Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

 
 
Tatarların Marağ anı alması haqqında
618 (1221-22)-c i ilin səfər ayında tatarla r A zərbaycanın Marağa Ģ əhərini 
zəbt etdilər. ĠĢ belə oldu: ― Biz yu xarıda tatarla rın 617-c i ildə Gü rcüstana nələr 
etmiĢ olduqların ı söyləmiĢdik. 618-ci il daxil olduqda, onlar Gü rcüstan 
ölkəsindən çıxıb getdiıər. Çünki, onlar böyük və qorxu lu bir qüvvət, 
müharibəsiz alın maz keçidlər qarĢısında olduqlarını bildilər. Ona gör də oradan 
dönüb Təbrizə gəldilər. Onların belə adəti var idi. Onlar bir Ģəhərə gedib orada
çətinlik gördükdə, dərhal qayıdardılar. 
Onlar gəlib Təbrizə çatdıqda, Təbriz hakimi pul, paltar və dördayaqlı 
heyvan verib onları ra zı saldı. Onlar oradan çıxıb Ma rağaya getdilər və onu 
mühasirə etdilər; Marağanı müdafiə edə biləcək bir hakimi yo x id i. Çünki onun 
hakimi Rəvanduz
2
qalasında oturan bir arvad id i.
Peyğəmbər, allah ona rəh mət etsin və ona salam o lsun,-demiĢdir ki, ―Bir 
qövmün hakimi arvad olsa, o qövmə n icat yoxdur‖. 
Bunlar Marağanı mühasirə etdikdə, Ģəhər əhalisi bunlarla vuru mağa 
baĢladı. Bunlar bu Ģəhrə qarĢı manacaqlar qoydular və onlara yaxın lĢadılar.
Bunların adəti belə idi: b ir Ģəhərə qarĢı müharibə etdikdə, öz əllərində oan 
müsəlman əsirlərini irəli keçirib müharibə edər və Ģəhərə yaxın laĢardılar. 
1
Ceyhun çayı-Ami Dərya. 
2
Rəvanduz (Rumi dej) qalası-Marağa hakimi Sülafi Xatunun (Atabəy Özbəyin gəlini) 
iqamətgahı. 

---

132 
Müharibəni müsəlmanlar baĢlardı, əgər müharibə etməyib qayıtsaydılar, onları 
özləri ö ldürərdi; ona görə də istəməyərəkdən müharibəni o [mühasirə edilən
Ģəhərin] əhalisi və bu yazıqlar ( əsir müsəlman lar) edirdi. Necə ki, deyərlər: ―Sarı 
rəngli at kim irə lidə gedir, -boğazlan ır, geri qalır-yaralan ır‖. Onlar (tatarlar) 
özləri isə müsəlmanlardan arxada gedird ilər və ölən lər də əsir müsəlman lar
olurdu. On lar [isə] sala mat qa lırdılar.
O Ģəhəri mühasirə edib b ir neçə gün dayandılar. Nəhayət, səfər ayının
dördüncü günündə zorla o Ģəhərə girib qılınclarını sıyırdılar və Ģəhər əhalisindən 
saysız-hesabsız qırd ılar. On lar lazım o lan nə vardısa, hamısın ı qarət etdilər və 
lazım olmayan Ģeylərində hamısın ı yandırd ılar. Ġnsanlardan bəzisi qaçıb onlardan 
gizlən miĢdi. Onla r əsir müsəlmanla rı tutu deyirdilər: ―Siz qapı-qapı gə zib
―tatarlar köçmüĢ-getmiĢdir‖, -deyə bağırın‖. Bunlar (əsirlər) səslədikdə, 
gizlənənlər çıxır və tutulub öldürüldü.
Mən özüm eĢitdim ki, bir tatar arvadı bir evə girmiĢ və o evdə olan 
camaatı qırmıĢ, o adamlar isə bunu kiĢi hesab etmiĢdilər, q ılıncın ı yerə 
qoyduqdan sonra arvad olduğnu bilmiĢlər. Bir də o Ģəhər əhalisin in bəzisindən 
eĢitmiĢdim ki, tatarlardan bir kiĢi, içərisində yüz kiĢi o lan həyətə girib, onları bir-
bir öldürmüĢ, heç bir kəs ona mane olmamıĢdı. Ġnsanlar o qədər rudan 
düĢmüĢdülər ki, ö zlərin i müdafiə etmirdilər. ―Ümüdsizlikdən allaha sığınırıq
deyirdilə r.‖
Ondan sonra olan (tatarlar) Marağadan keç ib Ġrbi
1
Ģəhərinə tərəf getdilər. 
Bu xəbər Mavsildə bizə çatdı, b iz də qorxuya düĢdük; hətta bəzi adamlar q ılınc
qoxusundan vətənini tərk et mə k fikrinə düĢdü.