Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
108 Yaş oldu Üst-başım.” Ekranda ocaq başına yığışmış milli geyimli qızlar görünür.Onlardan biri ocaqdakı daşların üstünü közlərlə örtə-örtə oxuyur: “Qodu daşı, Odu daşı, Qodu kəssin Yağışı.” Sonra qızlar birlikdə oxuyurlar: “Budu daşı, Bulutların Kudu daşı, Bişirmişəm Xəmiraşı. Qonaq gəlsin Godu başı, Gətirsin Qızıl günü, Aparsın Yağışı. Qodu daşı, Odu daşı, Qodu kəssin Yağışı.” Ekranda eyni səhnə yenidən,fəqət bu dəfə səssiz təkrarlanır.Kadr arxasın- dan diktorun səsi eşidilir: "Folklorşünas alimlərimizin illərlə fədakarlıqla,böyük zəhmətlər bahasına toplayıb yazıya köçürdükləri folklor nümunələri tariximizin minillər öncələrə aid mərhələlərinin inanc və təfəkkür tərzini öyrənmək baxımından nə qədər böyük önəm daşıyısa, dilimizin minillər öncəki vəziyyətini,onun terminologiya və leksikonunun,morfoloji və sintaktik quruluşunu tədqiq etmək baxımından da bir o qədər qiymətlidir.Sözügedən nümunələr xalq ədəbiyyatımızın,onun janrlarının inkişaf dialektikasını öyrənmək üçün zəngin material verməkdədir.Ən əsası isə, bu nünunələr türk dillərinin,onların ləhcə və şivələrinin praformasının,başqa sözlə ən qədim kökünün oğuz türkcəsinin Azərbaycan variantı olduğunu sübut etməkdədir." Ekranda akademik N.Marrın şəkli görüntülənir. Diktor mətni: "Böyük dilçi alim,akademik Marr vaxtilə yazırdı..." 109 Şəklin fonunda yazılır: "Türk dillərinin mənşəyi nəinki aydınlaşmayıb,bu məsələyə heç toxunulmayıb da.Türk dillərinin genezisi,yəni mənşəyi məsələsi əslində heç vaxt və heç kim tərəfindən diqqət mərkəzinə çəkilməyib.Hamıya bəllidir ki,türklər Asiyanın dərinliklərindən baş alıb gəliblər,deməli orada yaranıblar.Ədəbi fəallıqları ilə türklər 6-cı əsrdən bəllidir,çinlilər isə,türkləri ondan min il əvvəl də belə tanıyırmışlar,elə bunun əsasında da mütəxəssislər bizi öyrədirlər ki,türk dilləri öz konservatizmi ilə seçilir.Belə ki, 6-cı əsrə aid abidələr müasir dövrdə mövcud olan dialektləri özündə əks etdirir.Belə çıxır ki,türk dilləri min üç yüz il ərzində,demək olar ki.dəyişməyib.Onu da nəzərə alsaq ki,türk dilləri öz təbii mühafizəkarlığını əvvəlki minilliklərdə də hifz edə bilərdilər ,yəni çinliləin "zəhmət çəkib" onlar haqqında məlumat verdikləri dövrdə də,ondan qat-qat qədim dövrlərdə də. Bu belədir.Hələ o da məlumdur ki,əsil izahın olmaması üzündən bu səbəb başqa dillərlə əlaqədar da tətbiq edilir...Lakin dillər təbiətin məhsulu deyil,dillərdə təbiətdən alınma xüsusi cəhətlər yoxdur.Hətta konservatorluğun da öz tarixçəsi var. Bir sözlə,türk dillərinin mənşəyi məsələsi çoxdan həlli çatmış elmi problemdir. Dilin öyrənilməsində və onun tam dərkində bunsuz irəli bircə addım atmaq mümkün deyil. Necə ki, türklərin kütləvi surətdə Asiyada yaşadığı faktı,- əslində,hec bunu da demək olmaz,-əsasında məhz Asiyanın onların əcdadlarının vətəni olması ideyası ilə elmi cəhətdən razılaşmaq olmaz...Aydın məsələdir ki,türklərin və türk dilinin yaranması və inkişafı taleyi ilə müqayisədə bəşəriyyətin tarixi yaddaşının çox qısa bir dövrünə aid olan faktın əsasında Asiya türklərin ana kök vətəni kimi qəbul edilə bilməz... Deməli, türkoloqların ümumi rəyinə görə, türk dillərini fərqləndirən belə statik vəziyyətə və konservatorluğa nail olmaq üçün bu dillər böyük bir ictimai fəaliyyət və dinamik dil yaradıcılığı prosesindən keçməli idi." Diktor kadr arxasında yazılanları oxuyur. Ekrandakı yazılar itir şəkil isə qalır.Kadr aexasından diktorun səsi gəlir: "Akademik Marr türk dillərinin tədqiqində hind-Avropa dilçiliyinin metafiziki metodlarının tətbiqinə etiraz edərək yazırdı..." Ekrandakı təsvirin fonunda yazılır: "Bu ki,"quyu"dur və hindavropaçıların "quyu"sundan onunla fərqlənir ki, hind-Avropa dilçiləri öz sahələrində çox dərin qatlara gedib çıxıblar və indi yoldan dönmək istəsələr də. öz dahilərini yerlə bir etmədən buna nai ola bilməzlər.Öz dil sistemlərinin dərinliklərinə enməyə macal tapmamış türkoloqların "quyu"su ilə ortada ümumi bir cəhət var;hər ikisinin metodu formal xarakter daşıyır,canlı və zəngin materiallar ümmanında səslərin maddi reallığına 110 əsaslanır,hind-Avropa dilçiləri isə türklərin ayağı altında ləngər vuran insanın ilk doğuluş yerindən beşəlli yapışaraq, zəngin türk dilini türklərin...təsərrüfat və ictimai həyatı ilə əlaqələndirə bilmirlər." Diktor kadr arxasından yazılanları oxuyur. Ekrandakı təsviri növbə ilə görüntülənən Qobustan və Gəmiqaya təsvirləri əvəz edir. Diktor mətni: "Şübhəsiz ki,akademik haqlı idi.Onun türkoloqların türk dilini türklərin təsərrüfatı,ictimai həyatı ilə üzvi surətdə əlaqələndirməli olduqları fikri ilə razılaşmamaq olmur.Döğrudan da dilimizin ən qədim qatlarının üzə çıxarılmasında əcdadlarımızın ən qədim təsərrüfat,məişət və ictimai həyatları haqqındakı məlumatları incələməyin böyük rolu var və məhz qədim daş dövründən başlayaraq ulu babalarımızın həyat və fəaliyyətlərinin ayrı-ayrı sahələrini araşdırmaqla, çağdaş dilimizdə həmin sahələri ifadə edən sözlərin ilkin köklərini bərpa etmək,dilimizin ən ilkin qatlarına qədər enmək mümkündür.Əldə olan zəngin folklor nümunələrimiz bunun üçün ölçüyəgəlməz material verir.Bu baxımdan ovsunların verdiyi material daha qədim qatlara enməyə imkan yaradır." Ekranda Azad Nəbiyev görünür və deyir: "Ovsunların yaranmasında xalq inanclarından geniş istifadə edilmişdir. Ovsunların bəzilərini ilk baxışda inanca bənzər xüsusiyyətlərinə görə ayırmaq çox çətin olur.Onların toplanmasına nisbətən yeni başlanmışdaır.Əldə olan materiallar əsasında bu maraqlı janrı aşağıdakı mövzular üzrə qruplaşdırmaq olar; təbiət hadisələrini ram etmək üçün yaranan ovsunlar,insanın yaşayışını təmin edən bitki və heyvanları qorumaq üçün yaranan ovsunlar,insanların gündəlik məişətləri və sağlamlığı ilə əlaqədar ovsunlar." Ekranda peyda olan aktyor oxuyur: " İt qapma. Nəzərbağlama ovsunu ---------------------------- ----------------------------- İt üstü, Qoltuğunda üzərlik İtin üstü, Asdırmışam, İtin gözünə Kürəyində qaratikan Tüstü. Basdırmışam. Üfü,üfü,üfü. Qalxan sındıran Gözünə, Qorxu sındırma Kəl çattadan ------------------------------------- Sözünə Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|