Azərbaycan Respublikası Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə, Sosiologiya və h üquq İnstitutu
|
rəfindən mühüm əhəmiyyət daşıyan bir neçə qərar və qətnamə qəbul edilmişdir. Məhz bu səbəbdən bu qərarların təhlili və araş dırılması xüsusi maraq kəsb edir və böyük əhəmiyyətə malikdir. BMT-nin Nizamnaməsinin 24 maddəsinə uyğun olaraq BMT-yə üzv olan dövlətlər beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunması üzrə əsas vəzifəni BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının üzərinə qoyurlar. [76] 1992-1996-cı illərdə BMT-nin Təh lükəsizlik Şurasının Sədri və BMT Baş Katibi Azərbaycan Res publikasının suverenliyini və ərazi bütövlüyünü təsdiqləyən və münaqişənin sülh yolu ilə həll olunmasına yönəlmiş ATƏT-in Minsk Qrupunun səylərini dəstəkləyən münaqişə üzrə bir sıra bəyanatlarla çıxış etmişlər. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 4 qətnamə qəbul etmişdir. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 30 aprel 1993-cü ildə özünün qəbul etdiyi 822 (1993) nömrəli qətnaməsində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair BMT Təhlükəsizlik Şurası Sədrinin 29 yanvar və 6 aprel 1993-cü ildə edillmiş bəyanatlarına istinad edərək və BMT Baş Katibinin 14 aprel 1993-cü il tarixli məruzəsini nəzərə alaraq, regionda sülhə və təhlükəsizliyə təhlükə yaradan vəziyyətdən narahat olduğunu bildirərək, regionda, xüsusən Kəlbəcərdə rayonunda, fövqəladə humanitar vəziyyətdən və çoxlu sayda mülki şəxslərin yerdəyişməsi ilə bağlı dərin nara hatlığını bildirərək, regionda bütün dövləllərin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmətini təsdiqləyərək və bununla yanaşı beynəlxalq sərhədlərin toxunulmazlığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsinin yolverilməzliyini təsdiqləyə rək, bütün işğalçı qüvvələrin Kəlbəcər rayonundan və Azərbay canın digər işğal edilmiş rayonlarından dərhal çıxarılmasını tələb etdi. [/] BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının bu qətnaməsi böyük 26 əhəmiyyətə malikdir. Birincisi, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqi şəsinə dair bu BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən çəxardılan ilk qətnamədir. İkincisi, bizim fikrimizcə, bu qətnamədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqi şəsinə dair münasibətinin ilk cizgiləri müəyyən edilib. Belə ki, qətnamədə BMT Təhlükəsizlik Şurası Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında münasibətlərin pisləşməsi ilə bağlı öz dərin narahatlığını bildirir. Fikrimizcə, burada bu münaqişənin dövlətlərarası münaqişə olduğuna işarə edilir. Üçüncüsü, bu münaqişənin xarakterinə qiymət verilir və bu münaqişə regionda sülhə və təhlükəsizliyə təhlükə yaradan və ziyyət kimi qiymətləndirilir. Dördüncüsü, bu regionda olan bütün dövlətlərin, o cümlə dən Azərbaycan Respublikasmin ərazi bütövlüyü, suverenliyi, sərhədlərinin sarsılmazlığı təsdiqlənir. Beşincisi, ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsi nin yolverilməzliyini təsdiqlənir. Bununla da BMT Təhlükəsiz lik Şurası gücdən istifadə etməklə başqa dövlətin ərazisinin əldə edilməsinin yolverilməzliyinin hüquqi əsasını müəyyən edir. Fikrimcə, məhz bu hüquqi əsas BMT Təhlükəsizlik Şurasına Azərbaycanın bütün işğal edilmiş ərazilərindən bütün işğalçı qüvvələrin dərhal çıxarılmasını tələb etməsinə imkan yaratdı. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 29 iyul 1993-cii ildə özünün qəbul etdiyi 853 (1993) nömrəli qətnaməsində, Azərbaycanın Ağdam rayonunun zəbt edilməsini qeyd edərək, yenidən Azər baycanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü təsdiqləyərək, və həmdə beynəlxalq sərhədlərin toxunulmazlığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsinin yolverilməzliyini təs 27 diqləyərək, Ağdam rayonunun və bütün digər işğal edilmiş Azərbaycan Respublikasının rayonlarının zəbt edilməsini pislədi və işğalçı qüvvələrin Ağdam rayonundan və bütün digər işğal edilmiş Azərbaycan rayonlarından dərhal, tam və şərtsiz çıxa rılmasını tələb etdi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının bu qətnamə sinin 9 bəndində “Azərbaycanın dağlıq qarabağ regionunun er məniləri” dusturu əks olunub və fikrimcə, bunu xüsusi qeyd etmək çox vacibdir.[2] Birincisi, bu düstur, Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın regio nu olması faktını təsdiqləyir. İkincisi, burada yaşayan əhali, ermənilərin iddia etdiyi kimi, təbiətdə mövcud olmayan “Dağlıq Qarabağ xalqı” yox, bir his səsi Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionunda yaşayan ermə nilərin, yəni erməni icmasının olduğunu təsdiqlənir (bu regionda yaşayan əhalinin digər hissəsini, Ermənistan Respublikasının silahli qüvvələri tərəfindən aparılmış etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində, öz doğma yurdlarından qovulmuş və hal-hazırda didərgin həyatı yaşayan azərbaycan icması təşkil edir). Üçüncüsü, qətnamədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 nömrəli qətnaməsində öz əksini tapmış “Azərbaycan Respubli kası və Ermənistan Respublikası arasında münasibətlərin pisləş məsi ilə bağlı öz dərin narahatlığının bildirilməsi" düsturuna “onların arasında artan gərginlik” ifadəsi də əlavə olunmuşdur. Fikrimizcə, bu BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən bu münaqi şənin təbiətcə məhz dövləllərarası münaqişənin olması faktının getdikcə daha aydın təsəffür etməsini əks etdirir. Dördüncüsü, əgər BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 nömrə li qətnaməsində “əgər regionda, xüsusən Kəlbəcərdə rayonunda, fövqəladə humanitar vəziyyətdən və çoxlu sayda mülki şəxslərin yerdəyişməsi” ilə bağlı dərin narahatlığını bildirilirdisə, artıq bu 28 düstur daha dəqiqləşdirilir və göstərilir ki, “regionda fövqəladə humanitar vəziyyətdən və Azərbaycanda çoxlu sayda mülki şəxslərin yerdəyişməsindən” dərin narahatlığını bildirir. Bununla da bu sənəddə göstərilir ki, əsasən azərbaycan mülki əhalisi “yerdəyişmə”, əslində isə etnik təmizləməyə məruz qalıb. Beşincisi, əgər BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 nömrəli qətnaməsində bu regionda olan bütün dövlətlərin surenliyi və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsi təsdiqlənirdisə, BMT Təhlü kəsizlik Şurasının 853 nömrəli qətnaməsində, ilk növbədə Azər baycanın, sonra isə regionda olan digər ölkələrin surenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsi təsdiqlənir. Lakin hərbi əməliyyatlar bütövlükdə Azərbaycanın ərazisində aparılırdı nə zərə alsaq, belə bir qənaətə gəlmək olar ki, burada söhbət əsasən Azərbaycanın suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsindən gedir və bu amili BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası xüsusi vurğulayır. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 14 oktyabr 1993-cu ildə özü nün qəbul etdiyi 874 (1993) nömrəli qətnaməsində yenidən Azərbaycanın və regionda olan digər dövlətlərin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü təsdiqləyərək, və həmdə yenidən beynəlxalq sərhədlərin toxunulmazlığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsinin yolverilməzliyini təsdiqləyərək, və Azərbaycanda çoxlu sayda mülki şəxslərin yerdəyişməsi ilə bağlı öz ciddi narahatlığını bildirərək, Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən (erməni) qüvvələrinin çıxarılmasına çağırdı. Bu qətnamənin preambulasmda hamdə “Azərbaycanın dağlıq qarabağ regionu və onun ətrafındakı münaqişə” dusturu öz əksini tapmışdır, f.?] Bu düsturun çox vacib əhəmiyyatı var. Belə ki, söhbət təkcə Dağlıq Qarabağ regionunda olan münaqi şədən getmir, həmdə “onun ətrafında münaqişədən” gedir. Nəzə 29 Yüklə Dostları ilə paylaş:
|