Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

 
65 
isə  xaricdə  fəaliyyət  növlərini  özündə  birləşdirir»  (Evans 
və  Berman).  «Beynəlxalq  marketinq  –  ölkələrarası  əmtəə 
və xidmətlər marketinqidir»              (las, F. Katora) 
«Beynəlxalq  marketinq  sadəcə  olaraq  milli  sərhəd-
lərdən keçən marketinqdir» (Berkovisa). 
 
 
 
Şəkil 3. Kommunikativ prosesin ümumiləşdirilmiş  
sxemi. 
 
Tədqiqatlar göstərir ki, ölkələrin və firmaların bazar-
larda  fəaiyyəti  artdıqca  onların  təcrübələri  də  yüksəlir. 
Həmin asılılıq cədvəl 3 - də verilmişdir. 
 
 
Ятраф мцщит  
амилляри 
Информасийа  
дашыйыъысы 
 
Насазлыглар 
Якс ялагя 
Гябул-
етмя 
реаксийа
сы 
Мялуматын 
кодлашдырылмасы 

---

 
66 
Cədvəl  3. 
Şirkətin fəaliyyəti beynəlmilləşdirildikcə onun 
marketinq təcrübəsinin artması. 
 
Daxili  və  xarici  marketinq  məntiq  baxımından  biri-
birindən elədə çox fərqlənmir. Beynəlxalq marketinq daha 
mürəkkəbdir. Beynəlxalq marketinq hər bir milli iqtisadiy-
yatın siyasi iqtisadi, mədəni, hüquqi mühitini nəzərə alma-
lı, onların fərqlərinə varmalıdır. Beynəlxalq marketinq-öl-
kə kənarında əmtəə və xidmətlərin satışına və  ya alınma-
sına yönəldilmiş tədbirlər kompleksidir. Marketinq sahəsi-
dəki  tədqiqatçı-  alimlər        Makkartni,  F.  Kotler,  Heyl  və 
Palivoda marketinqin tədbiqi sahəsi, əhatə dairəsi və coğ-
rafiyası  genişləndikcə  onun  istifadə  etdiyi  kompleksin 
(marketinq-  mix-də  «P»-  lərin)  tərkibi  də  dəyişir  və 
genişlənir (cədvəl 4)*.  
Cədvəl 4. 
Marketinq-miks konsepsiyasının təkamülü

 
Makkartni 
Marketinq - miiks 
Əmtəə  (Product) 
                                                           

 
Инэилис дилиндя   маркетинг- мих-н тяркиб елементляри «П»- щярфи иля башладыгларына 
эюря онлара «4-П», «6-П», «7-П», «8-П» дейирляр. 
Черенков  В.  Международный  маркетинг:  Учебное  пособие.-  СПб.  :    о-во 
«Знание»,1998, с.136. 
 
Ölkə bazarı 
A 
B 
J 
D 
E 
F 
Q 
H 
İ 
Bazarların sayı 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
Təcrübə 
1 
2 
7 
15  31  63 
127 
255 
505 

---

 
67 
İrəlilədirmə (Promotion) 
Qiymət (Price) 
Yer  (Place) 
Kotler 
Meqamarketinq- miiks 
Əmtəə  (Product) 
İrəlilədirmə  (Promotion) 
Qiymət  (Price) 
Yer  (Place) 
İctimai  fiikir  (Public opinion) 
Siyasət (Politics) 
 
Heyl 
Beynəlxalq marketinq – miiks 
Əmtəə  (Product) 
İrəlilədirmə  (Promotion) 
Qiymət  (Price) 
Yer  (Place) 
Xalq (Piople) 
Siyasət (Politics) 
Mənfəət (Profit) 
 
Palivoda 
Beynəlxalq marketinq – miiks 
Əmtəə/ xidmət  (Product / Service) 
İrəlilədirmə və reklam (Promotion and pablicity) 
Qiymətin əmələ gəlməsi (Pricinq) 
Satış yerləri /distribusiya (Plac of sale distribution) 
Xalq (Piople) 

---

 
68 
Presedentlər  (Presedents) 
Güc  (Power) 
---------------------------------- 
Proses (Process) 
     Planlaşdırma və nəzarət (Planninq and control) 
 
Xarici  iqtisadi  fəaliyyətlə  əlaqədar  marketinqin  aşa-
ğıdakı  mərhələləri  seçilməkdədir:  ənənəvi  (daxili  və  ya 
milli marketinq);  ixrac marketinqi; beynəlxalq marketinq;  
çoxmilli marketinq;  qlobal marketinq. 
Beynəlxalq  marketinq  xaric  şəraitində  müəssisənin 
təchizatı,  elmi  -  tədqiqat  işləri,  istehsalı  və  maliyyəsini 
əhatə etməklə bazar yönümlü idarə edilməsidir. 
Hər  -  hansı  bir  sahədə  rəqabətin  vəziyyəti  aşağıdakı  
beş güc amilləri ilə müəyyən edilir: 
-  yeni iştirakçıların müdaxilə etməsi təhlükəsi; 
- əvəzedici- məhsullar və əvəzediji xidmətlərin mey-
dana gəlməsi təhlükəsi; 
- istehlakçıların bazar hökmüranlığı; 
-  rəqiblər  arasında  üstün  mövqeyin  əldə  edilməsi 
uğrunda bütün vasitələrdən istifadə edilməsi. 
Şirkətlərin xarici bazarlara çıxmasına maneçilik törə-
dən əsas ilkin şərtlər: 
1.İstehsalın miqyasının artması ilə əlaqədar qənaət. 
2.Məhsulun differensiasiyası-fərdiləşdirilməsi. 
3.Kapitala olan ehtiyac. 
4.Daha yüksək olan məsrəflər. 
5.Bölgü kanallarına çıxış. 
6.Dövlətin siyasəti. 

---

 
69 
Klaster  və  ya  sənaye  qrupu  müəyyən  bir  sahədə 
fəaliyyət  göstərən,  bir-birlərini  əvəz  edən  və  ümumi 
fəaliyyətdə olan, coğrafi baxımdan qonşu şirkətlər və on-
larla bağlı olan təşkilatlar qrupudur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                      
 
 
 
 
 
 
 
Müxtəlif  obyektlərin  rəqabət  üstünlüklərini  təmin 
edən amillərin ən başlıcası heyətdir. 
Müəssisələrin  heyəti  əsasən  fəhlələrdən,  mütəxəs-
sislərdən  və  menejerlərdən  ibarət  olur.  Heyətin  daxili,  və 
ya  fərdi  rəqabət  üstünlüklərini  öz  təbiətinə  görə  şərti  ola-
raq  irsi  keçmə  və    sonradan  qazanılan  hissələrə  bölmək 
olar. 
Heyətin  irsi  rəqabət  üstünlüklərinə  daxildir:  qabiliy-
yətlər (müəyyən fəaliyyət növü üzrə çalışmaq qabiliyyəti, 
dahilik, talant və s); temperament; fiziki imkanlar. 
Heyətin  sonradan  əldə  olunan  rəqabət  üstünlükləri 
özündə aşağıdakıları birləşdirir: 
-  işgüzarlıq  keyfiyyətini  (təhsil,  xüsusi  biliklər, 
 
Дайанаглы стратеэийа, 
структура вя рягиблик 
Амилляр цзря 
шяртляр 
Тялябин 
вязиййяти 
Гощум вя 
 
дястякляшдирилян 
сащяляр 

---