Azərbayçan xalq cumhuriYYƏTİNİN 80 İLLİYİNİN
Yüklə 6,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
372
deyildir. Arzu sifətilə də hökumətə bildiririk. Etiraz yoxdur ki. Lakin "İttihad"ın təklifini səsə qoyacağam.
köçmək lazımdır. Onlara öküz də kotan da vermək lazımdır. Böylə söhbət oldu ki, Şamaxı qaçqınları da var. Onlar öz əlimizdədir. Onlara buğda, öküz, kotan indicə verilə bilməz. Lakin Zəngəzur əhvalatı fənadır. Onları qoymayırlar rahat yaşasınlar. Sədr - Natiq əfəndi, təklif barəsində danışınız. Qənizadə - Bəli, onların həyatları təmin edilməmiş, kömək də fayda etməz, çünki öküz də versək, deyib əllərindən alacaqlar. Onların həyatlarını hökumət əvvəlcə təmin etsin. Sonra kömək edilsin. Sədr - Sizin burada ayrı təklifiniz var. Qənizadə - Bu da, təklifimiz də qəbul edilsin, təmin olunsun. Sədr - Burada müəyyən təklifiniz vardır. Onu səsə qoyacağam. Mən səsə qoyuram. hər kəs bu təklifi qəbul edirsə, rica edirəm əlini qaldırsın. Qarabəy - Bu təklif ittihaddan deyil. Sədr - Rica edirəm sakit əyləşəsiniz. Burada "İttihad" fraksiyonundan yazılıbdır. Buyurunuz, baxınız. Bəlkə siz oxumamısınız. Katib, oxuyunuz nə var. Qarabəyov - Qənizadənindir. Qənizadə - Təklifi yalnız mən yazmışam. [854 - 855]
Əksəriyyət ilə qəbul edilir. Layihəni səsə qoyuram. Katib - Layiheyi-qanuniyyəni oxuyur. Sədr - Kim layiheyi qanuniyyənin qəbul edilməsi tərəfdarı isə əlini qaldırsın. (Əllər qalxır). Kim əleyhinədir? (Əllər qalxır). Kim səs verməyib? Qənizadə (yerindən) - Vse ravno, o pulu da yiyəcəklər. Sədr - Rica edirəm... yemək məsələsi yoxdur. Layiheyi-qanuniyyə əksəriyyət ilə qəbul edilir. Sədr – Növbədəki məsələ Zəngəzurda, Ermənistanda bululan anlara smetada xaric olaraq üç milyon rubla buraxılması haqqında qanun layihəsidir ki, Ermənistandakı müsəlmanların halı qayət fənadır. Onlara heç bir tərəfdən müavinət olunmayır. Ermənistanda olan siyasi nümayəndəmiz bizə xəbər verir ki, erməni hökuməti öz qaçqınlarına kömək etdiyi halda sahibsiz qalan müsəlmanlara müavinət etməyir. O halda onlara müavinət və yardım etmək bizə borcdur. Bunun üçün də 3 milyon rüblə istənilir, tainki bu pula lazım gələn məmulat alınıb göndərilsin və məmulat oradakı ağlara paylansın. Bu barədə kim danışmaq istərdi.
çox müsəlmanlar fəlakətlərə, müsibətlərə düşdülər və yüzlərcə kəndlər dağıdıldı və əhalisi başqa yerlərə getdilər. bir qismi şimdi öz yerlərinə qayıdırlar, çoxusu isə daha yerlərinə qayıtmamışlardır. Bunlar özgə yerdə fəna halda yaşayırlar. Bir il əvvəl İrəvanda 22 min nəfər müsəlman yaşayırdı. Bu müsəlmanların çoxusu İrəvanı tərk etdilər İndi xırda-xırda qayıdırlar və evlərini, əşyalarını dağılmış görürlər. Əllərindəki pullarını itirmişlər. Bunlara şimdi müavinət lazımdır. Əgər erməni hökuməti öz qaçqınlarına etdiyi müavinəti müsəlmanlara etsə idi, əlbəttə iş bu hala müncər olmazdı. Yetişən xəbərlərdən anlayırıq ki, Erməni hökuməti müsəlman qaçqınlarına kömək etmir və fəlakətsədə müsəlmanların gözləri bizdədir, bizdən kömək gözləyirlər. Mən öz firqəmiz tərəfindən rica edirəm ki, ümumi-xeyriyyə nəzarəti bu [855 - 856] köməyi qəbul edib və məhəllinə çatdırsın və bir az əvvəl göndərilən pullar kimi olmasın. Tiflisdə hotellərdə yeyilməsin. Tələb edilən pul yerinə yetsin, bu pul çox deyildir və onları əski hallarına qaytara bilməsə də, onlar heç bir zaman bizim bu yaxınlığımızı və bizi həmişə yad edəcəklər. Sədr - Söz Qarabəy Qarabəylinindir. Qarabəy ("İttihad") - Həzarat! Bu qısaca qanun layihəsinin üstündə sizə oxunan sətirlər zahirən kiçik bir şey kimi nəzərə gəlirsə də amma mənası böyükdür. Bu məsələni Zəngəzur və Şamaxı qaçqınları məsələsi kimi tərəqqi edəməyiz. Deyirlər İrəvanda olan müsəlman aclarına 3 milyon para verilsin. Görək bununla məsələ həll olunurmu? Yalnız bununla İrəvanda və quberniyasında olan ac-susuz müsəlman qardaşlarımızın halı təmin edilirmi? Onlara kömək olunurmu? Ya yolda gedirkən yolçuya bir qəpik, 50 qəpik verilmiş kimi olacaqdır. Bu məsələ bütün siyasi məsələdir. Bunu neçə ki ianəyə açılan kömək kimi tələqqi etmək mümkün deyil. İrəvan quberniyasında görülən hallar, hadisələr, müsəlmanlara edilən zülmlər məlumdur. Böylə olan şeylər anarxiya vaxtında mümkün olan şeylərdir. Bizdə də Azərbaycanda olmuşdur. Müsəlmanları ermənilər qırırdı. Yerlərindən çıxarırdılar. Uyezdləri boşaldıb özləri otururdular. Məsələ buradadır ki, bu hal indi də davam edir. O vaxt hökumət yox idi, anarşi, hərc-mərc var idi. Bu cür hərəkətlərin önünü almaqdan aciz qalırdır. İmdi isə 373
bizim də, onların da hökumətimiz var, dövlətimiz var. Borcumuzdur məsuliyyəti qəbul edək. Baxınız, Qarabağda kiçik məsələ olmuş, hələ də üstündə əlləşirik. Amma belə hadisələr orada yomiyyə hallardır. Hər gün orada müsəlmanlar kəsilir, evləri dağılır. Ermənilər onların yerlərini zəbt edib, hətta onlara çörək də vermirlər. Səfirimizdən teleqraflar gəlmiş, daha başqa nümayəndələrimiz gəlib, səfirimizdən kağız gətiriblər. Ərizələr var ki, müsəlmanlar Azərbaycan nümayəndəsinə şikayət edirlər ki, bizim halımıza baxın. Onları evlərindən çıxarıblar, yurdlarını dağıdıblar. (Mərkəzdən səslər: ―Eyib olsun! eyib olsun!‖). Bunlara heç bir tərəfdən kömək olunmayır. Erməni aclarına, erməni hökuməti tərəfindən və Amerika heyətindən güclü taxıl gətirilib verilib. Amma oradakı müsəlmanların hamısı başdan-başa ac, paltarsız qapıdan-qapıya dolanırlar. halları xeyli pisdir. Yalnız İrəvanda bir minə qədər müsəlman acı vardır ki, durub kəndlərindən uzaq yerlərə gedib dilənməyə halları yoxdur. Yalnız müsəlmana olan kömək iki min nəfər üçündür ki, darını qaynadıb adama bir çaşqa verirlər. İki mindən çox ölənlər var. 30 min-dən ziyadə olaraq orada müsəlman qaçqınları vardır ki, nümayəndəmiz rəsmi surətdə xəbər vermişdir. Ərizələr ki, yüzü var o, ərizələrdən və bura göndərilən teleqraflardan görünür ki, bütün bu işlər müsəlmanlara qarşı tətbiq edilən bir sistemadır. Amma burada isə qışqırıq qaldırıb, dava edirlər ki, ay belə oldu, ermənilərə zülm oldu. Qarabağda hərci-mərcilik olduğu zaman, ermənilərə təzyiq yapmışlar. Onun üçün çığırtı-bağırtı salınır. Amma indi Ermənistanda müsəlmanlara rəsmi dövlət, hökumət ola-ola bu cür işlər tətbiq edilir. (Mərkəzdən səslər: "Eyib olsun! eyib olsun!"). Ermənistanda müsəlmanlar üçün bu hal ilə yaşamaq mümkün deyildir. Az-çox varı olanlar var-yoxlarını heç müqabilində ermənilərə satıb oradan çıxıb getməyə məcbur olurlar. Oradan gündə gələnlər var, deyirlər ki, şəhərdə hökumət nəzəri qarşısında, ingilis heyəti gözü qarşısında müsəlmanlara yaşamaq mümkün deyildir, Nəinki gecə- gündüzlər belə müsəlmanlar rahat kəsə bilmirlər. Qonşu-qonşuya köməyə gələ bilmir. Sonra şikayət edirlər ki, onların dərdlərinə, hallarına baxılmır. Müsəlman kəndlərində olan müsəlmanları kəndlərdən çıxarıblar. İrəvan aclar ilə doludur. Xahiş edirlər ki, onlar kəndlərinə gedib ot ilə, ələfiyyat ilə yaşasınlar. Amma onları kəndə buraxmayıb deyirlər ki kənddə, 45 ev varsa hamısı ermənilər ilə dolub artıq müsəlmanlar gələ bilməz. Xülasə rəsmi xəbərlərə görə ermənilər müsəlmanlara olmazın zülmlər edirlər. Qabaqda da ediblər. Qəbiristanlığın daşlarını belə çıxardıb, qəbiristanlığalığı dağıtmışlar. Məscidlərin qapısını, pəncərələrini cıxarıb aparıblar. Damını uçurub orada rəzalətlər yapırlar. Bu işlər haqqında Ermənistan hökumətinə şikayət olunursa da hökumət laqeyd baxıb, heç bir iqdamatda bulunmur. Bir xanım gəlib buraya, adı Tərlan xanımdır. O söyləyir ki, orada dolanacağı dolanacaq olmadığından öz evimi satmaq istədim. Bu evin pulu əlimdə qalmaq üçün. Evimi almaq istəyən erməniyə dedim ki, gəl burada doqovor bağlayaq pulunu mənə Gəncədə veriniz. Amma bu pullar bu vaxtadək hələ də gəlib [857 - 858 ]
qarşı o dövlətin nümayəndələri, həmməzhəbləri bizi müttəhim etməkdən çəkinmirlər. hər yerdə bizim haqqımızda qəzetlərdə min cür iftiralar və yalanlar yazırlar. Bizi vəhşi adlandırırlar. Doğrudan insafla davranmaq lazımdır. Neyçin orada hökumət bu ki-mi vəhşiliklərə məsul olmasın, neyçin bunların qarşısı alınmasın. Dünən qəzetlərdə oxuduq ki, Ermənistanda olan bəzi qanunsuz hərəkətlərdən ötəri bizim nümayəndəmiz bir nota vermiş. O notaya verilən cavabda deyilir ki, bizim hökumətimiz eylədir ki, orada heç böylə şeylər olmaz. Onun üçün verdiyimiz notaya, özünün daxili işlərinə qarışmaq kimi qəbul edib-etiraz ediyor. Amma bir həqiqət də var. Bu həqiqəti nə edəcəksən. Bunu gizlətmək olurmu? Bunu elə kəndlər dağılanda on minlərlə, yüz minlərlə müsəlman əhalisi acından qırılanda, kimsə onlara müavinət etməyəndə, biz onlara müavinət etməliyik. erməni qaçqınlarının keçəcəyi yerlərdə ərzaq mərkəzləri və qeyri bu kimi müavinət edən nöqtələr tərtib verilir ki, ermənilər ac qalmasınlar və müşkülat çəkməsinlər. Müsəlmanlara bəylə müavinət edilməsə də barı onlara pul ilə satın çörək satılsın. Halbuki, bu da yoxdur. Budur ki, öz qardaşlarımıza, çünki onlar hər zaman özlərini bizim qardaşımız hesab edilər, müavinət etmək, onların fəryadına yetişmək bizim borcumuzdur. Bunun üçün fikir verilsin, görək Azərbaycandamı vəhşət, ədalətsizlik və qanunsuzluq hökmrandır, yoxsa orada. Məəttəəsüf biz hər zaman səsimizi çıxartmayırıq. halbuki, onlar indi bir qədər bir çibini filə döndərirlər. Bunların hamısı mümkün olan şeylərdir. Bunların çarəsi gərək düşünülsün, bu pullar verilsin haman İrəvanda olan qrajdanlara onların dərdi bizim dərdimizdi. Üç milyona bir şey etmək olmaz. Onlara ciddi kömək. lazımdır. Lazım olan yerlərə müraciət etməlidir. Çörəyi onlardan əsirgəməmək olmaz. Amma ciddi surətdə deyirəm, hökumət gərək düşünsün, biz bunu qəbul etmiriz. Üç milyon deyil, yüz milyon da olsa azdır. Kömək olacaqdır. Hətta lazım olsa müsəlmanlar öz qardaşlarını qurtarmaq üçün öz həyatlarını da verəcəklər. Sədr - Söz Qənizadə Sultan Məcidindir. [858 - 859]
danışığımız ancaq sentimentalni bir şeydir. Guya biz kəffarə verməklə cənnəti boynumuza alırıq və daha bir vəzifəmiz yoxdur. Orada qardaşlarımızı kəsirlər, öldürürlər. Məqsədləri odur ki, müsəlmanlardan bir dənə qalmasın. Ata-baba yerlərindən tərk olsunlar. Ruhları belədir. Biz istəsək 3 milyon deyil yüz milyon verək bir çarə olmayacaqdır. Vaxtaki politika dediyim kimidir. Biz nə qədər pul versək, borcumuzu vermiş olmarıq. mənim əqidəm böylədir, Müsəlman həbsi qırıldığından, yerdə qalanları da ac və yolçuluğa möhtacdır. Əllərini Yüklə 6,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|