124
V FƏSİL.
TƏBİƏTLƏ CƏMİYYƏTİN QARŞILIQLI
ƏLAQƏSİ VƏ ONUN TƏNZİMLƏNMƏSİ
1.
Təbii ehtiyatların iqtisadi dəyəri;
2.
İqtisadi problemlərin həllində ekoloji problem-
lərlə əlaqənin nəzərə alınması;
3.
Təbiətlə cəmiyyətin qarşılıqlı
əlaqələri və onun
tənzimlənməsi;
4.
Ətraf mühit və təbiətdən istifadənin müasir və-
ziyyəti ilə əlaqədar qarşıda duran məsələlərin həlli;
5.
Əhalinin ərzaqla təminatı problemləri.
1.Təbii ehtiyatların iqtisadi dəyəri
Təbii sərvətlərin iqtisadi qiymətləndirilməsinin
metodoloji əsaslarını müəyyən vaxt ərzində istehsal
edilən məhsula çəkilən zəruri xərclər təşkil edir. Bəzi
təbii ehtiyatların qiymətləri yoxdur, onlar bazarda
satılmır (hava, təbii mənzərələr və s.)
digər ehtiyatlar
isə qiymətləndirilir. İqtisadi qiymətləndirmənin ümumi
göstəricisi kimi mədənlərin və təkrar xammal ehtiyatla-
rının regional xüsusiyyətləri, emal edilən xammalın həc-
mi və keyfiyyəti nəzərə alınmaqla, onun kompleks isti-
fadə edilməsindən alınan xalq təsərrüfatı səmərəsi götü-
rülür.
Faydalı qazıntı yataqlarının və digər təbii sərvətlə-
rin mənimsənilmə növbəliliyini
müəyyən edərək isteh-
salın müasir tələbatı şəraitində onlardan ən sərfəlisi ön
125
plana çəkilir. Bunun üçün çıxarılan faydalı komponent-
lərin və alınan hazır məhsulların həcmini istehsal prose-
sində çəkilən son məsrəflərin miqdarı ilə müəyyən et-
mək lazımdır. Bu, istifadə edilən sərvətlərin iqtisadi sə-
mərəsini hesablamaq üçün əsas meyardır. Mineral xam-
mal sərvətlərinin iqtisadi
qiymətləndirilməsi və onlar-
dan kompleks istifadə edilməsini istər mədənin istismar,
istərsə də optimal plan hazırlanması dövründə ümumi
və fərdi xərcləri nəzərə almaq lazımdır. Faydalılıq sə-
viyyəsi istehsala aid olan xərclər arasındakı fərqin kapi-
tallaşması və əldə edilən məhsulun miqdarı ilə müəyyən
olunur. Bütün təbii sərvətlərin istifadəsinə yönəldilən
ümumi tələblərdən
biri istər eyni cinsli, istərsə də mü-
rəkkəb tərkibli sərvətlər arasında obyektiv mövcud olan
fərqlərin nəzərə alınmasıdır. Çünki, onların istifadəsi və
emalı məsrəflərin differensiallığı şəraitində bərabər iq-
tisadi səmərə alınmasını təmin edilir.
Dostları ilə paylaş: 
