Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan miLLİ konservatoriyasi
Yüklə 3,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
13 cəhətlər gətirmiş və onları inkişaf etdirmişdir. Onun sənətə gəlişi və yaradıcılıq fəaliyyəti XX əsrin birinci yarısına təsadüf edir. Ə.Bakıxanov ilk təhsilini İranda almış, burada ustad tarzənlərdən tar ifaçılığının və muğamatın sirlərinə dərindən yiyələnmiş, 1920-ci ildən Bakıda musiqi məclislərində və konsertlərdə çalmış, müəllimlik etmişdir. Onun yaradıcılığının ilkin dövrü İranın və Azərbaycanın musiqi həyatından aldığı bədii təəssüratlarla zəngin olmuşdur. Məhz bu dövrdə onun dünyagörüşü, zövqü və sənətə baxışları formalaşmış, yaradıcılığı tədricən zənginləşmişdir. Sonrakı mərhələdə onun yaradıcılığı bir neçə istiqamətdə inkişaf etmişdir. Birincisi, o, muğam ifaçısı kimi o dövrün mədəni həyatında iştirak edir. Bura həm el şənliklərini, həm musiqi məclislərini, həm də kütlələr qarşısında təşkil olunan təbliğat xarakterli konsertləri aid etmək olar. İkinci istiqamət Əhməd Bakıxanovun yaratdığı xalq çalğı alətləri ansamblının bədii rəhbəri kimi fəaliyyəti ilə bağlıdır. Üçüncü istiqamət Azərbaycan muğam sənətinin qorunması və təbliği ilə bağlı fəaliyyəti, onun bəstəkarlarla yaradıcı ünsiyyət qurması və onun ifasından muğam və xalq musiqi nümunələrinin nota yazılması ilə əlaqədardır. Dördüncü istiqamət isə Əhməd Bakıxanovun müəllimlik fəaliyyətini özündə əks etdirir. Əhməd Bakıxanovun fəaliyyətinin bütün bu göstərilən sahələri bir-birilə əlaqəli surətdə, qarşılıqlı zənginləşmə şəraitində, eləcə də həmin dövrdə cəmiyyətdə baş verən hadisələrlə bağlı olaraq, inkişaf etmişdir. Hər bir sahədə də tarzən musiqi mədəniyyəti tarixinə öz dəst-xəttilə tanınan böyük musiqi xadimi kimi öz töhfəsini vermişdir. Ə.Bakıxanov ustad tarzən, muğam bilicisi kimi Azərbaycanın şifahi ənənəli professional musiqisinin inkişafında böyük rol oynamışdır. Çoxcəhətli yaradıcılığa malik tarzən ifaçılıqla bərabər, muğam sənətinin keyfiyyətcə yaxşılaşdırılması və gələcək nəslə çatdırılması məsələsinə xüsusi diqqət yetirmişdir. Ə.Bakıxanovun Azərbaycan muğam ifaçılığında və muğamların təbliğində böyük xidməti var. Ə.Bakıxanov muğam sənətinin dərin bilicisi olmuşdur. Xüsusilə o, ifaçılıq təcrübəsində az ifa olunan “Nəva-Nişapur”, “Əbu-əta” muğamlarının mahir ifaçısı kimi tanınmışdır. Eyni zamanda, onun yaratdığı bir çox melodiyalar, rənglər xalq ifaçılığında geniş yayılmışdır. Onun musiqi məktəbləri üçün tərtib etdiyi muğam proqramı isə tar və xanəndəlik üzrə muğam tədrisində bu gün də istifadə olunur. Əhməd Bakıxanovun musiqi sahəsindəki xidmətlərindən biri də xalq çalğı alətləri ansamblı təşkil etməsindən ibarətdir. Bu sahədə Ə.Bakıxanovun böyük təcrübəyə malik olmasını xüsusi qeyd etmək lazımdır. Belə ki, o, dərs dediyi musiqi məktəbində belə ansamblın təşkilinin təşəbbüskarı olmuşdur. Onu da deyək ki, həmin ansambl əsasən onun tələbələri olan tarzənlər Adil Gəray, Əliağa Quliyev, Orxan Orxanbəyli və 14 başqalarından ibarət idi. Azərbaycan radiosunun nəzdində xalq çalğı alətləri ansamblının təşkili də Əhməd Bakıxanovun adı ilə bağlıdır. Belə ki, 1931-ci ildə o dövrdə Radio Komitəsinin musiqi rəhbəri vəzifəsində çalışan görkəmli bəstəkarımız Müslüm Maqomayevin təşəbbüsü ilə Şərq ölkələrinə konsert vermək üçün Ə.Bakıxanovun rəhbərliyi altında xalq çalğı alətləri ansamblı yaradıldı. Xalq çalğı alətlərindən təşkil olunmuş ansamblın tərkibinə simli (tar, ud, kamança, qanun, saz), nəfəsli (zurna, balaban, tütək) və zərbli (nağara, qoşanağara, şaxşax və s.) musiqi alətləri qrupları daxildir. Müxtəlif illərdə ansambllarda bu qruplardakı alətlərin sayı dəyişikliyə uğramışdır. Belə ki, xalq çalğı alətləri ansambllarının tərkibinə fortepiano, qarmon, klarnet, gitara və skripka kimi Avropa alətləri də daxil edilmişdir. Xalq çalğı alətləri ansamblının repertuarı muğam, təsnif, rəng, xalq mahnı və rəqsləri əsasında qurulmuşdur, eyni zamanda, müğənnilərlə yaradıcılıq ünsiyyəti sayəsində ansamblın repertuarı bəstəkar mahnıları ilə də zənginləşmişdir. Xalq çalğı alətləri ansamblının əsas xüsusiyyəti şifahi ənənə əsasında (notsuz) ifa tərzindən ibarətdir. Ansambl tərəfindən xanəndələri müşayiət edərək muğam dəstgahlarının ifa olunması geniş tətbiq olunur. Ə.Bakıxanov böyük yaradıcılıq təşəbbüsü göstərərək, ifa olunan musiqi nümunələrini ansambl üçün tərtib edirdi. O, muğamların ifasına xüsusi diqqət yetirir, muğam şöbələrini müxtəlif solo alətlərə - tar və kamança alətlərilə yanaşı, ud, saz, klarnet, balaban kimi alətlərə həvalə edirdi. Ə.Bakıxanov həmçinin, muğam dəstgahların tərkibini yeni dəramədlər, təsniflər və rənglərlə zənginləşdirirdi. Ə.Bakıxanovun ansambl ifaçılığına gətirdiyi yeniliklərdən biri dəramədlərə geniş yer verilməsi ilə bağlı idi. Muğam dəstgahlarının ifası zamanı Ə.Bakıxanov musiqi təcrübəsində çox yayılmış dəraməd və rənglərlə yanaşı, özünün bəstələdiyi rəngləri də ansamblın ifasında səsləndirirdi. Bu da onun yaradıcılığının genişliyini sübut edir, şifahi ənənəli musiqi irsinin təbliği, zənginləşməsi və yazıya alınaraq qorunması sahəsindəki fəaliyyətinə təkan verirdi. Konsertlərdə “Segah”, “Çahargah”, “Rast”, “Şur”, “Humayun” və s. muğamlar müxtəlif xanəndələrin ifasında səslənirdi. Bu muğamları ansamblın müşayiəti ilə Cabbar Qaryağdı oğlu, Həqiqət Rzayeva, Yavər Kələntərli və başqa xanəndələr oxuyurdular. Şövkət Ələkbərova, Fatma Mehrəliyeva, Tükəzban İsmayılova, Zeynəb Xanlarova və digər sənətkarlar da bu ansamblla çıxış etmişlər. Ümumiyyətlə, bir çox xanəndələr və xalq çalğı alətləri ifaçıları məhz bu ansamblda fəaliyyətə başlamış, böyük sənətkarlıq məktəbi keçərək püxtələşmişlər. Hal-hazırda da Əhməd Bakıxanovun adını daşıyan bu kollektiv Yüklə 3,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|