Pulun
diktaturası
88
ver
mişdi: «Azərbaycanın əhalisi şiələrdir, İrana daha çox
bağlıdırlar, onlara dəstək verməmiz mümkün deyil».
O zaman bel
ə bir fikir dünya müsəlmanlarını, xüsusilə
d
ə azərbaycanlıları çox məyus etmişdi. Əslində bu o zaman
Özal t
ərəfindən taktiki gediş idi. Özal sadəcə olaraq vax-
tından əvvəl Kremli ayıltmaq istəməmişdir. Bunu onunla
əsaslandırmaq olar ki, SSRİ dağılmamış Azərbaycana ilk sə-
f
ər edən məhz Turqut Özal olmuşdur. Azərbaycanın müs-
t
əqilliyini də ilk tanıyan onun rəhbərlik etdiyi Ana Vətən
Partiyası idi.
Atatürk 1937-ci ild
ə deyirdi: «Bu gün Sovetlər Birliyi
qonşumuzdu, müttəfiqimizdi. Fəqət sabah nələr olacaq, bu-
nu bu günd
ən heç kəs müəyyən edə bilməz. Osmanlı kimi,
Avstriya-
Macarıstan kimi Sovetlər Birliyi də parçalana bilər.
Türkiy
ə də o günə hazır olmalıdır». Belə parçalanma olarsa,
Az
ərbaycan türklərinə yardımçı olmağı vəsiyyət edən Atatür-
kün v
əfatından sonra nələr baş verdi?
Atatürk 60 il önc
ə sovetlərin dağılacağını deyirdi, 90-
cı illərdə bu dağılma prosesi baş verəndə Türkiyədə bəzi siyasi
xadiml
ər «bunu gözləmirdik» söylədi. Burada F.Ruzveltin sözü
yada düşür: «Siyasətdə təsadüf olmur. Əgər
nə isə baş veribsə
dem
əli, hər şey məhz belə planlaşdırılıbmış». Turqut Özal siya-
s
ətini də məhz belə qiymətləndirmək lazımdır. Turqut Özal şəx-
siyy
ətində yüksək cəmiyyətə xas islahatçılıq və islam ənənə-
l
ərinə sədaqət bir-birinə qovuşmuşdur.
B
əli, yaxşı deyiblər, insan var tarixə salınır, insan da
var tarix yaradır. Turqut Özal Atatürkdən sonra iqtisadi
is
lahatlarına görə tarix yaradan insan olub.
Turqut Özal ölümünd
ən əvvəl son səfərini türk dövlətləri-
n
ə etdi. Orta Asiya ölkələrini və Azərbaycanı gəzdi. O, həmişə
ür
əklə gələcək planlarından danışırdı, imperiyapərəst qüvvələ-
rin siyas
ətini kəskin tənqid edirdi. Geri qayıtdıqdan dərhal son-
ra q
əflətən ağır xəstələndi və vəfat etdi. Mətbuatın prezidentə
Pulun
diktaturası
89
z
əhər verildiyi barədə yazdığını, Özalın həyat yoldaşı Səmra
xanım ailənin də bu qənaətdə olduğunu təsdiq etdi.
S
əmra xanım hesab edir ki, sui-qəsdə T.Özalın açıqlama-
ğa hazırlaşdığı «Böyük Türk Cümhuriyyəti quruluşu proyekti
s
əbəb olub», «Sonda Çinə gedəcəkdik və orada Böyük Türk
Cümhuriyy
əti elan olunacaqdı. Təbii ki, böyük bir Türk Cüm-
huriyy
ətinin qurulması böyük dövlətləri narahat etdi. Bütün
yer
altı sərvətlər bu ölkələrdə idi. Narahat ola biləcək çoxlu
qrup
lar vardı. Onların təsiri ilə nələrsə baş verdi».
Bir sıra türk siyasətçiləri Özalın sərgidə zəhərləndiyi id-
dia
sını qəbul etmir. Onların iddialarına görə, eyni məcməyidə
bakallar g
əlib və hərə birini götürüb, içib – yəni zəhərlənmə ol-
say
dı, hamı zəhərlənərdi. Səmra xanım isə bununla razılaşmır:
«El
ə deyil, Turqut spirtli içki içmirdi.
Ona görə də həmin sərgi-
d
ə ona xüsusi limonad hazırlanıb. Ondan başqa heç kim limo-
nad içm
əyib»
1
.
Turqut Özalın Azərbaycana səfərini başa vurduqdan son-
ra q
əflətən dünyasını dəyişməsilə bağlı şübhələr Türkiyə mət-
bu
atında səslənirdi. Bu mülahizələrin nə dərəcədə doğru olub
ol
mayacağı tarixin işidir. Gec-tez bu həqiqət ortaya çıxacaq.
Əgər türk mətbuatında belə fikirlər səslənirsə, onda
H.Əliyevin başına gələn haqsızlıqları kimlərin adı ilə bağla-
1
Qeyd: 2006-
cı ilin dekabrın 20-dən 21-nə keçən
gecə Türkmənistan
prezidenti Saparmurad Niyazov (Türkm
ənbaşı) dünyasını dəyişdi.
M
əlumatda bildirilir ki, S.Niyazovun qəflətən ürəyi dayanıb. Ancaq
ekspertl
ər Niyazovun zəhərləndiyini bildirdilər və əsaslandırmağa çalışdılar
ki, o, xüsusi h
əkim nəzarətində olub və ola bilməzdi ki, qəflətən vəfat etsin.
Alman h
əkimləri də yaxın vaxtlarda onu müayinədən keçirdiklərini və tam
sağlam olması barədə bəyanatla çıxış etdilər. Oxşarlığa baxın.
Ümumiyy
ətlə, dünya tarixinə nəzər yetirsək, görərik ki, dövlət başçılarının
q
əfil ölümü nadir hadisədir. Çünki onlar daim güclü həkim nəzarətində
olurlar. Q
əfil ölüm hadisəsində isə dərhal ekskumasiya edilir. Turqut Özal
is
ə ekskumasiya edilməyib. Özalın həyatını itirdiyi gün həkimin, tibb
bacısının, təcili yardımın olmaması, qan olduğu şüşənin
həkimin əlindən
düşərək sınması şübhələri daha da artırmışdır.
Pulun
diktaturası
90
yaq. 90-
cı illərdə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti sədrinin
müa
vini işləmiş Telman Orucov öz kitabında yazır: «Əliyev
Nax
çıvandan Ali Sovetin deputatı olarkən, Ali Sovetdə biz
onun
la görüşdük və mən ona öz ehtiramımı göstərdim. Ona
qar
şı fiziki hücum təhlükəsi olduğuna görə cangüdəninin bina-
ya buraxılması məsələsini hər cür çətinliyə baxmayaraq, həll et-
dim. Bizim aramızda geniş söhbət getdi və o, Qorbaçova qarşı
mübariz
ə yolunu tutduğunu qeyd etdi və hətta göstərdi ki,
ölümcül x
əstəlikdən qalxdıqdan sonra övladlarını yanına ça-
ğırmış, hərəkətinə görə onlara pislik edilməməsi üçün
ataları
kimi ondan imtina etm
əyi təklif edibmiş. Onlar bununla qə-
tiyy
ən razılaşmamış və öz xəttini yerinə yetirməkdə atalarına
ma
ne olmayacaqlarını bildirmişlər. O, xəstəliyini xüsusilə dərd
bo
yasında təsvir edirdi. Mən ona ürək-dirək verib dedim ki, öl-
m
ək hələ tezdir, Siz çox lazım olacaqsınız, bədbinliyə əsas yox-
dur»
1
.
Turqut Özaldan
əvvəl belə faciə ilə Heydər Əliyev üzləş-
mişdir və təsadüf nəticəsində sağ qalmışdır. O zaman hələ Hey-
d
ər Əliyev SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini və
Sov.
İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü idi. Qorbaçov onu istefa-
ya gönd
ərmək istəyirdi. H.Əliyevin qızı Sevil xanım «Atamın
x
əstəliyi Qorbaçovun razılığı və təşəbbüsü ilə törədilmişdi»
müsahib
əsində tarixi həqiqəti çılpaqlığı ilə söyləmişdir.
Sevil xanım atasının infarkt keçirməsinin öz-özünə baş
verm
ədiyini əsaslandırır. O, qeyd edir ki: «adətən o səhər ye-
m
əyini evdə yeyərdi. Həmin gün isə səhər yeməyini iş yerində
ye
mişdi. Yarım saatdan sonra onun halı pisləşir. Sonra bir qrup
h
əkim gəlir və onu dərhal xəstəxanaya aparır. İş yerində ona iy-
n
ə vurmuşdular. Güman edirəm ki, hər şey elə bu iynədən baş-
lamışdı. Bəlkə də səhər yeməyindən.
Atamı müalicə edən həkimlər ona yaxşı münasibət bəslə-
yirdil
ər. Lakin atamı müalicə edən həmin həkimlərin bəziləri
1
Bax: Telman Orucov. Ömürd
ən fraqmentlər. Bakı.: «Şuşa» 2004, s. 61.