Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti İslam İbrahimov
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
| geoloji tədqiqatlar
metodundan istifadənin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Təbii sərvətlərin əmələ gəlməsində hər bir ərazinin geoloji yaş tarixi əsas amillərdən sayılır. Geoloji yaş dedikdə təbii sərvətlərin əmələ gəlməsində təsiredici rola malik olan geoloji era- lar və dövrlər nəzərdə tutulur. Bu metodlardan istifadə etməklə filiz və qeyri filiz təbii ehtiyatlarının yayıldığı süxurların tərkibindən asılı olaraq ehtiyatların zəngin olub-olmaması, sənaye əhəmiyyəti kəsb etməsi aşkara çıxarılır. İqtisadi sahələrin inkişafında bioloji ehtiyatların rolu əhəmiyyətli dərəcədə artır. Bioloji ehtiyatlar suda və quruda yayılmaqla insanın ən çox istifadə etdiyi ehti- yatlardan hesab olunur. Təbiətdən istifadənin ən mühüm nailiyyətlərindən biri təbii ehtiyatların hasilatı və istehsal dövriyyəsinə cəlb olunması zamanı texnikanın yeni nailiyyətlərinin mənimsənilməsidir. 27 Ətraf mühitin iqtisadiyyatında tətbiq olunan me- todlardan biri statistik metoddur . Statistik metod təbii sərvətlərdən istifadənin dinamikasını müəyyənləşdirir. Bu metodun əsas məqsədi təbii ehtiyatların potensial imkanlarına uyğun istifadəsi və tükənməsinin qarşısının alınmasında iqtisadi göstəriciləri aydın əks etdirir. Cəmiyyətin həyatındakı bütün müsbət cəhətlər tə- biətin daha düzgün qiymətləndirilməsini, ona qayğıyla yanaşmasını tələb edir. Təəssüf ki, bəzən insanın təsər- rüfat fəaliyyəti təbiətə mənfi təsir göstərir və nəticədə atmosfer çirklənir, şirin su mənbələri yararsızlaşır, me- şələr qırılır, torpaqlar korlanır –eroziyaya uğrayır, şo- ranlaşır, bataqlıqlaşır, flora-fauna ehtiyatları, faydalı qa- zıntılar azalır və s. Ətraf mühitin iqtisadiyyatı öz aralarında qarşılıqlı əlaqədə olan problemlərin iki qrupunu tədqiq edir: - istehsalatda və istehlakda zəruri olan təbii ehti- yatlardan iqtisadi baxımdan səmərəli istifadə edilməsi; - ətraf mühitin çirkləndirilməsinin qarşısının alın- ması və ya ləğv edilməsinin iqtisadi cəhətdən ən məqsə- dəuyğun üsullarının seçilməsi. Bu problemləri məhsuldar qüvvələrin inkişafı, elm və texnikanın tərəqqisi gedişində tələbatın dəyişməsini nəzərə almaqla həll edilməlidir. Hazırda təbiətin mühafizəsi dedikdə təkcə onun el- mi, estetik, tərbiyəvi və insanların sağlamlığı üçün əhə- miyyətli obyektlərin qorunub saxlanması nəzərdə tutul- mur. Bu təbiətlə cəmiyyət arasındakı qarşılıqlı əlaqənin inkişafını nəzərdə tutur. Daha doğrusu istehsal proseslə- rinə cəlb olunan təbii sərvətlərin həcmi və miqdarı art- dıqca, eyni zamanda elmin yeni nailiyyətləri əsasında 28 təbiət qanunları, təbiətlə cəmiyyətin qarşılıqlı əlaqəsi qanunauyğunluqları daha dərindən dərk edildikcə mə- lum olmuşdur ki, təbiətin mühafizəsi yalnız ayrı-ayrı obyektlərin konservasiyası və mühafizəsindən ibarət ol- mayıb, daha geniş miqyaslı bir problemdir. Bu təbii eh- tiyatlardan səmərələri istifadə, onların qorunması və tə- biət qanunlarına əsaslanmaqla bərpa edilməsi üzrə təd- birlər kompleksidir. Bu problemin həcmi müxtəlif so- sial- iqtisadi quruluşda müxtəlif cür həll olunmuşdur. Hazırki cəmiyyətdə təbii ehtiyatlar üzərində xüsusi mül- kiyyət hökm sürdüyü üçün təbiətin mühafizə problemlə- ri kompleks həll edilir. Yeni iqtisadi münasibətlərdə tə- biətin mühafizə problemləri ilə əlaqədar olan bütün və- zifələrin yerinə yetirilməsi elmi metodologiyası əsasın- da cəmiyyətlə təbiətin ahəngdar qarşılıqlı əlaqələrinin təmin olunmasına yönəldilmişdir. Yalnız şüurlu demok- ratik qanunlar təbiətlə cəmiyyət arasında obyektiv, düz- gün, ahəngdar qarşılıqlı əlaqə yaradılmasına imkan ve- rir. Təbiətin mühafizəsinin elmi əsaslarına yiyələnmək üçün təbiətin təbii mühitin tərkib hissələrini və xüsusiy- yətlərini bilmək, planetimizin təbii sərvətlərini və ətraf mühitin mühafizəsi üzrə planetar və regional miqyasda təzahür edən problemləri araşdırmaq lazım gəlir. |