Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin
Yüklə 6,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
lakin onun bütün bu xüsusiyyətləri çirkin əməllərini həyata keçirmək işinə yönəldilmişdir. “Kral Lir” faciəsinin mövzusunu Şekspir Hollinşedin xronika- lanndan götürmüşdür. Bu rəvayətdə Lir və Kordeliya uzun keşmə- keşlərdən sonra qalib gəlir və mükafatlandırılır, sərbəst həyat sürür, varlı yaşayan cəmiyyətə qovuşurlar. Şekspirin əsərinin qəhrəmanları isə onları əhatə edən cəmiyyətdən daha yüksəkdə durur, onun mənəvi-əxlaqi dəyərini, ideallarım rədd edirlər. Şekspir bu süjetə təlxək obrazmı da əlavə etmişdir. Bu əsərdə biz iki Lir görürük. Nə qədər ki Lir taxt-tac sahibidir, o, zülmkardır, sərtdir, qəzəblidir, feodal əxlaq normalarından çıxış edir. O, qızlarını məcbur edir ki, yalan desinlər, onu tərifləsinlər. Qızlar da atalan kimi zalımdırlar. Lakin bu sərtliyə xəsislik də, hiylə də əlavə olunmuşdur. Atalarında isə bu keyfiyyət yoxdur. Kordeliya, bir humanist kimi, yeni dövrün adamıdır. Kordeliya atasmın qəzəbinə düçar olub, varislik hüququndan məhrum olacağını gözünün qabağına gətirsə də, yalan danışa bilmir, atasını yalnız bir övlad məhəbbəti ilə sevdiyini bəyan edir. Lakin əsl hiss elə məsum qadının qəlbində imiş. Atası ondan üz döndərsə də, onu hər şeydən məhrum etsə də, o yenə atasını dərin, incə bir məhəbbətlə sevməkdə davam edir. Kordeliya özünün, saxtakar, ikiüzlü bacılarından fərqli olaraq, səmimidir, doğru söz deməkdən çəkinmir. O, öz atasını, həqiqətən, sevir, hətta atasmın ona qəzəblənməsindən əsla incimir və Lirin ən ağır günündə qolundan tutur. ikinci Lir əsl insandır! Əsərin axınnda çətinliyə düşdükdə, təhqir olunduqda, xalqın acınacaqlı vəziyyətini gördükdə, onda bu vaxta kimi gizli qalmış yüksək insani keyfiyyətlər baş qaldırır. O, öz həyat yolunu gözü önündən keçirir, həyatı, cəmiyyəti dərk edir. Bu əsərdə Şekspir müxtəlif ictimai qrupların bir-birindən fərqləndiyini göstərir. Əsərdə köhnə cəngavərlik şərəfini qoruyanlar-Lir, Qloster, Kent, Albani və buıjua mənəviyyatım təmsil edənlər - Qonerilya, Reqana, Edmund, Komuol təsvir edilmişdir. Bu iki dünyanın nümayəndələri arasında qızğın mübarizə gedir. Şekspir göstərir ki, Lirin gücü, qüdrəti onun kral titulunda deyil, dövlət, torpaq sahibi olmasındadır. Təkcə kral titulu ilə kifayətlənib, öz torpaqlarım qızları arasında bölüşdürdükdən sonra onun gücü azalır. Malikanələri, torpaqları əlindən çıxmış kral dilənçi halına düşür. Ancaq Kent, qızı Kordeliya və təlxək axıra kimi Lirə sadiq qalırlar. 17 downloaded from KitabYurdu.org Uilyam Şekspir DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
Faciədə təlxəyin xüsusi rolu var. O, öz acı sözləri və atmacaları ilə insanlar arasında olan münasibətlərin mahiyyətini açıb göstərir. Qlosterin taleyi Lirin taleyindən daha dəhşətlidir. Qeyri-qanuni doğulmuş oğlu Edmund atasına qarşı çıxır, qardaşı Edqan və atasım sürgün edir. Əsərin sonunda xeyir qüvvələr şər qüvvələrə qalib gəlir. “Maqbet” faciəsi R.Hollinşedin “İngiltərə, Şotlandiya və İrlandiya xronikalan” əsəri əsasmda yazılmışdır. Maqbeti qatil və zalım edən cəmiyyətdə insanlar arasında mövcud olan ziddiyyətlərdir. Maqbet özünün gücünə, qabiliyyətinə və bacarığına inanır. Lakin o, eyni zamanda əmindir ki, bütün bu üstünlüklərinə baxmayaraq, özünə layiq mənsəbə çatmamışdır, odur ki, məqsədinə yetmək üçün cinayətə əl atır, qan axıdır. Əsərin əvvəlində Maqbet tamaşaçılara Şotlandiyanın düşmənlərinə qalib gəlmiş, cəsur və xoştəbiətli sərkərdə kimi təqdim edilir. O, qəhrəmanlığına görə şöhrət qazanmışdır. Maq- betin hərəkətlərində daim xeyirlə şər bir-birini əvəz edir. Cadugər bacıların söylədikləri onun qara fikirlərinə təkan verir. Elə bil ki, cadugərlər Maqbetin özünün arzularıdır - dil açıb danışırlar. Maqbetin cinayətləri öz iradəsinin bəhrəsidir, fövqəladə bir qüvvənin təsiri deyil. Maqbet heç bir çətinlikdən qorxmur, onu lərzəyə gətirən yeganə şey öz vicdanıdır. Dunkanı öldürdükdən sonra daim əzab çəkir. Ledi Maqbet öz ərini dahi hesab edir. O istəyir ki, əri Şotlandiyanın kralı olsun. Maqbet mənəvi sarsıntılar keçirərkən arvadı daim ona arxa olur. Ledi Maqbetin fikrincə, insan əllərinin qanmı yuyan kimi, cinayət yaddan çıxacaq. Lakin bu mümkün olmur. Maqbetin ölümündən sonra o da özünü öldürür. Şekspir yaradıcılığının üçüncü dövründə yazılmış əsərlərdə fantastika və reallıq birləşir, folklor motivləri, utopik hadisələr təbiət mənzərələri fonunda verilir. Bu dövrdə yazılmış “Perikl”, “Simbelin”, “Qış nağılı”, “Fırtına” yeni estetik keyfiyyətli əsərlərdir. Bu əsərlərdə tragik komediya, pastoral, dram və alleqoriya janrlarından istifadə edilmişdir. Şekspirin ədalətli cəmiyyət görmək arzusu “Fırtına” əsərində fantastik bir süjetlə verilmişdir. Gəmi qəzasından sonra bir adaya düşmüş Qonzalo burada hər şeyi yeni əsaslar üzrə qurmaq istəyir. O, məhkəmə və məmur rütbələrini ləğv etmək, yoxsulluğu və zənginliyi aradan qaldırmaq niyyətindədir. Lakin Qonzalo ağlasığmaz fikirlər de söyləyir. O, ticarəti, elmi və əməyi də aradan qaldırmaq istəyir, insanlara ancaq təbiətin verdiyi nemətlərlə yaşamağı təklif edir. On iki il əvvəl Milanda
downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 6,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|