Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq

idarəetmə  aparatı  ilə  periferiya  xidmətləri  arasında  yeganə  fərq  ondan 
ibarət idi ki, dövlət qulluqçularının statusu, işdə irəli çəkilmə və işə qəbul 
etmə qaydaları, periferiya xidmətlərində olduğu kimi deyildir. 
Məsələn, mərkəzi idarəetmə aparatlarının ali dövlət qulluqçu- lan 
milli inzibati idarəetmə məktəbinin məzunlarından seçilir və təyin edilir. 
Periferiya  xidmətlərinin  yüksək  rütbəli  məmurlarının  komp- 
lektləşdirilməsi tamamilə başqadır. 
Mərkəzi  idarəetmə  orqanları,  adətən  Paris  şəhərində  yerləşir. 
İnzibati  desentralizasiya  çərçivəsinə  görə  nazirliklərin  bəzilərinin 
idarəetmə orqanları ayrı-ayrı şəhərlərdə fəaliyyət göstərir. Məsələn, Nant 
şəhərində Müdafiə Nazirliyinin bir sıra təşkilatları yerləşir. Nazirliklərin 
ümumi  siyasətinin  həyata  keçirilməsi  məqsədi  ilə  normativ  aktlar 
işlənilir.  Bu  siyasətin  periferiya  xidmətləri  tərəfindən  həyata 
keçirilmələrinə nəzarəti mərkəzi idarəetmə aparatları təmin edirlər. 
Mərkəzi idarəetmə aparatının xidmət sahəsinin başında nazirliyin 
yüksək rütbəli məmurları, baş direktorlar, direktorlar, onların müavinləri, 
şöbə rəisləri, xidmət rəhbərləri və büro rəisləri dururlar. 
Fransa  dövlətinin  bu  cür  sistemdə  təşkil  edilməsini  başqa 
dövlətlərlə  müqayisə  etdikdə,  Fransanın  mərkəzi  xidmət  sistemi 
başqalarından fərqlənir. 
Azərbaycan  Respublikasının  inzibati  hüququnu,  əsasən, 
idarəetməni dövlət idarəetmə orqanları və icra hakimiyyətləri orqanları 
həyata keçirirlər. 
İdarəetmə  müəyyən  fəaliyyət  növüdür,  yəni  ictimai  əhəmiyyət 
kəsb  edən  məqsədlərə  nail  olmaq  üçün  həyata  keçirilən  hərəkətlər 
məcmusudur (daha geniş mənada desək, idarəetmə nəyinsə və kiminsə 
üzərində  rəhbərlik  deməkdir)  idarəetmənin  funksiyalarının  3  növü 
mövcuddur. Bunlar aşağıdakılardır: 
■
 
xüsusi  funksiyalar  -  idarəetmə  prosesinin  məqsədindən  və  onun 
qarşısında duran vəzifələrdən asılı olaraq müəyyən edilən funksiyalardır. 
■
 
təminedici  funksiyalar  -  idarəetmə  prosesinin  məqsədinə  nail 
olmaq  və  idarəetmə  prosesinin  qarşısında  duran  vəzifələrin  yerinə 
yetirilməsi üçün görülən maddi-texniki əməliyyatlar məcmusudur. 
■
 
ümumi funksiyalar - hər  bir idarəetmə prosesinə bütövlükdə və 
onun ayrı-ayrı mərhələlərinə aid olan funksiyalardır. 
Ümumi funksiyaları həyata keçirərkən aşağıdakılara əməl edilir: 
■
 
məlumat mübadiləsi; 
■
 
proqnozlaşdırma; 
24 

---

planlaşdırma; 
təşkiletmə; 
sərəncam vermə (nizamasalma); 
koordinasiya (əlaqələndirmə); 
nəzarət (yoxlama). 
İdarəetmə prosesləri mərhələlərlə həll edilir, o cümlədən: 
həll edilən problemin araşdırılması və onun təhlili; qərar 
layihəsinin hazırlanması; 
layihənin müzakirəsi və ona ekspert qiymətinin verilməsi; 
qərar layihəsinin təsdiqi (ona mütləq hüquqi qiymət verilir); 
qərarın icra edilməsi; 
qərarın yerinə yetirilməsinə nəzarətin aparılması; qərarın 
yerinə yetirilməsi. 
Azərbaycan 
Respublikasında 
dövlət  idarəetməsini  icra 
hakimiyyətləri həyata keçirirlər. 
İcra hakimiyyəti dedikdə, müəyyən dövlət orqanlarının və vəzifəli 
şəxslərin  icraedici  -  sərəncamverici  fəaliyyətini  təşkil  edən  dövlət 
hakimiyyətinin həyata keçirilməsi istiqamətlərindən biri başa düşülür. 
İcra  hakimiyyətinin  sistemi  mövcuddur,  bunlar:  Azərbaycan 
Respublikasının  Prezidenti  (Azərbaycan  Respublikasının  Prezidentinin 
icra  aparatı);  yuxarı  icra  hakimiyyəti  orqanları  (Azərbaycan 
Respublikasının Nazirlər Kabineti); mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları 
(nazirliklər,  dövlət  komitələri,  respublika  xidmətləri);  yerli  icra 
hakimiyyəti orqanlarıdır. 
Beləliklə,  Fransa  idarəetmə  orqanları  ilə  Azərbaycan  idarəetmə 
orqanları  arasında  fərq  olduqca  böyükdür.  Çünki  Azərbaycan 
Respublikasında  icra  hakimiyyətləri  Azərbaycan  Respublikasının 
Prezidentinə mənsubdur. O, ölkənin daxilində və xarici münasibətlərdə 
Azərbaycan  dövlətini  təmsil  edir,  xalqın  validliyini  təcəssüm  etdirir, 
Azərbaycan  dövlətçiliyinin  varisliyini  təmin  edir  və  Azəbaycan 
Respublikasında 
məhkəmə 
hakimiyyətinin 
müstəqilliyinin 
təminatçısıdır. 
Azərbaycan 
Respublikası 
Prezidentinin 
səlahiyyətləri 
Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiyasının  109-cu  maddəsi  ilə 
müəyyən edilmişdir. 
Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiyasının  50-ci  maddəsinə 
əsasən,  hər  kəs  qanunla  nəzərdə  tutulmuş  qaydada  öz  imkanlarından, 
qabiliyyətlərindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək təkbaşına və ya 
başqaları  ilə  birlikdə  azad  sahibkarlıq  fəaliyyəti  və  qanunla  qadağan 
edilməyən digər iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul ola bilər. 
25 

---

Respublikanın dövlət idarəetməsində sosial idarəetmənin iki növü 
mövcüddur: 
Dövlət  idarəetməsi  -  dövlət-hakimiyyət  səlahiyyətlərinin  həyata 
keçirilməsi üzrə olan fəaliyyətdir. Bu fəaliyyəti dövlət orqanları həyata 
keçirirlər. 
Qeyri-dövlət  idarəetməsi  -  sosial  idarəetmənin  digər  növlərini 
qeyri-dövlət orqanlan həyata keçirirlər. 
Dövlət  idarəetməsinin  obyekti  -  dövlət  hakimiyyət  orqanlarının 
aparatları, idarə, müəssisə və təşkilatların əməkdaşlarının kollektivləri və 
vətəndaşlarıdır. 
Qeyri-dövlət  idarəetməsinin  obyektləri  -  müvafiq  idarəetmə, 
müəssisə  və  təşkilatların  əməkdaşları,  kollektivləri  və  vətəndaşlardır. 
İnzibati  hüququn  subyektləri  dedikdə,  Azərbaycan  Respublikasının 
qüvvədə  olan  qanunvericiliyinə  müvafiq  olaraq,  inzibati  hüquqla 
(inzibati  hüquq  normaları  ilə)  nizama  salman  idarəetmə  sahəsindəki 
ictimai münasibətlərin iştirakçıları (tərəfləri) ola bilən şəxs və ya təşkilat 
başa düşülür. 
26 

---