Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏt məDƏNĠYYƏt və ĠNCƏSƏNƏt unġversġtetġ

 
ġəxsiyyətin alçaldılması
 
Görkəmli rus yazıçısı Antоn Pavloviç Çexovun «Məmurun 
ölümü» adlı kiçik bir hekayəsi var. Əsərin qəhrəmanı teatrda 
təsadüfən asqırır və tüpürcəyi qarşıda əyləşmiş generalın başı
-
na düşür. Məmur dəfələrlə generaldan üzr istəsə də, general 
onu bağışlamır. Hadisədən bir neçə gün sonra yenə üzr istəmə
-

---

- 28 - 
yə gedən Çeryakovu general artıq unudub, lakin bağışlamayıb. 
Bu hadisə bir neçə dəfə təkrarlanır və sonuncu dəfə general onu 
qovur. Evə gələn məmur ölür. Məmurun şəxsiyyəti alçaldılmış
-
dır. Əsərin dramatik vəziyyəti bu hadisənin
üzərində qurulub.
Yapon samuraylarının «şəxsiyyətin kodeksi» nəzəriyyəsini 
xatırlayın: «Simasını itirən» samuray özünü öldürməlidir. Bu, 
sa
dəcə, boş bir söz deyil, onların həyat fəlsəfəsidir. 
Özünə hörmə
t 
həyatımızın vacib amilidir və şəxsiyyətimizə 
yönəlik kiçik bir təhlükə olan kimi
, 
bizdə ə
ks 
reaksiya yaranır. 
Biz şəxsiyyət kimi formalaşmaq, daim
ba
şqalarından seçilmək, 
öndə olmaq istə
yir, 
bizim «ərazimizə» daxil olan hər kəsi ora
-
dan qovmağa hazır
oluruq
. «Şəxsiy
y
ətin alçaldılması» qəhrə
-
ma
nı dramatik vəziyyətə sürükləyir. Hər bir insan öz şəxsiyyə
-
ti
nin başqaları tərəfindən «qəbul» olunmasına həssas yanaşır. 
Kiçik bir təhdid qarşısında isə stress yaşayır, əks reaksiya ilə 
cavab verməyə çalışır.
Başqası tərəfindən təhqir olunan insanın davranışları dəyişir, 
ətrafa qarşı daha aqressiv olur. Buna görə də dramatik vəziy
-
yətin inkişafında şəxsiyyətin alçaldılmasına yönəldilmiş təhdid 
konstruktiv amil kimi hər zaman aktualdır. O, qəhrəmanı aktiv 
müdafiə olunmağa, cavab zərbəsini planlaşdırmağa sövq edir.