Azərbaycan respublikasinin ümumtəHSİl məKTƏBLƏRİ ÜÇÜn biologiya fəNNİ kurikulumu

 

65 

3.1.1. İnsanın tarixi inkişaf mərhələlərini 

müqayisəli şərh edir, məruzə və referatlar 

hazirlayır. 

 

İnsanabənzər meymunlar . İnsan təkamülünün 

istiqamətləri . 

Ən qədim, qədim və ilk müasir insanlar 

hibbon, oranqutan, qorilla, şımpanze, 

deriopiteklər, pitekantrop, neandertal, 

kromanyon, azıxantrop, avstrolopitek 

3.1.2. İnsanda baş verən psixi dəyişiklikləri 

faktlarla izah edir, referatlar hazırlayır. 

 

Sinir sistemi pozğunluqları, onların qarşısının 

alınması yolları 

İrsi və sonradan yaranan psixi dəyişikliklər 

3.2.1. Yoluxucu xəstəliklər, onlardan qorunma 

yolları haqqında referat, təqdimat hazırlayır. 

 

Yoluxucu xəstəliklərdən qorunma yolları. 

Xəstəliklərin xüsusiyyətləri. 

Qrip, polimelit, vərəm, qızılca, çiçək, tetanus, 

konyuktivit, quduzluq, vəba, taun, QİÇS və s. 

3.2.2. Sağlam həyat tərzində gigiyena 

qaydalarının rolunu və əhəmiyyətini 

dəyərləndirir, məruzə və təqdimatlar hazırlayır. 

 

Gigiyena sağlam həyat tərzinin əsasıdır 

Dərinin gigiyenası. Həzm, ifrazat və cinsiyyət 

sistemlərinin qorunması.. Sinir sistemindəki 

pozğunluqların qarşısının alınması. Gün 

rejiminin düzgünlüyü. 

Günəş, hava və su vannaları 

Canlılar və ətraf mühit 

4.1.1. Ekoloji problemlərin aradan 

qaldırılmasının irsi xəstəliklərin azalmasına 

təsirini əsaslandırır. 

Orqanizmdə baş verən mutasiyaların ekoloji 

proseslərlə əlaqəsi 

Ozon qatının bərpası, hava, su, qidanın 

təmizliyi, somatik mutasiya, gen 

4.2.1. Qlobal ekoloji problemlər və onların həlli 

yolları haqqında təqdimatlar edir.  

 

 

Qlobal ekoloji problemlərin təsnifatı. 

Radioaktiv çirklənmənin, iqlim dəyişkənliyinin, 

əhali artımının yaratdığı problemlər. Qlobal 

ekoloji problemlərin aradan qaldırılmasının 

biomüxtəlifliyin qorunmasına təsiri 

Orxus Konvensiyası, radiaktiv çirklənmə, ozon 

qatının bərpası, iqlim dəyişkənliyi, əhali artımı 

4.2.2. Təbii şəraitdə ekoloji tarazlığın 

qorunmasının əhəmiyyətini şərh edir, referatlar 

hazırlayır. 

Ekoloji tarazlıq, onun pozulma səbəbləri. 

Maddələr dövranında canlıların rolu, oksigen, 

azot və karbon dövranı 

 İstiləşmə, tarazlığın qorunması, atomların 

biogen miqrasiyası, akkumilyasiya, 

minerallaşma, ekoloji maarifləndirmə, ekoloji 

mədəniyyət 

STANDART 

MƏZMUN 

AÇAR SÖZLƏR 

 

 

 

XI sinif 

 

---

 

66 

Canlıların quruluşu və müxtəlifliyi 

1.1.1. Canlıları öyrənən elm sahələrinin 

(seleksiya, biotexnologiya, mikrobiologiya, 

bionika) xüsusiyyətlərini şərh edir, təqdimatlar 

hazırlayır. 

 

Mikrobiologiyanın nailiyyətləri. 

Müxtəlif bioloji maddələrdən istifadə. Gen 

mühəndisliyinin nailiyyətləri və əhəmiyyəti 

hüceyrə mühəndisliyi, gen mühəndisliyi, 

hüceyrə kulturası. Ferminter. S.A.Fleminq, 

penisilin. 

F.Krik-DNT 

S.Harmey-gen mühəndisliyi 

Vilmut 

1.1.2.  Canlıların  kimyəvi  tərkibi  və  orada  baş 

verən  dəyişikliklərə  dair  müşahidələr  aparır, 

nəticələri barədə təqdimatlar edir. 

 

Fotosintezin gedişinə aid təcrübə qaydaları 

Qeyri-üzvi maddələr, üzvi maddələr, işıq, su, 

karbon qazı, oksigen qazı 

1.1.3. Müasir avadanlıqlardan istifadə etməklə 

canlıları öyrənən elm sahələrinin nailiyyətlərinə 

dair məruzə və təqdimatlar hazırlayır. 

 

Canlıları öyrənən elm sahələri - seleksiya, 

biotexnologiya, mikrobiologiya və bionikanın 

xüsusiyyətlərinə dair məruzə və təqdimatların 

haırlanması 

Seleksiya, biotexnologiya, bionika, 

mikrobiologiya 

1.1.4. Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsinə dair 

fikirləri müqayisəli şəkildə şərh edir. 

 

Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsi haqqında 

müxtəlif fikirlər. Oparinin həyatın əmələ 

gəlməsində göstərdiyi pillələr. 

Van Helmont. Paraselsin fikirləri. Homonkulus 

nəzəriyyəsi. Müller.Pavlovskaya. Pasinski. Foks. 

Doze və başqaları. Oparin nəzəriyyəsi 

Bioloji proseslər 

 

2.1.1. Bioloji proseslərin mexanizminin 

müqayisəli şərhinə dair referat və  təqdimatlar 

hazırlayır. 

 

 

Bioloji proseslərin mexanizmləri. Avtotrof və 

heterotrof yolla qidalanmanın, tənəffüs və 

qıcqırma 

Avtotrof və heterotrof yolla qidalanmanın, 

tənəffüs və qıcqırmanın müqayisəsi haqqında 

çalışmalar. Bioloji proseslərə aid məsələlər  

2.1.2. Maddələr mübadiləsində baş verən 

dəyişikliklərin fərqli mexanizmlərini müqayisəli 

şəkildə şərh edir,məruzə təqdimatlar hazırlayır. 

 

Maddələr mübadiləsini pozan amillər, onların 

müqayisəli şərhi 

Zülallar, yağlar, korbohdratlar, fermentlər, 

vitaminlər, duzlar, su, oksigen, korbon qazı 

2.1.3. Bioloji prosesdə baş verən patoloji 

dəyişikliklərin fərqli mexanizmlərinin 

xüsusiyyətlərini riyazi üsullarla əsaslandırır və 

Bioloji prosesdə baş verən pataloji 

dəyişikliklərin fərqli mexanizmlərinin 

xüsusiyyətlərinə aid çalışmalar 

Canlı hüceyrələrdə fermentlər, nişasta, hidrogen 

peroksid, yağ, zülal 

---