mühüm göstəricisi olan gəlirlərin səviyyə və dinamikası statistik qiymətləndirilmiş, nəzəri və praktiki ə həmiyyəti olan aşagıdakı nəticələr formalaşdırılmışdır: 1) Dövlət statistika xidməti modelində statistik məlumat sektoru mühüm yerlərdən birini tutur. Statistik məlumat sektorunun əsas vəzifəsi informasiya istehlakçılarını keyfiyyətli və operativ statistik məlumatlarla təmin etməkdən ibarətdir. Bu vəzifəni yerinə yetirmək üçün regional və inzibati informasiya sistemləri və şəbəkələri yaradılmalı, inzibati registr əsasında statistik registr formalaşdırılmalı, bu informasiya resurslarının vahid informasiya məkanına inteqrasiyası təmin edilməlidir.
2)
Ölkədə statistika xidmətinin beynəlxalq standartlara uyğun
təkmilləşdirilməsi bütün sivil ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da seçmə müşahidəsinin həyata keçirilməsinin əsası kimi çıxış edən statistik registrin formalaşdırılması və onun statistik vahidlərin Dövlət registri ilə əlaqə sisteminin yaradılması prosesi gedir. 3) Həyat səviyyəsi əhalinin maddi, mənəvi və sosial tələbatlarının təmin edilməsini xarakterizə edən iqtisadi kateqoriya və sosial standartdır. Həyat səviyyəsi standartının əsas komponentləri sağlamlıq, qida, əhalinin gəlirləri və xərcləri, yaşayışı, ev əmlakı, pullu xidmətləri, əhalinin mədəni səviyyəsi, əmək şəraiti və istirahəti, sosial təminatıdır və s. Başqa sözlə desək, əhalinin həyat səviyyəsi ilk növbədə əhalinin zəruri maddi nemət və xidmətlərlə təmin edilməsi, onların istehlakının lazımi səviyyəsi və tələbatlarının səmərəli ödənilməsi dərəcəsi kimi müəyyən edilir. 4) Təcrübədə əhalinin həyat səviyyəsinin əsas sosial-iqtisadi göstəricilərinə aşağıdakılar aid edilir: pul gəlirləri (əhalinin hər nəfərinə orta aylıq gəlir); sərəncamda qalan real pul gəlirləri ; iqtisadiyyatda məşğul olanlara hesablanmış orta
76 aylıq əmək haqqı; təyin olunmuş aylıq pensiyaların həcmi; yaşayış minimunun həcmi (əhalinin hər nəfərinə orta aylıq məbləğ); pul gəlirləri yaşayış minimunun kəmiyyətindən aşağı olan əhalinin sayı; əhalinin müvafiq sosial qrupları üzrə yaşayış minimunun kəmiyyəti ilə digər göstəricilərin müqayisəsi. 5). Ölkədə sosial-iqtisadi islahatların faktiki həyata keçirilməsinə başlanıldığı 1995-ci ildən etibarən əhalinin gəlirlərinin həcmində və dinamikasında artım yönümündə mühüm meyllər müşahidə olunur . Belə ki, 1995-ci ilə nisbətən 2011-ci ildə əhalinin pul gəlirləri 22.8 dəfə, 2005-ci illə müqayisədə 3.8 dəfə, 2010-ci illə müqayisədə isə 19.6% artmışdır. Təhlil edilən dövrdə adambaşına düşən pul gəlirlərinin həcm və dinamikasında nəzərəçarpacaq dərəcədə artmışdır. Belə ki, 1995-ci ilə nisbətən 2011-cu ildə əhalinin hər nəfərinə düşən pul gəlirləri mütləq istifadədə 3206.6 manat yaxud təxminən 18.1 dəfə, 2005-ci illə müqayisədə 2408.9 manat, yaxud 2.5 dəfə, 2010-ci illə müqayisədə isə bu artım müvafiq olaraq 517.7 manat və 18.1% təşkil etmişdir. Ə halinin pul gəlirlərinin mühüm tərkib hissələrindən birini əmək haqqı təşkil edir. 1995-ci ildə Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqı 12.5 manat, 2000-ci ildə 44.3 manat, 2004-cu ildə 99.4 manat, 2010-cu ildə 331.5 manat, 2011-ci ildə isə 364.2 manat olmuşdur.
6) Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan dövləti əhalinin yoxsulluq səviyyəsinin minimuma endirilməsi istiqamətində xeyli müddətdir ki, əsaslandırılmış və beynəxalq təcrübədə qəbul edilmiş standartlara uyğun olaraq tədbirlər həyata keçirir. Elə bunun nəticəsidir ki, 2001-ci ildə ölkədə yoxsulluq həddi 24 manat qəbul edilmişdirsə, 2005-ci ildə bu hədd 42.6 manat, 2009-cu ildə isə 89.5 səviyyəsində qərarlaşmışdır. Bununla yanaşı bu dövrdə yoxsul əhalinin xüsusi çəkisi də xeyli azalmışdır. Belə ki, ə gər 2001-ci ildə yoxsulluq səviyyəsi 49% idisə, 2011-ci ildə 7,1 % olmuşdur. 7) Ölkə əhalisinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasının əsas amillərindən biri də bazar iqtisadiyyatı mexanizmlərinin daha da dərinləşməsi və inkişafıdır. Son illərdə özəl sektorun və sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi sahəsində həyata keçirilən ardıcıl işlər nəticəsində əhalinin gəlirlərinin quruluşunda mühüm
Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|