183
m(qarışıq) = V · ρ = 2,53 · 15 = 37,95 q.
Qarışığın miqdarını aşağıdakı düsturla təyin edək:
ν =
V
M
V
,
ν =
mol
l
l
4
,
22
15
= 0,67 mol.
İki məchullu tənliklər sistemi quraq:
x + y = 0,67
71x + 28y = 37,95
y = 0, 223,
ν (N
2
) = 0, 223mol.
Azotun həcmi:
V(N
2
) = ν · V
M
=0,223 mol · 22,4 l/mol = 5 l,
V(Cl
2
) = 15 – 5 = 10 l.
Cavab: V(N
2
) = 15 l, V(Cl
2
) = 10 l.
Məhlullar və həllolmaya aid məsələ həlli.
“Məhlullar” mövzusu məktəb kimya kursunda xüsusi diqqət edilən əsas
mövzulardan biridir. Məhlulun miqdari xarakteristikasını vermək üçün məktəb
təcrübəsində həll olan maddənin kütlə payından və molyar qatılıqdan istifadə edilir.
Maddədə (materialda, qazda, məhlulda) komponentin kütlə payı dedikdə,
sistemdəki komponentin kütləsinin maddənin ümumi kütləsinə nisbətini göstərən
kəmiyyət başa düşülür.
184
Həll olan maddənin kütlə payı – həll olan maddənin kütləsinin məhlulun
kütləsinə nisbətindən ibarətdir:
ω =
.)
(
.)
.
.
(
mhl
m
mad
ol
h
m
,
Kütlə payı faizlə ifadə edilərsə, düstur bu şəkildə olur:
ω =
)
(
.)
.
.
(
mhl
m
mad
ol
h
m
· 100%.
Məhlulun kütləsi həlledici ilə həll olan maddənin kütlələri cəmi kimi
hesablanır:
m(məhlul) = m(həlledici) + m (maddə)
və ya aşağıdakı düstüra görə:
m(məhlul) = V (məhlul) · ρ (məhlul).
Maddənin molyar qatılığı – məhluldakı maddə miqdarının məhlulun həcminə
nisbətini göstərən kəmiyyətdir:
C =
V
Əgər maddə miqdarını ν =
M
m
ilə ifadə etsək,
C =
V
M
m
Molyar qatılıq mol/l-lə, məhluln həcmi isə l-lə ölçülür.
Həll olan maddənin kütlə payının hesablanması
Məsələ 3. 250 q 5%-li şəkər məhlulu hazırlamaq üçün lazım olan şəkərin və
suyun kütlələrini tapın.
Verilir: Həlli:
m(məhlul) = 250 qr Həll olan maddənin kütləsini tapmaq üçün aşağıdakı
ω (həll olan maddə) = 5% düsturdan istifadə edilir:
185
-------------------------------- m(həll olan maddə) =
%
100
)
(
lul
m
m
m (H
2
O) - ? m(şəkər) =
%
100
250
%
5
q
= 12,5 q.
m (şəkər) - ? m(H
2
O) = m(məhlul) – m(şəkər) = 250 – 12,5 = 237,5q.
Cavab: m(H
2
O) = 237,5 q, m(şəkər) = 12,5 q.
Məhlulların molyar qatılığı
Məsələ 4. 2 l 0,5 M məhlul hazırlamaq üçün lazım olan kalium-hidroksidin
kütləsini tapın.
Verilir: Həlli:
V(məhlul) = 2 l Hesablama üçün düsturda dəyişiklik edək:
C = 0,5 mol/l C =
V
M
m
,
-------------------- m(KOH) = C · M(KOH) · V(məhlul) =
=0,5mol/l · 56 q/mol · 2 l = 56 q
m (KOH) - ?
Cavab: m(KOH) = 56 q.
Maddələrin həllolması ilə bağlı məsələlər
Bərk maddələrin və mayelərin həllolması miqdari olaraq həllolma əmsalı ilə
təyin edilir. Həllolma əmsalı, maddənin verilmiş temperaturda 100 q (1000 ml)
həlledicidə maksimum həll olan kütləsini göstərir.
Maddələrin həllolmasının hesablanması zamanı həmçinin həllolma əyrilərindən
istifadə edilir.
Məsələ 5. 25
0
C-də kalium-bromidin həllolma əmsalı 68,1-ə bərabərdir.
Verilmiş temperaturda 200 q doymuş məhlulun tərkibindəki duzun kütləsini tapın.
Verilir: Həlli:
186
m(məhlul) = 200 q Həllolma əmsalı verilmiş temperaturda 100 q həlledicidə
K
h
(KBr) = 68,1 həllolan maddənin miqdarını göstərir. Məsələnin şərtinə
görə 100 qr suda 68,1 q kalium- bromid həll olur, onda
alınan məhlulun kütləsi 100 + 68,1 = 168,1q olar.
m(KBr)- ?
Tənasüb qururuq:
168,1 q məhlulda – 68,1 q KBr
200 q məhlulda - x q KBr
x =
1
,
168
1
.
68
200
= 81,
m(KBr) = 81 q
Cavab: m(KBr) = 81 q.
Kimyəvi tənliklər üzrə hesablamalar
Reaksiya məhsullarının və ya reaksiyada iştirak edən ilkin maddələrin
kütlələrinin (maddə miqdarının) hesablanması
Bu tip məsələləri həll etmək üçün onların həlli yolunu seçmək lazımdır.
Hesablamaları aparmaq üçün reaksiyaya girən maddələrin miqdarından, yaxud
kütlələrindən istifadə etmək olar.
Məsələlərin izahı zamanı qeyd etmək lazımdır ki, hesablamaların əsasını maddə
kütləsinin saxlanması qanunu təşkil edir. Kimyəvi tənlikdən istifadə etməklə,
reaksiyada iştirak edən hər bir maddənin kütləsini hesablamaq olar. Kimyəvi
proseslərin mahiyyətini anlamaq üçün kimyəvi reaksiyada iştirak edən maddələrin
miqdarını hesablamaq lazımdır. Məsələn sinkin oksidləşməsi reaksiyasının tənliyini
yazaq və reaksiyada iştirak edən maddələrin mol miqdarını göstərək:
2Zn + O
2
→ 2ZnO
Dostları ilə paylaş: |