Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

―Sən allah, Azərbaycan [haqqında] əlaqəniz, təlaĢınız və xatirəniz 
nə dir?‖
1 
Übeyd ibn ġəriyyə belə cavab vərir: ―
Ora türk torpağıdır. Onlar 
oraya cə mləĢərək bir-biri ilə qarıĢmıĢ və tək milləĢmiĢlər‖.
2
 
Qara * evlərilə yüz bir artıq ev...‖ (Anar. Dədə Qorqud dünyası.- ― Azərbaycan‖, 1985, № 
11? s. 102. 
Poemada ―Kitabi Dədəm Qorqud‖ boylarının qəhramanı Bəkdüz Əmənin adının çəkilməsi 
Sə`d Vəqqas yürüĢünün Azərbaycandan keçdiyini və VII yüzilin birinci yarısında baĢ verdiyini üzə 
çıxarır. Çünki, ―Dədəm Qorqud‖ kitabının ikinci boyunda Əmən bəy ―varuban peyğəmbərin yüzini 
görən, gəlübən Oğuzda (Azərbaycanda.-Red) səhabəsi olan‖ Ģəxs kimi, yəni Əl-Cürhumi də 
Məhəmməd peyğəmbəri görmüĢdür 
(Azərli M.İ. Göstərilən əsəri).
1
Bu söhbət ərəblərin Azərbaycan yeni yürüĢlərindən qabaq baĢ verdiyi üçün I Müaviyə bu 
ölkə ilə bağlı geniĢ arayıĢ əldə etməyə çalıĢır, öz qoĢunlarının qarĢılaĢa biləcəyi çətinlikləri 
düĢünürdü. ―Azərbaycan‖ (haqqında) əlaqəniz, təlaĢınız və xatirəniz nədir? sualı bununla bağlı idi. 
―Qara‖ anlayıĢı haqda bax: qaynaq №55, qeyd 14. 
2
Azərbaycan xalqının etnik birliyini artıq VII yüzildə yarandığını baĢqa xalqlar da sübut 
edir. ―Kitabi-Dədəm Qorqud‖ boylarında bu birlik ―Qalın Oğuz‖ (bütün Oğuz) adlan dırılır. ―Qalın 
Oğuz iki boy siyasi-inzibati parçadan ―Ġç Oğuz‖ və ―DaĢ oğuzdan‖ (baçqa sözlə, ―Üç Ok‖, və ―Boz
Ok) dan ibarətdir. Ancaq bu sonuncularında t ərkibində ― qohum tayfalar‖ görünür. ― Oğuz‖ etno 
tarixi toplumu və onun hərbi alayları ayrı-ayrı soylara bölünür: dövlətin bəylərəbəyisi Qazan xan 
kitabda ―
albanlar baĢı‖
, yəni albanlardan yığılan qoĢun baĢçısı, Əmən bəy 
Bəkdüz
döyüĢçülərinin 
minbaĢısı (―min Bəkdüz baĢları‖), Düyər bəy ―qovum‖ 
Düyər
döyüĢçüləri (―min qovum baĢları‖ 
minbaĢısıdır. Bununla yanaĢı Oğuz toplumu t ərkibində ―balqar bir ər‖ Əmin bəyin,