Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pulun diktaturası
- Uins- ton Çörçill deyirdi ki, siyas ətçinin istedadı sabah, bir həftə sonra, o biri ild
Pulun diktaturası
71 ra cının 56,8%-i düşür, adambaşına ÜDM orta hesabla 29 min dollar t əşkil edir. Bu ölkələri aşağıdakı altqruplara bölmək olar: •
ma niya, Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Kanada); •
•
K ənardan gətirilmiş (köçürmə) kapitalizm ölkələri (Av- stra
liya, CAR, İsrail, Yeni Zelandiya). İkinci qrup – inkişaf etməkdə olan ölkələr. Cənubi Koreya, Sinqapur, Tayvan, Argentina, Braziliya, Venesuela, Meksika, Q ətər, Küveyt, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı, B əhreyn, Liviya, Kolumbiya, Qvatemala, Paraqvay, Tunis, Hindistan, Çin Xalq Respublikası, Pakistan, İndoneziya və s. Üçüncü qrupa keçid iqtisadiyyatlı ölkələr aid edilir (Mər- k əzi və Şərqi Avropa, MDB ölkələri, o cümlədən Rusiya). Dördüncü qrupu avtargiya ölk ələri formalaşdırır (Şimali Koreya, Kuba) 1 . İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində ABŞ yenə də güclü dövl
ətə çevrilmişdir. Müharibədən sonra dünyanın siyasi qütb- l əşməsi daha da dərinləşdi. Sosializm və kapitalizm adı altında qar şı-qarşıya duran SSRİ və ABŞ təsir dairələrini genişləndir- m ək üçün psixoloji mübarizəyə başlamışdılar. 1945-ci ild ə F.D.Ruzveltin ölümündən sonra prezident postuna Harri Trumen 2 (1884-1972) g əldi. Onun həyata keçir- diyi islahatlar n əticəsində ABŞ-da daxili və xarici siyasəti güc- l əndirmək məqsədilə Prezident yanında Milli Təhlükəsizlik Şu- ra sı və Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi fəaliyyətə başladı. Dünyanın bir sıra yerlərində ABŞ-ın hərbi bazaları yaradıldı. ABŞ-ın müharibədən sonrakı tarixində yeni dönüş 1980- cı ildə prezident seçilmiş Ronald Reyqanın 3 (1911- 2004) adı ilə
1 Bax:
Воронин В.П., Кандакова Г.В., Подмолодина И.М. Мировое хозяйство и экономика стран мира: Учеб. пособие / Под. ред. В.П. Воронина – М.: Финансы и статистика, 2008, с. 8-9, 11, 20, 22. 2 Qeyd: Harri Trumen 1945-1953-cü ill ər ərzində ABŞ-ın prezidenti olmuşdur.
3 Qeyd: Ronald Reyqan 1981-1989-cu ill ərdə ABŞ-ın prezidenti olmuşdur. Pulun diktaturası
72 bağlıdır. Onun irəli sürdüyü «mühafizəkar inqilab» adlı proqra- mı nəticəsində ABŞ-ın iqtisadiyyatı xeyli güclənmişdi. Bu proq
ram «Reyqanomika» adını almışdı. Reyqan xarici siyasət sah
əsində «strateji müdafiə təşəbbüsü» adlı siyasi xətt yürüdür- dü. Reyqan SSRİ ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaqda mühüm ad dımlar atmışdır. Dünya ictimaiyy əti üçün potensial, uzunmüddətli gözlə- nilm əz nəticələr verən SSRİ-nin tənəzzülünü o dövrdəki ABŞ- ın dövlət katibi C.Beyker Amerikanın XX əsrin sonunda üzləş- diyi “
ən böyük problem” adlandırmışdır. Rusiyanın taleyi ilə bağlı narahatlıqları və onun inkişafının bu və ya digər perspek- tivl ərinin mümkün nəticələrini B.Klinton və C.Buş (oğul) ad- mi nistrasiyasının nümayəndələri belə ifadə edirdilər: “Biz bil- mirik – ABŞ-ın keçmiş dövlət katibi U.Kristofer yazırdı – XXI əsrdə Rusiya necə bir ölkə olacaq, lakin biz bilirik ki, Rusiya- nın gələcəyi bizim təhlükəsizliyimizə və bizim avropalı müttə- fiql ərimizin təhlükəsizliyinə böyük təsir göstərəcək” 1 . Amerika v ə Qərbin inkişaf etmiş ölkələri sosializmi bəzi ölk
ələrdə inqilablar yolu ilə məhv etməyə cəhd göstəriblər. Mə- s ələn, 1956-cı ildə ilk dəfə Macarıstanda, 1968-ci ildə Çexos- lovakiyada, 1980- cı ildə Polşada buna təşəbbüs göstərilmişdir. Bütün bunlar uğursuzluqla nəticələndi. Bunu görən Qərb dün- yası «Eyzenhauer doktrinası»nı işə saldı. ABŞ prezidenti Eyzenhauer Duayt Deyvid 2 (1890-1959) 1950-ci ill ərin ortalarında SSRİ-ni dağıtmaq üçün milli müna- qi şələrin yaradılmasını nəzərdə tuturdu. Nəhayət bu istək XX əsrin sonlarında M.S.Qorbaçovun hakimiyyəti dövründə real- laşdı və dünyanın siyasi xəritəsində dəyişikliklərə səbəb oldu. Az ərbaycanla Ermənistan məsələsi bunun əyani sübutudur. Er- m ənistanın sabiq prezidenti Levon Ter-Petrosyan 1998-ci ildə istefa verm əzdən əvvəl hökumət üzvləri ilə keçirdiyi qapalı top-
1 Bax: Гаджиев К.С.Геополитика: учебник для бакалавров/ К.С.Гаджиев. – 4-е изд., перераб. и доп. – М.: Юрайт, 2012, с. 392. 2 Qeyd: Eyzenhauer Duayt Deyvid 1953-1961-ci ill ər ərzində ABŞ-ın prezidenti olmuşdur. Pulun diktaturası
73 lantıda kəskin və cəsarətli olaraq demişdir ki: «Dağlıq Qarabağ münaqişəsi öz həllini tapmadan Ermənistanın iqtisadi cəhətdən inkişafı mümkün deyil». Levon Ter-Petrosyan Erm ənistanın sonrakı (2006-cı ildə) siyas ətini də kəskin tənqid etmişdir. O göstərmişdir ki, siyasi hadis ələr Ermənistanla Türkiyə arasında iqtisadi əməkdaşlıq potensialından istifadə etməyə imkan vermir. Bu səbəbdən Er- m ənistan Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) əsas ixrac boru kəməri la- yih əsində iştirak edə bilmədi. Ona görə nə qədər ki, Qarabağ mü naqişəsi mövcuddur, Ermənistan rəhbərliyində kimin, hansı ağıllı adamın əyləşməsindən asılı olmayaraq ölkənin normal iq- ti sadi inkişafını təmin etmək, mövcud ictimai və iqtisadi prob- leml əri həll etmək mümkün olmayacaq. Az ərbaycan və Türkiyə ilə sərhədlərin bağlanması, ətraf al əmlə dəmir yolu əlaqəsinin kəsilməsi, nəqliyyat xərclərini məc- buri qaydada artırır, Ermənistanın ixrac imkanlarını aşağı salır və xarici s
ərmayədarların ölkəyə kapital qoymaq marağını azaldır. Aktiv h
ərbi əməliyyatlar dövründə Ermənistan iqtisadiyya- tının həcmi iki dəfə azalıb. Əgər Qarabağ münaqişəsi öz həllini tapmasa, iqtisadi inkişaf sürəti daha da azala, hətta birdəfəlik dayana bil ər. Ter-Petrosyan onu da bildirib ki, ermənilər mü-
Ədalət naminə demək lazımdır ki, Ter-Petrosyan prezi- dent kimi h ər şeydən xəbərdar idi və hardasa real mənzərəni görürdü. Erm ənistanın bu günü və sabahı haqqında söylədiyi fi- kirl ər tam obyektivdir. Lakin təəssüflər olsun ki, o vəzifədən ged əndən sonra bunları açıqlayıb. Yaxşı siyasətçi bu prosesləri qabaqcadan görm əli və xalqı o istiqamətə yönəltməli idi. Uins- ton Çörçill deyirdi ki, siyas ətçinin istedadı sabah, bir həftə sonra, o biri ild ə hansı hadisələrin baş verəcəyini qabaqca- dan görm ək qabiliyyətindən, həmin hadisələrin baş vermə- m əsi səbəbini izah etmək bacarığından ibarətdir. Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|