Fransa konstitusiyasına əsasən dövlətin siyasətini müstəqil olaraq
hökumət və respublika prezidenti həyata keçirir, onların səlahiyyətləri
konstitusiya ilə tənzimlənir. Fransada idarəetmə sistemi ilə yanaşı, ədalət
mühakiməsini həyata keçirən məhkəmə hakimiyyəti də mövcuddur.
Onlar öz səlahiyyətləri çərçivəsində meydana çıxan münaqişə və
mübahisələri həll edirlər. Həmçinin vətəndaşlar arasında yaranan
münasibətlər zamanı (o cümlədən cinayət, inzibati xətalar, mülki qaydada
yaranan mübahisələr) müvafiq hüquq prosessual normalarından istifadə
edirlər. Fransada hakimiyyət orqanları müvafiq idarəetmə metodları ilə
öz səlahiyyətlərini həyata keçirirlər. Fransada bir çox dövlət təşkilatları
islehsalat fəaliyyəti, sahibkarlıqla məşğul olur, yəni mallar istehsal edir,
xidmətlər göstərir, alqı-satqı sövdələşmələrini həyata keçirirlər.
Onlar öz
fəaliyyətlərini həyata keçirən zaman inzibati hüquq normalarından
kənara çıxdıqda həmin hüquq normaları ilə tənbeh edilirlər. Hətta dövlət
müəssisələri, qarşılarına məqsəd qoyurlar ki, nəyin bahasına olursa olsun,
gəlir, əlavə mənfəət əldə etsin. Bu məqsədə çatmaq üçün onlar rentabellik
prinsipinə geniş yer verdiklərindən bəzən inzibati hüquq normalarından
xeyli dərəcədə uzaqlaşırlar. Dövlət idarəetmə prosesində üç fəaliyyət
kateqoriyası onlar üçün inzibati hüquq dairəsindən kənara çıxmağa şərait
yaradır - siyasət və idarəetmədə bir-birinə qarşılıqlı hörmətetmə
əlamətləri mövcuddur. Məsələn, baş nazir hökumət başçısı olmaqla
yanaşı, o, həmçinin siyasi hakimiyyətə malikdir. Dövlət administrasiyası
hökumətə tabe edildiyindən, o, idarəedici, sərəncamverici səlahiyj'ətlərə
malikdir.
Siyasi və idarəetmə sahələri arasında möhkəm qarşılıqlı əlaqənin
mövcudluğu orada yüksək rütbəli məmurların olması ilə şərtlənir.
■
Bir sıra yüksək məmurlar (Nazirlər Kabinetinin üzvü, mərkəzi
idarəetmədə çalışan direktorlar və respublika komissarları) az da olsa,
siyasi hakimiyyətin daşıyıcılarıdır. Dövlət Şurası isə çox zaman siyasi
xarakterli qərarlar qəbul edir. Məsələn, 1954-cü ildə kommunistlərin ali
inzibati məktəbə qəbul olunmalarına aydınlıq gətirildi, Dövlət Şurasının
verdiyi rəyə əsasən, kommunistlərin müsabiqəyə qoşulmalarına razılıq
verildi. Bu isə beynəlxalq sənəd kimi qiymətləndirildi, çünki «soyuq
müharibə» dövründə bu qərarın verilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi.
■
İdarəetmə və məhkəmə sahəsindəki münasibətlər bir-birinə
göstərilən qarşılıqlı təsir nəticəsində inzibati hüquq normaları əsasında
deyil, ayrı-ayrı prosessual və məhkəmə quruluşuna aid edilən
normalarla
həyata keçirilir.
Buna baxmayaraq,
Fransada məhkəmə orqanla-
10
rmın təşkili və onların fəaliyyəti inzibati hüquq normaları ilə tənzimlənir.
İnzibati məhkəmələr arasında yaranan
münaqişələr Ali Məhkəmə
instansiyasının qərarı ilə yoluna qoyulur və dəqiqləşdirilir. Fransada
ədalət məhkəməsinin müstəqil qolu olan inzibati ədliyyə mövcuddur,
onun əsas məqsədi vətəndaşlar və dövlətin idarəetmə orqanları arasında
yaranan mübahisələrin həll edilməsi ilə bağlı olur və onlar öz
səlahiyyətlərini inzibati hüquq normaları əsasında həyata keçirir.
■ Fransada dövlət müəssisələri və dövlət idarəetmə orqanları arasında sıx
əlaqələr mövcuddur. İdarəetmə orqanlarının dairəsi ümumi hüquqa
malikdir, bu da nəticə etibarilə dövlətin məzmununu təşkil edir.
Fransada idarəetmə orqanlarının funksiyaları, səlahiyyətləri və
vəzifələri müxtəlifdir və onlar suverendirlər, bu əsas etibarilə polisə,
Xarici İşlər Nazirliyinə, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinə və onlann
orqanlarına aiddir. Bu da onunla bağlıdır ki, hərə öz sahəsində
funksiyalarını, səlahiyyətlərini sərbəst şəkildə həyata keçirə bilsin.
Məsələn, Xarici İşlər Nazirliyi xarici diplomatik fəaliyyəti, polis
orqanları ölkə daxilində asayişin təmin edilməsini, cinayətkarlığa qarşı
mübarizəni təmin edirlər.
Bəzi dövlət orqanları funksiyalarını öz səlahiyyətləri çərçivəsində
həyata keçirirlər. Məsələn, hər hansı bir tədbirlərin keçirilməsini, ona
nəzarət edilməsini, yaxud şəhərsalmada vətəndaşlar tərəfindən yaşayış
qaydalarına əməl olunmasını dövlət orqanları həyata keçirirlər.
Bu yolla dövlət idarəetmə orqanları öz fəaliyyətlərini iqtisadi və
sosial məsələlərin
həllinə yönəldir, onların inkişafına təkan verirlər.
Bir sözlə, Fransada dövlət idarəetmə orqanları hamı üçün əlverişli
və faydalı olan ictimai işləri yerinə yetirməklə əhaliyə xidmətlər göstərir.
Məsələn, yolların çəkilməsi, əhalinin su təchizatı və yaxud əhalinin təhsil
almasına köməklik göstərilməsi və s.
Dövlət idarəetmə funksiyalarını həyata keçirən zaman cari
idarəetmə vəzifələri də yerinə yetirilir, yəni baş verən proseslər normaya
salınır və bunun üçün ümumi dövlət əhəmiyyətli qərarlar qəbul edilir.
Məsələn, hər hansı ictimai xidmət sahəsindən asılı olmayaraq, idarəetmə
orqanları öz qərarları hesabına büdcəni möhkəmləndirir, əldə edilmiş
mənfəət hesabına ictimai müəssisəyə çevrilərək, rentabelli müəssisə
sayılır.
11