Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ

Pulun  

diktaturası 

 

 

82 

parça

lanması ilə nəticələnə biləcək hallar olub. Amma onların 

h

ər biri ilk növbədə  öz emosiyalarına  qalib  gələrək problemi 

h

əll etməyi bacarıblar. 

Deyirl

ər ki, siyasətçinin ən böyük qələbəsi onun səmi-

miyy

ətindədir. Bizcə bayağı bir fikirdir. Çox nadir hallarda 

siyas

ətçidə səmimilik görmək olar.  

2005-ci ild

ə «Ekonomist» jurnalında bir amerikalı polito-

loq il

ə  Hafiz  Əsədin tərəfdarı  olan suriyalı  jurnalistin  maraqlı 

fikir mübadil

əsi dərc olunmuşdu. 

Amerikalı suriyalını qeyri-demokratik ölkədə yaşamaqda 

v

ə despotizmə qarşı mübarizə aparmaqda suçlayır, ancaq jurna-

lis

tin çox haqlı qınağı ilə üzləşir. Amerikalı: Sizin ölkədə haki-

miyy

ətdə ata oğul ilə əvəz olunub. Prezidentin xanımı isə siya-

s

ətlə fəal məşğul olur. 

Suriyalı: «Bəs Sizin? Corc Buşu digər Buş əvəz etdi. Və 

n

əyə görə Bill Klintonun hakimiyyəti dönəmində onun xanımı 

Hillari Senata seçilm

ək istədiyini bildirmişdi?»

2

. 

Ədalətli  cavabdır.  Siyasi  nöqteyi-nəzərdən  Amerikanın 

dig

ər ölkələrdən fərqi yalnız ondadır ki, baş verən hadisələ-

ri qanunlar libasında təqdim edir. Lakin özü çox hallarda 

demokratiyaya 

əməl etmir. 

Ata Corc 

Buşun prezidentliyi dövründə nisbətən «soyuq 

müharib

ə»yə son qoyuldu. 

                                                                                                        

ideologiyasının  Qərb  dövlətlərinə  nüfuzunun  qarşısını  almaq  üçün  «dəmir pərdə» 

strategiyası  irəli

 

sürülürdü.  Bu  çıxışın  əsasında  ingilis-amerikan siyasi 

strategiyası hazırlandı. 1947-ci ildə «Trumen doktrinası» həyata keçirildi. 

1

 

Qeyd: Ədalət naminə deyək ki, mənfi emosiyalı olsa da Stalində də 

d

əmir iradə  var idi. II Dünya müharibəsi dövründə  ətrafındakıların 

t

əzyiqlərinə  baxmayaraq  Moskvanı  tərk etməmişdi.  Əks  təqdirdə  bəlkə  də 

müharib

əni uduzmalı olardılar. 

2

  Qeyd: N

əticədə  Hillari  Klinton  Senata üzv seçildi. Barak Obama 

administrasiyasında ABŞ-ın Dövlət Katibi də oldu. Argentinanın prezidenti 

Nestor  Kirşnerin  həyat  yoldaşı  Kristina  Fernandes  de  Kirşner  isə  2007-ci 

ild

ə (oktyabr 28-də) prezident seçildi. 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

83 

Bill Klintonun dövründ

ə  ABŞ  əvvəlki qüdrətini saxlaya 

bil

mişdir. Hal-hazırda isə ABŞ dünyanın 3 güc mərkəzindən bi-

ridir. 

ABŞ-ın yürütdüyü siyasət «beynəlxalq terrorizmə qar-

şı mübarizə» siyasətidir. 

ABŞ bütün dünyada çıxarılan faydalı qazıntıların 40%-dən 

çoxunu istifad

ə edir. Bu ölkənin hərbi xərcləri Rusiyanın, Fran-

sanın,  İngiltərənin,  Almaniyanın,  İtaliyanın,  Yaponiyanın,  Tür-

kiy

ənin, İspaniyanın, Şimali və Cənubi Koreyanın, İsrailin, Hin-

distanın,  Pakistanın  və  Meksikanın  birlikdə  götürülmüş  hərbi 

x

ərcləri qədərdir. 

ABŞ öz hərbi tələblərinə bir gündə 1 (bir) milyard dollar-

dan artıq pul xərcləyir. Müqayisə üçün deyək ki, Birləşmiş Ştat-

ların bir həftə üçün hərbi xərcləri Rusiyanın bir illik hərbi xərc-

l

əri qədərdir. Bu gücündən istifadə  edərək  ABŞ  2004-cü ildə 

İraqı  bütünlüklə  işğal  etdi.  Bu,  iraqlıların  canını  Səddam Hü-

seynd

ən qurtarmaq deyil, İraqda neft ehtiyatlarının zənginliyin-

d

ən irəli gəlirdi.  İraqda  Səudiyyə  Ərəbistanında  olduğu  qədər 

neft  var.  Dünyanın  neft ehtiyatlarının  15%-ə  qədəri  İraqdadır. 

Burada bir barel neftin çıxarılma xərci bir dollardan da aşağıya 

başa gəlir. 

ABŞ dünyada aşağıdakı sahələr üzrə liderdir: 

−

 

h

ərbi qüdrətinə görə; 

−

 

milyarderl

ərin və milyonerlərin sayına görə; 

−

 

adambaşına düşən elektrik enerjisi sərfinə görə; 

−

 

m

əişət tullantılarının çəkisinə görə;  

−

 

neft v

ə qaz sərfinə görə; 

−

 

adambaşına qəbul edilən kaloriyə görə. 

Bütün bunlara baxmayaraq b

əzən kiçik dövlətlər də çox bö-

yük strateji 

əhəmiyyətə malik olurlar. Qərb mütəxəssislərinin qeyd 

etdiyi  kimi  dünyanın  hal-hazırda  beş  geostrateji  dayağı  möv-

cuddur: Ukrayna, C

ənubi Koreya, Türkiyə, İran və Azərbaycan. 

Corc Mason Universitetinin professoru Mark N.Katz 

ABŞ-ın  «United  Press  İnternational» nəşrində  2006-cı  ildə 

çap etdirirdi «Az

ərbaycanın geosiyasi durumu» adlı təhqiqat 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

84 

m

əqaləsində  yazmışdır  ki,  Azərbaycanın  geosiyasi  durumu 

getdikc

ə daha da mürəkkəbləşə bilər. 

Mark Katz Az

ərbaycanda 5 önəmli geosiyasi məsələ 

oldu

ğunu yazır. Bunlar: Dağlıq Qarabağ, Xəzərin sektorlara 

bölünm

əsi, Cənubi Azərbaycan, demokratikləşmə  və  kə-

m

ərlərdir. 

K

əmər məsələsinə toxunan professor Azərbaycanın müt-

t

əfiqlərinin ABŞ, Avropa Birliyi ölkələri, Türkiyə və Gürcüsta-

nın olduğunu, rəqiblərinin isə Rusiya və İran olduğunu göstərir. 

Burada X

əzərin dibi ilə boru kəmərinin çəkilməsini və Qazaxıs-

tan neftinin BTC-y

ə çıxarılması ön plana çəkilir. Ancaq istisna 

deyil ki, Rusiya ist

əsəydi BTC layihəsinin  qarşısını  ala  bi-

l

ərdi, amma bu, özünü məğlub etmək  olardı.  Çünki  belə 

olan halda Qazaxıstan neftini Şərqdən Çinə ixrac edərdi. 

Ekspertin fikrinc

ə,  ABŞ-la  İran  arasında  münasibətlərin 

d

əyişəcəyi təqdirdə, Azərbaycan  neftinin  İran  vasitəsilə  ixrac 

edilm

əsi daha sərfəli hesab olunsa da bu ehtimal çox azdır. An-

caq Türkiy

ə və ya Gürcüstanda çaxnaşmaların olması və bunun 

BTC-nin f

əaliyyətinin qarşısını alması ehtimalları onun fikrin-

c

ə, yüksəkdir: «Həqiqətən də belə görünür ki, Rusiya Gürcüs-

tan

da bunun üçün işləyir. Bu, baş verəcəyi təqdirdə, Azərbay-

can öz neftini ya Rusiyadan, ya da İrandan ixrac etməli olacaq. 

ABŞ ― İran münasibətlərinin yaxşılaşacağı ehtimalı olmadığı 

üçün, çox güman ki, bu ölk

ə Rusiya olacaq». 

Mark N. Katzın diqqət yetirdiyi digər məsələ isə Xəzərin 

delimitasiyasıdır.  SSRİ  dağıldıqdan  sonra  İranla  Azərbaycan 

ara

sındakı su sərhədləri məsələsi həmişə qalmaqallı olub. Bun-

dan 

əlavə, hesab edilir ki, mübahisəli ərazidə, həm də neft ya-

taq

ları var. 

T

ədqiqatın  sonunda  M.N.Katz  bu  cümlələri  yazır:  «Bu 

t

əhlil göstərdi ki, Ermənistan istisna olmaqla Azərbaycanın 

düşmənlərinin heç biri həmişə  düşmən  deyil.  Şübhəsiz ki, 

Az

ərbaycan hökuməti də başa düşür ki, dostların da heç bi-

ri h

əmişə dost deyil». 

---