Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

44 
 
12.  [Ölünün  üstündə] yas qurub ağlaĢanları ağıç ıla rla  birlikd ə ə l-qolunu 
bağlayıb  çarın  qarĢısına    gətirmək  və  cəza  vermək  lazımdır.  Belələrinin   ailəsi 
birdə göz yaĢı tökməyə cürət etmə məlidir.  
13.  Bir  kisə ölü ət i yeyirsə və ya  40 günlük yasağı
1
 pozun ət yeyirsə və 
bazar günü iĢə çıxır və kilsəyə getmirsə, qoy ruhani camaatla birlikdə ona  cəza 
vərsin.  
14.  Kimsə  üçüncü   gün  və ya    beĢinci  gün böyük  yasaq  qabağı  ət  yesə, 
qoy  bir  hə ftə  ət  ye məsin;  baĢqa  bir  Ģ ə xs    isə  onun  ruhani  qarĢısında    belə  
etmədiy ini sübuta yetirərsə, qoy kəndin böyüyü ondan  bir cöngə alıb  ruhaniyə 
vərsin. 
15. Əgrə  kənddə yaĢayanlardan  iri, ruhanilərin günahını üzə çıxararsa və 
onlar  da    bunu  boyunlarına  alarsa,  qoy  yepiskop  onları  mühakimə  edib  
peĢimançılıq  çəkmək  üçün    səhraya  qovsun.  Yo x,  onlar  həqiqəti  boyunlarına 
almasalar  və  baĢqalarının  dedikləri  dü z  ç ıxıb  sübuta    yetərsə,  qoy  onara    dini 
qanunlar  iə   cə za  vərilsin  və  kənddən  qovulsunlar.  Əgər  günah  çıxmay ıb, 
açılmamıĢdırsa, qoy ruhaniyə nahar xeyratı keçirmək buyrulsun. 
16.  Əgər  ruhaninin  yoldaĢ ları,  ö zlə ri  olduqları  ha lda,  onu  günah 
iĢləməkdə  ittiham  edirlərsə,  qoy  ruhani  müqəddəs  xaç  qarĢısında,  xəbərçilər  və 
camaat qarĢısıında dayanıb [cavab] vərsinlər.  [Onu suçlu olması sübuta yetərsə], 
qoy  onu  müqəddəs  merabdan  ayırıb  kənddən  qovsunlar.  Əgər  Ģagird lər  içib  
keflənirlə r  və  camaat  onları  qabaqlar    bir-biri  ilə  çəkiĢ mələ ri  o lduqlarını 
bilird ilə rsə, onda  qoy ruhani nahar duası oxusun v ə camaat isə [yalançıları] lənət 
ilə  qapıdan  qovsun.  əgər  onlar  imana    gəlib  söyləsələr  ki,  ―biz  yalan  demiĢik‖, 
qoy onlar məbəddən çıxmadan peĢimançılıq duası o xusunlar. Əgər bundan sonra 
da Ģagirdlər böhtan atsalar, onlar [d ini] qaununlar  ilə ittiham olunacaqlar.  
17. Sonra, yepiskop və keĢiĢlər çara Ģikayət etlər ki, a zatlar  kənddə iki və 
ya  üç  kilsəni  monastra  çevrmiĢlər;  [qoy  onda]    azatlar    da    öz  Ģərtlərini 
bildirsinlə r. Çünki ça r yepiskoplara və əyanla ra buyurmuĢdur ki, iĢləyən kilsələrə  
dəyməsinlər,  kilsənin  ə manətlərin i  və  gəlirlərin i  isə  Birinci  və  ya    BaĢ  kilsəyə 
versinlər. 
18.  [Kilsə  üçün]  ondabir  ödənc  verən  azatla r,  qoy  yarsıın  bu  kils əyə, 
baĢqa  yarısını isə öz kilsələrinə vərsin lər.  
19. Ba zar günləri qoy ağa da, qul da, baĢ kilsəyə getsinlər və ö lənlə r üçün 
yadetmə  mərasimi  yapsınlar.  Yadellilər  ruhla rın  sait liy i  üçün    kils əyə  pul 
ödəməlidirlər.  
                                                                 
1
 Xaçpərəstlər  üçün    burada    nəzərdə  tutulan  ―yasaq‖  islamdakı  ―oruc  tutma‖  qaydasına  
uyğun gəlir.  
 

---

45 
 
20. A zatla r ö z  malikanələrində din i  [xid mətlə r üçün] yepiskopun ra zılığı 
olmadan  keĢiĢi  tutmasınlar  və  ya    xid mətdən  qovmasınlar.  KeĢiĢləri  isə, 
zadəganlar  və  ya  xalq  onları  istəmə zsə,  yepiskopun  icazəsi  olmadan  çıxıb  
getməsinlər.  
21 .  Əgər  zadəgan  öz  ö lkəsidə  xaç  ta xtı  qoymaq    istəyrisə,  ya xud 
müqəddəslərin  cəsədlərini  saxlatmaq,  yaxud  qurban  vermək  istəyirsə,  bunu 
yepiskopun icazəsi  ilə et mə li, imkan larını nəzə rə a lma lıdır. Kim bi  iĢi  ica zə  ilə  
edərdisə, qoy ona   mərhə mət o lsun və kim bu iĢi belə  et mə miĢsə, qoy kilsədən 
uzaqlaĢsın və yepiskopa imkan ı içərsində cərimə ödəsin: onun nəq qədər cərimə 
ödəmisindən asılı olaraq din qanunları ilə qoy günahı bağıĢlasın.  
   Bu  qanunları  yepiskolar,  keĢilər  və  ruhanilə r  a ztla r  ilə   birlikdə  ça r 
qarĢısında  qəbul etmiĢlər. Qoy çara arvadı ilə, oğlu ilə və bu məbəd də onlar ilə 
birlikdə,  b iz  yepiskopla rın,  kils ə  xad imlərinn  dilində  deyilən  xeyir-dua  nəsib 
olsun... Aqvan  hökmdarını bütün zədaganları bu fərmana  möhür vurmuĢlar. (s. 
65-69). 
                  
 
 
II KĠTA B 
 
IV fəsil. Aqvan  Patriaxt taxtının və kilsə idarəsinin Çol adan  böyük 
Partav Ģəhərinə- ölkəmizi yağ ma  etmiĢ yırtıcı xəzərlərin təzyiqi ilə 
köçürülməsi 
 
  Sonra  ölkə miz    xə zə rlə rin  hakimiyyəti  a ltına    keçdi,  kiləslər  və  
müqəddəs  kitablar  oda  qalandı.  O  vaxt  Ģahlar-Ģahı  Xosrovun  ikinci  ilində
1
, 
erməni  təqvimini  baĢlanğıcında  tanrı  xaç ı  yağıların  yırtıc ı  basqınları  üzünd ən 
patriarx taxtı Çola  Ģəhərindən-paytaxta Partav Ģəhərinə köçürüldü. (s. 90). 
 
XIV fəsil. BaĢ Aqvan katalikosu Viro haqqı nda; tanrının göndər di yi 
böyük ələm və onun mərhəmti haqqında 
 
                                                                 
  K. Patkanovun çevirməsində Aqvan  kilsə qanunlarının sayı doqquz alınır. Ancaq o, yalnıĢ 
olaraq parçanın sonuncu abzasının iyirminci qanunu kimi verilmiĢdir. Yeni ədəbiyyatda qanunların 
sayı düzgün olaraq 21 göst ərilir. (Bax: мамедова Ф. «История Албан» Моисея Каланкатуиского 
как источник по обшественному строю раннесредневековои Албании. Б., 1977, с. 160 -165) 
1
 Xosrov  ƏnüĢəravanın  hakimiyyətinin  ikinci  ili  532-33-cü    ilə  düĢür.  Elmi  ədəbiyyatda 
aĢkar  edilmiĢdir  ki,  bu  fəslin  sonradan  qurĢadırılıb  II  kitaba  salınmıĢdır,  çünki  bu  dövrdə  erməni 
təqvimi mövcud  deyildi  və  iĢlənmirdi; erməni təqviminin  baĢlanması 551-52-ci  ildir,  buna    görə  bu 
hadisə  Xosrov  Ģah hakimiyyətinin ―ikinci  ilinə‖    yəni 532-33-  cü    illərə  uyğun  gələ  bilməz. (BaxI 
Məmmədova F. Göst ərilən əsəri, s. 51-52). 

---