Azərbaycan Respublikası Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə, Sosiologiya və h üquq İnstitutu

son  qoyması  üçün  bütün  üzv  dövlətlərə  və  beynəlxalq  birliyin  digər 
dövlətlərinə  müraciət  edərək  hər  cür  təsirli  iqtisadi  və  siyasi 
tədbirlərdən istifadə etməyə çağırır;
9. 
Ermənistan  və  Azərbaycan  arasındakı  münaqişəni  dövlətlərin 
ərazi  bütövlüyü  və  beynəlxalq  tanınmış  sərhədlərin  toxunulmazlığı 
prinsiplərinə  ehtiram  əsasında  ədalətlə  və  sülh  yolu  ilə  həl!  etməyə 
çağırır;
10. 
Ermənistanı,  Azərbaycanı  və  Minsk qrupuna daxil  olan  bütün 
üzv  dövlətləri  ATƏT-in  sülh  prosesində  prinsipial  surətdə  iştirak 
etməyə  və problemin  sülh yolu  ilə həllini  çətinləşdirə biləcək  hər cür 
əməldən çəkinməyə çağırır;
11. 
Azərbaycan  hökuməti  və  xalqının  ölkəsinin  müdafiəsi  üçün 
etdiyi cəhdləri bütünlüklə dəstəklədiyini və onlarla tam şəkildə həmrəy 
olduğunu bir daha təsdiq edir;
12. 
Qaçqm  və  köçkünlərin  öz  evlərinə  təhlükəsiz,  hönnət  və 
şərəflə dönmələri üçün imkan yaratmağa çağmr;
13. 
Qaçqın  və  köçkünlərə  humanitar yardım  göstərmiş  bütün  üzv 
dövlətlərə  öz  təşəkkürünü  bildirir.  Digər  dövlətləri  onlara  yardım 
göstərməyə çağmr;
M.Azərbaycan  Respublikası  ərazisində  1  milyondan  artıq  qaçqın 
və köçkünün qarşılaşdığı kəskin humanitar vəziyyətlə əlaqədar narahat 
olduğunu  bildirir və üzv dövlətlər,  İslam  İnkişaf Bankı  və digər İslam 
institutlarından  Azərbaycan  Respublikasına təcili  maliyyə və  humani­
tar yardım təqdim etmələrini xahiş edir;
15. 
Hesab  edir  ki,  Azərbaycan  ona  dəymiş  ziyanın  müqabilini 
almaq  hüququna  malikdir  və  Ermənistan  bu  ziyanın  müqabilini 
ödəmək üzrə tam məsuliyyət daşıyır;
16. 
İKT-yə  üzv  dövlətlərin  bu  haqda  mövqeyini  ATƏT-in  indiki 
sədrinə bildirməsini Baş katibdən xahiş edir;
17. 
Baş  Katibdən  bu  qətnamənin  yerinə  yetirilməsinə  nəzarət  və 
bu  haqda  İKT  Xarici  İşlər  Nazirlərinin  25-ci  konfransında  məruzə 
etməsini xahiş edir.
6.2.6.2.2. 
“Azərbaycan 
Respublikasına  iqtisadi  yardım 
göstərilməsi haqqında”adlı  18/24-E nömrəli Qətnamə.
Hicri  tarixi  ilə  Rəcəb  ayının  28-dən  Şaban  ayının  3-dək  I4I7H 
(miladi  tarixi  ilə  9-13  dekabr  1996-cı  il)  tarixində  Cakarta  şəhəri. 
İndoneziya  Respublikasında  İKT  Xarici  İşlər  Nazirləri  Şurasının
260
keçirilmiş 24-cü konfransı (Qardaşlıq və Əməkgaşlıq sessiyası);
İKT  Xarici  İşlər  Nazirləri  Şurası  23-cü  Konfransının  17/23-E 
nömrəli qətnaməsinə istinad edərək;
İKT üzv dövlətlərinin ölkə tarixinin  bu ciddi və çox kritik anında 
Azərbaycan hökuməti və xalqı ilə tam həmrəyliyini təsdiqləyərək;
BMT  Təhlükəsizlik  Şurasının  bu  münaqişəyə  aid  müvafiq  qət­
namələrinə istinad edərək;
Ermənistanın  Azərbaycanın  Yuxarı  Qarabağ  bölgəsində  apardığı 
hərbi  əməliyyatlar  nəticəsində  Azərbaycan  ərazisinin  təqribən  20 
faizinin  işğal  olunması,  qəddarlıqla  həyata  keçirilən  hücumlar 
nəticəsində  1  milyonadək  azərbaycanlının  öz  doğma  yurdlarından 
zorla  qovulmağa  məcbur  edilməsi,  bu  təcavüzün  insan  hüquqlarının 
kobud  şəkildə  pozulması  ilə  müşayiət  olunmasından  öz  təəssüfünü 
ifadə edərək;
İKT-yə  üzv dövlətlərin  Azərbaycan hökuməti  və xalqı  ilə həmrəy 
olduğunu daha konkret ifadə etməyin zəruriliyini etiraf edərək;
Bir  sıra  İKT-yə  üzv  dövlətlərin  və  müvafiq  qurumların,  BMT 
təsisatlarının  və  beynəlxalq  təşkilatların  təqdim  etdiyi  yardımı 
alqışlayaraq və yüksək qiymətləndirərək;
Həmdə  iqtisadi,  mədəni  və  sosial  məsələlər  üzrə  İslam  komis­
siyasının 20-ci sessiyasının tövsiyələrini nəzərə alaraq;
Bıı məsələ üzrə Baş Katibin məruzəsini nəzərə alaraq;
1. 
Üzv dövlətləri  və  İslam qurumlarını  Azərbaycan  xalqının əzab­
larını  yüngülləşdirmək  məqsədi  ilə  Azərbaycan  hökumətinə  lazımi 
iqtisadi və humanitar yardım göstərməyə çağırır.
2. 
Beynəlxalq təşkilatlan  Azərbaycana təcili maliyyə və humanitar 
yardım göstərməsinə xahiş edir.
3. 
Baş  Katibdən  bu  Qətnamənin  yerinə  yetirilməsinə  nəzarət 
etməsini  və  bu  barədə  İKT  Xarici  İşlər  Nazirləri  Şurasının  növbəti 
Konfransına hesabat verməsini xahiş edir.
6.2.7.  İslam  Konfransı Təşkilatı  Xarici işlər nazirləri Şurasının 25-
ci sessiyası.
(“ İslam  Umması xalqları  üçün daha yaxşı gələcək” sessiyası)
Doha, Qətər dövləti
17-19 Zul Qadah,  1418H (15-17 Mart,  1998)
261

---

6.2.7.1.YEKUN KOMMUNİKE
( ç ıx a r ış )
Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü:
63.Konfrans  bir  daha  1996-cı  ildə  Lissabonda  qəbul  olunmuş 
Ermənistan  və Azərbaycan arasmsa münaqişənin  nizamlanmasının  üç 
prinsipinə  öz dəstəyini  təsdiqləyir  və  həmdə  ATƏT-in  Minsk  Qrupu 
çərçivəsində  danaşıqlar  əsasında  Ermənistan-Azərbaycan  silahlı 
münaqişəsinin  nizamlanmasına  yönəlmiş  Minsk  Qrupu  Sədri 
tərəfindən irəli sürülmüş axırıncı  təkliflərinə öz dəstəyini  ifadə edir və 
Ermənistanın  Azərbaycan  Respublikasına  qarşı  təcavüzünün  ən  ciddi 
nəticələrinin  dərhal  aradan  qaldırılmasına  yönəlmiş  belə  yanaşmaya 
görə öz minnətdarlığını bildirir.
6.2.7.2.  İslam Konfransı Təşkilatı Xarici işlər nazirləri Şurasının
25-ci  sessiyasında qəbul olunmuş qətnamələr.
6.2.7.2.1.  “Ermənistan Respublikasının Azərbaycan Respublika­
sına qarşı təcavüzü  haqqında” adlı 13/25-P nömrəli qətnamə.
Hicri  tarixi  ilə  17-19  Dhul  Quida  I418H  (miladi  tarixi  ilə  15-17 
Mart  1998-ci  il)  tarixində  Doha  şəhəri,  Qətər  dövlətində  keçirilmiş 
İKT  Xarici  İşlər Nazirləri  Şurasının  25-ci  Konfransı  (İslam  Umması 
Xalqları  üçün daha yaxşı gələcək sessiyası)
İslam  Konfransı  Təşkilatı  Nizamnaməsinin  prinsip  və  məq­
sədlərinə əsaslanaraq;
Azərbaycan  ərazisinin 20%-nin  işğalı  ilə nəticələnən  Ermənistan 
Respublikasının  Azərbaycan  Respublikasına qarşı  təcavüzündən  ciddi 
şəkildə narahat olaraq;
Erməni  təcavüzü  nəticəsində  bir  milyondan  artıq  azərbaycanlı 
qaşqın  və  məcburi  köçkünün  ağır  vəziyyətindən  və  humanitar 
problemlərin  ciddiliyindən  və  miqdarından  dərin  təəssüfünü  ifadə 
edərək;
İslam  Konfransı  Sammitinin  bütün  əvvəlki  qətnamələrini  və. 
xüsusilə,  hicri  tarixi  ilə  9-11  Şaban  1418H  (miladi  tarixi  ilə  9-11 
dekabr  1997  il)tarixində  Tehran  şəhəri,  İran  İslam  Respublikasında 
keçirilmiş  VIII  Zirvə  Görüşündə  qəbul  olunmuş  12/8-P(lS)  saylı
262
qətnaməsini bir daha təsdiq edərək;
Ermənistan  təcavüzünün  beynəlxalq  sülhə  və  təhlükəsizliyə  təh­
lükə olduğunu dərk edərək;
BMT Nizamnaməsinə  və  Təhlükəsizlik  Şurasının qətnamələrinin 
tam həyata keçirilməsinə ciddi əməl olunmasına çağıraraq;
Münaqişənin  nizamlanması  üçün  bütün  diplomatik  və  digər  səy­
ləri alqışlayaraq;
Bütün  üzv  dövlətləri  Azərbaycan  Respublikasının  suverenliyi, 
ərazi  bütövlüyü  və  siyasi  müstəqilliyinə  hörmət  etməsini  təsdiqləyə­
rək;
Həmdə  ərazinin  gücdən  istifadə  etməklə  əldə  edilməsi  tanına 
bilməməsini təsdiqləyərək;
Həmdə  ATƏT  çərçivəsində  sülh  prosesinə  Ermənistan  Respubli­
kasının təcavüzkar siyasətinin destruktiv təsirini qeyd edərək;
Ermənistan  Respublikasının  Azərbaycan  Respublikasına  qarşı 
təcavüzünə  dair  Baş  Katibin  məruzəsini  nəzərə  alaraq  (sənəd  n. 
1C EM/25-98/PI L/D.6);
1. 
Ermənistan  Respublikasının  Azərbaycan  Respublikasına  qarşı 
təcavüzünü kəskin şəkildə pisləyir.
2. 
Təcavüz  nəticəsində  işğal  edilmiş  Azərbaycan  ərazisində  mülki 
Azərbaycan əhalisinə qarşı törədilən əməlləri  insanliq əleyhinə cinayət 
kimi qiymətləndirir.
3. 
İşğal  edilmiş  Azərbaycan  ərazilərində arxeoloji,  mədəni  və  dini 
abidələrin talan və məhv edilməsini qətiyyətlə pisləyir.
4. 
BMT  Təhlükəsizlik  Şurasının  822,  853,  874  və  884  saylı  qət­
namələrinin dəqiq yerinə yetirilməsini,  Ermənistan silahlı qüvvələrinin 
işğal  edilmiş  bütün  Azərbaycan  ərazilərindən,  o  cümlədən  Laçın  və 
Şuşa  rayonlarından  dərhal,  tamamilə  və  şərtsiz  çıxarılmasını  qəli 
surətdə tələb edir və Ermənistanı qətiyyətlə Azərbaycan Respublika-sı­
nın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə hörmət etməyə çağırır;
5. 
BMT Təhlükəsizlik  Şurası  qətnamələrinin müddəalarının  Ermə­
nistan tərəfindən yerinə yetirilməməsindon öz narahatçılığını bildirir;
6. Təhlükəsizlik  Şurası  tərəfindən  Azərbaycan  Respublikasına 
qarşı təcavüzün  mövcudluğunu tanımağa;  BMT Nizamnaməsinin  VII- 
ci  fəslinə  uyğun  olaraq  öz.  qətnamələrinin  yerinə  yetirilməsinin 
təminat;  üçün  lazımi  addımlar  atmağa;  Azərbaycan  Respublikasının 
suverenliyi  və  ərazi  bütövlüyünə  qarşı  olan  təcavüzü  pisləyir  və  ona 
son  qoymağa  çağırır  və  bu  məqsədlə  BMT-də  koordinasiyah
263

---