Pulun
diktaturası
82
parça
lanması ilə nəticələnə biləcək hallar olub. Amma onların
h
ər biri ilk növbədə öz emosiyalarına qalib gələrək problemi
h
əll etməyi bacarıblar.
Deyirl
ər ki, siyasətçinin ən böyük qələbəsi onun səmi-
miyy
ətindədir. Bizcə bayağı bir fikirdir. Çox nadir hallarda
siyas
ətçidə səmimilik görmək olar.
2005-ci ild
ə «Ekonomist» jurnalında bir amerikalı polito-
loq il
ə Hafiz Əsədin tərəfdarı olan suriyalı jurnalistin maraqlı
fikir mübadil
əsi dərc olunmuşdu.
Amerikalı suriyalını qeyri-demokratik ölkədə yaşamaqda
v
ə despotizmə qarşı mübarizə aparmaqda suçlayır, ancaq jurna-
lis
tin çox haqlı qınağı ilə üzləşir. Amerikalı: Sizin ölkədə haki-
miyy
ətdə ata oğul ilə əvəz olunub. Prezidentin xanımı isə siya-
s
ətlə fəal məşğul olur.
Suriyalı: «Bəs Sizin? Corc Buşu digər Buş əvəz etdi. Və
n
əyə görə Bill Klintonun hakimiyyəti dönəmində onun xanımı
Hillari Senata seçilm
ək istədiyini bildirmişdi?»
2
.
Ədalətli cavabdır. Siyasi nöqteyi-nəzərdən Amerikanın
dig
ər ölkələrdən fərqi yalnız ondadır ki, baş verən hadisələ-
ri qanunlar libasında təqdim edir. Lakin özü çox hallarda
demokratiyaya
əməl etmir.
Ata Corc
Buşun prezidentliyi dövründə nisbətən «soyuq
müharib
ə»yə son qoyuldu.
ideologiyasının Qərb dövlətlərinə nüfuzunun qarşısını almaq üçün «dəmir pərdə»
strategiyası irəli
sürülürdü. Bu çıxışın əsasında ingilis-amerikan siyasi
strategiyası hazırlandı. 1947-ci ildə «Trumen doktrinası» həyata keçirildi.
1
Qeyd: Ədalət naminə deyək ki, mənfi emosiyalı olsa da Stalində də
d
əmir iradə var idi. II Dünya müharibəsi dövründə ətrafındakıların
t
əzyiqlərinə baxmayaraq Moskvanı tərk etməmişdi. Əks təqdirdə bəlkə də
müharib
əni uduzmalı olardılar.
2
Qeyd: N
əticədə Hillari Klinton Senata üzv seçildi. Barak Obama
administrasiyasında ABŞ-ın Dövlət Katibi də oldu. Argentinanın prezidenti
Nestor Kirşnerin həyat yoldaşı Kristina Fernandes de Kirşner isə 2007-ci
ild
ə (oktyabr 28-də) prezident seçildi.
Pulun
diktaturası
83
Bill Klintonun dövründ
ə ABŞ əvvəlki qüdrətini saxlaya
bil
mişdir. Hal-hazırda isə ABŞ dünyanın 3 güc mərkəzindən bi-
ridir.
ABŞ-ın yürütdüyü siyasət «beynəlxalq terrorizmə qar-
şı mübarizə» siyasətidir.
ABŞ bütün dünyada çıxarılan faydalı qazıntıların 40%-dən
çoxunu istifad
ə edir. Bu ölkənin hərbi xərcləri Rusiyanın, Fran-
sanın, İngiltərənin, Almaniyanın, İtaliyanın, Yaponiyanın, Tür-
kiy
ənin, İspaniyanın, Şimali və Cənubi Koreyanın, İsrailin, Hin-
distanın, Pakistanın və Meksikanın birlikdə götürülmüş hərbi
x
ərcləri qədərdir.
ABŞ öz hərbi tələblərinə bir gündə 1 (bir) milyard
dollar-
dan artıq pul xərcləyir. Müqayisə üçün deyək ki, Birləşmiş Ştat-
ların bir həftə üçün hərbi xərcləri Rusiyanın bir illik hərbi xərc-
l
əri qədərdir. Bu gücündən istifadə edərək ABŞ 2004-cü ildə
İraqı bütünlüklə işğal etdi. Bu, iraqlıların canını Səddam Hü-
seynd
ən qurtarmaq deyil, İraqda neft ehtiyatlarının zənginliyin-
d
ən irəli gəlirdi. İraqda Səudiyyə Ərəbistanında olduğu qədər
neft var. Dünyanın neft ehtiyatlarının 15%-ə qədəri İraqdadır.
Burada bir barel neftin çıxarılma xərci bir dollardan da aşağıya
başa gəlir.
ABŞ dünyada aşağıdakı sahələr üzrə liderdir:
−
h
ərbi qüdrətinə görə;
−
milyarderl
ərin və milyonerlərin sayına görə;
−
adambaşına düşən elektrik enerjisi sərfinə görə;
−
m
əişət tullantılarının çəkisinə görə;
−
neft v
ə qaz sərfinə görə;
−
adambaşına qəbul edilən kaloriyə görə.
Bütün bunlara baxmayaraq b
əzən kiçik dövlətlər də çox bö-
yük strateji
əhəmiyyətə malik olurlar. Qərb mütəxəssislərinin qeyd
etdiyi kimi dünyanın hal-hazırda beş geostrateji dayağı möv-
cuddur: Ukrayna, C
ənubi Koreya, Türkiyə, İran və Azərbaycan.
Corc Mason Universitetinin professoru Mark N.Katz
ABŞ-ın «United Press İnternational» nəşrində 2006-cı ildə
çap etdirirdi «Az
ərbaycanın geosiyasi durumu» adlı təhqiqat
Pulun
diktaturası
84
m
əqaləsində yazmışdır ki, Azərbaycanın geosiyasi durumu
getdikc
ə daha da mürəkkəbləşə bilər.
Mark Katz Az
ərbaycanda 5 önəmli geosiyasi məsələ
oldu
ğunu yazır. Bunlar:
Dağlıq Qarabağ, Xəzərin sektorlara
bölünm
əsi, Cənubi Azərbaycan, demokratikləşmə və kə-
m
ərlərdir.
K
əmər məsələsinə toxunan professor Azərbaycanın müt-
t
əfiqlərinin ABŞ, Avropa Birliyi ölkələri, Türkiyə və Gürcüsta-
nın olduğunu, rəqiblərinin isə Rusiya və İran olduğunu göstərir.
Burada X
əzərin dibi ilə boru kəmərinin çəkilməsini və Qazaxıs-
tan neftinin BTC-y
ə çıxarılması ön plana çəkilir. Ancaq istisna
deyil ki, Rusiya ist
əsəydi BTC layihəsinin qarşısını ala bi-
l
ərdi, amma bu, özünü məğlub etmək olardı. Çünki belə
olan halda Qazaxıstan neftini Şərqdən Çinə ixrac edərdi.
Ekspertin fikrinc
ə, ABŞ-la İran arasında münasibətlərin
d
əyişəcəyi təqdirdə, Azərbaycan neftinin İran vasitəsilə ixrac
edilm
əsi daha sərfəli hesab olunsa da bu ehtimal çox azdır. An-
caq Türkiy
ə və ya Gürcüstanda çaxnaşmaların olması və bunun
BTC-nin f
əaliyyətinin qarşısını alması ehtimalları onun fikrin-
c
ə, yüksəkdir: «Həqiqətən də belə görünür ki, Rusiya Gürcüs-
tan
da bunun üçün işləyir. Bu, baş verəcəyi təqdirdə, Azərbay-
can öz neftini ya Rusiyadan, ya da İrandan ixrac etməli olacaq.
ABŞ ― İran münasibətlərinin yaxşılaşacağı ehtimalı olmadığı
üçün, çox güman ki, bu ölk
ə Rusiya olacaq».
Mark N. Katzın diqqət yetirdiyi digər məsələ isə Xəzərin
delimitasiyasıdır. SSRİ dağıldıqdan sonra İranla Azərbaycan
ara
sındakı su sərhədləri məsələsi həmişə qalmaqallı olub. Bun-
dan
əlavə, hesab edilir ki, mübahisəli ərazidə, həm də neft ya-
taq
ları var.
T
ədqiqatın sonunda M.N.Katz bu cümlələri yazır: «Bu
t
əhlil göstərdi ki, Ermənistan istisna olmaqla Azərbaycanın
düşmənlərinin heç biri həmişə düşmən deyil. Şübhəsiz ki,
Az
ərbaycan hökuməti də başa düşür ki, dostların da heç bi-
ri h
əmişə dost deyil».