Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- §2.3. Əhalinin h əyat s əviyy əsini s əciyy əl əndir ən göst əricil ərin qar şılıqlı əlaq əd
62 4 . 265 0 . 695 9 . 8258 12 . 8475 1 . 49 1 . 250 9 = − + =
манат тяшкил едяcякдир. Бурадан, 2013-cü илдя ящалинин эялирляринин диференсасийасынын десил ямсалы: 99 .
2 . 133 4 . 265 1 9 9 = = = d d K йахуд 199% олаcагдыр. 2009 вя 2013-cü илляр цзря Азярбайcанда адамбашына орта айлыг эялирляринин статистик бюлэц сырасыны характеризя едян эюстяриcилярин алынмыш нятиcялярини 5 сайлы cядвялдя веряк (cядвял 2.7.). Щесабламанын нятиcялярини цмуми шякилдя юзцндя якс етдирян 5 сайлы cядвялин мялуматларындан эюрцнцр ки, 2009-cu иля нисбятян 2013-cü илдя ящалинин адамбашына орта айлыг эялирляринин бюлэц сырасынын статистик характеристикасында мцщцм дяйишикликляр баш вермишдлир. Беля ки, мцгайися едилян дюврдя модал эялир 44.6%, медиан эялир isə 45.6% артмышдыр ки, бу да арзуолунан мейлдир. Бунларын фонунда мцгайися едилян дюврдя квартил кянарлашма 36.6% (8.5 manat) артмışdır. 2009-cu илля мцгайисядя 2013-cü илдя биринcи вя цчцнcц квартилляр арасындакы fərq isə azalmışdır. Cядвял 2.7. 2009 вя 2013-cü иллярдя Азярбайcан Республикасында ящалинин hər nəfərinə düşən айлыг эялирляринин сявиййясиня эюря статистик бюлэц сырасында мцшащидя едилян кянарлашмалары характеризя едян эюстяриcилярин динамикасы Эюстяриcиляр 2009 2013
2009-cu иля нисбятян 2013- cü илдя кянарлашма, % Модал эялиr, манат 147.3
213.0 44.6
Медиана эялир, манат 121.3
176.6 45.6
Квартил кянарлашма, манат 23.2
31.7 8.5
Квартил вариасийанын нисби эюстяриcиси (%) 19.1
18.0 Азалыб
Квартил ямсал, % 1.46
1.42 Азалыб
Десил ямсал, dəfə 1.92
1.99 Аrtыб
63 Арашдырма квартил вариасийанын нисби эюстяриcисинин, йяни цчцнcц вя биринcи квартилляр арасындакы фяргин медианада тутдуьу чяки 19.1%-дян 18% - я дцш- дцйцнц эюстярир ки, бу да мüsbət мейл кими диггяти cялб едир. Диэяр тяряфдян дя 2009 - cu иля nisbətən 2013 - cü илдя биринcи вя онунcу десил эюстяриcилярин нисбяти кими чыхыш едян десил ямсалын сявиййяси аrtmışdıр. Бу да ящалинин hər nəfərinə düşən orta айлыг эялирляринин бюлэцсцндяки фярqin az da olsa аrtdığını демяйя ясас верир. Башга сюзля дeсяк щесабланмыш эюстярижилярин нятижяляри мцгайися едилян дюврдя ящалинин пул эялирляринин бюлэцсцндяки гейри-бярабярлийин qismən аrtdığını, yəni təbəqələşmənin az da olsa dərinləşdiyini göstərir. Odur ki, ölkədə ящалинин эялирляринин бюлэцсцндяки гейри-бярабярлийин azaldılmasına istiqamətlənən sosial tədbirlərin fəaliyyət dairəsinin genişləndirilməsinə xüsusi önəm verilməlidir.
Statistik qanunauyğunluqların aşkar edilməsi statistikanın mühüm vəzifəsidir. Ona görə də müxtəlif hadisələri tədqiq edərkən həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət göstəriciləri arasındakı əlaqə və asılılıqları öyrənmək zərurəti yaranır. Bunun üçün statistika təcrübəsində bir çox metodlardan, xüsusilə reqressiya-korrelyasiya metodundan geniş istifadə edilir. Bu metod nəticə əlamətinə müxtəlif amil ə lamətlərinin təsir imkanlarını qiymətləndirməyə imkan verir. Ə laqə və asılılıqların xarakterini və gücünü bilməklə sosial-iqtisadi proseslərin idarəedilməsi və onların perspektiv inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi xeyli asanlaşır. Bu, bazar iqtisadiyyatı şəraitində xüsusi aktuallıq kəsb edir. Belə ki, makro və mikro səviyyədə sosial-iqtisadi hadisələr arasındakı əlaqə və asılılıqların qanuna- uyğunluğunu və mexanizmini aşkar etməklə daha uğurlu biznes fəaliyyətini formalaşdırmaq mümkündür. Statistika sosial-iqtisadi hadisələr arasındakı səbəb-nəticə asılılığını öyrənərək onların inkişaf trayektoriyasını müəyyən əminlik dərəcəsi ilə müəyyənləşdirir. Onu da qeyd edək səbəb öz-özlüyündə nəticəni müəyyən etmir, o, səbəbin fəaliyyətinə yol açan şəraitdən də asılıdır.
64 Müxtəlif hadisələr və onların əlamətləri arasında olan iki tip əlaqəni - funksional və statistik (stoxostik) fərqləndirmək olar. Real ictimai həyatda determinant sistem haqqında informasiyanın tam olmaması qeyri-müəyyənlik yaradır və ona görə də sistemə ehtimallı yanaşılır və bununla da əlamətlər arasındakı əlaqə stoxostik olur. Stoxostik əlaqələrin xarakterik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onlar məcmunun ayrı-ayrı vahidlərində deyil, bütün məcmuda təzahür edir. Stoxostik əlaqə modelini ümumi şəkildə aşağıdakı kimi vermək olar: ݕ ప
ሻ + ߝ
Burada, ݕ ప ෝ - nəticə əlamətinin hesablanmış qiymətini, ݂ሺݔ
ሻ - məlum faktor ə laməti nəticəsində nəticə əlamətinin formalaşan hissəsini, ߝ
yaxud nəzərə alınmayan amillərin təsiri nəticəsində nəticə əlamətinin formalaşan hissəsini [37, 38] göstərir.
Korrelyasiya əlaqəsi stoxostik əlaqələrin xüsusi növüdür. Korrelyasiya əlaqəsi qarşılıqlı əlaqələri yalnız təsadüfi kəmiyyətlə xarakterizə olunan hadisələrdə mövcud- dur. Belə əlaqələrdə nəticə əlamətinin təsadüfi kəmiyyətinin orta qiyməti (riyazi gözləməsi) x - ın, yaxud digər təsadüfi kəmiyyətin dəyişməsindən asılı olaraq qanunauyğun dəyişir. Ümumi şəkildə qarşılıqlı əlaqələrin öyrənilməsi sahəsində statistikanın vəzifələri yalnız onların mövcudluğunun, istiqamət və gücünün kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi deyil, həm də nəticəyə faktor əlamətlərinin təsirinin formalarının müəyyənləşdirilməsidir. Korrelyasiya təhlilinin vəzifələri dəyişən əlamətlər arasındakı əlaqələrin sıxlığının ölçülməsi, məlum olmayan səbəb əlaqələrinin müəyyən edilməsi, nəticə ə lamətinə daha böyük təsir göstərən amillərin qiymətləndirilməsindən ibarətdir. Reqressiya təhlilinin vəzifələri modelin tiplərinin seçilməsi, asılı olmayan dəyi- şə nlərin təsir dərəcəsini müəyyənləşdirməkdən, asılı dəyişənin qiymətlərinin Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|