Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
167 "Qazax xalqının etnogenezində iştirak etmiş Azərbaycan mənşəli, türkdil- li soylardan biri də sarmatlar olmuşlar.Musa Kağankatlının yazdığına görə, sarmat-ların soy babası Yafəsin başqa bir oğlu olan Askenazdır. Antik müəlliflərin fikrincə, sarmatlar iskitlərlə, yəni türklərlə amazonkaların izdivacından törəmişlər və iskit dilində,yəni türkcə danışırdılar..." Ekranda Kalmıkiya Respublikası,Rostov,Stavropol,Həştərxan vilayətlərinin, Xəzər dənizinin və Qazaxıstanın şimal-şərq bölgəsinin bir arada bulunduğu xəritə görünür. Diktor sözünə davam edir: "Bu müəlliflərin yazdığına görə,sarmatlar Qara dəniz iskitlərindən və Don çayından şərqdə məskun idilər.Eyni mənbələrin təhlilindən belə aydın olur ki, onların torpaqları bugünkü Rusiyanın Kalmıkiya,Həştərxan,Stavropol və Rostov bölgələrini əhatə edirdi. Antik müəlliflərin bəziləri sarmatları "savromat" da adlandırmışlar..." Ekranda at ilxısını sürən atlı tüklər görünür. Diktor mətni: "...Məsələn,Herodot "savromat" yazdığı halda, eradan əvvəl 4-cü əsrdə ya- şamış Skilak Karianidli "sarmat" ifadəsini işlətmiş,Ovidiy Nazon isə hər iki addan istifadə etmişdir.Pliniy isə yunanların sarmatları "savromat" adlandırdıqlarını bildirmişdir." Ekranda qədim Midiyanın xəritəsi canlanır. Diktor mətni: "Diodor Siciliyalı və Pliniyin bildirdiklərinə görə,sarmatlar Midiyadan,yəni Cənubi Azərbaycandan iskitlər tərəfindən köçə zorlanmışlar.Elə bu səbəbdən də bəzi antik müəlliflər sarmatları midiyalılarla, yəni madaylarla eyniləşdirmişlər. Məsələn,Pliniy və Yuliy Solin sarmatları midiyalıların törəmələri hesab etmişlər. Pliniy türkləri sarmatların bir qolu saymış,Pomponiy Mela isə türklərlə sarmatların qonşu olduqlarını yazmışdır.Eradan əvvəl 2-ci əsr müəllifi Dionisiy Pereqet isə sarmatları hunlarla eyniləşdirmişdir.Fakt isə budur ki,qazax soylarından biri də sar- matlardır və onlar qazaxların içərisində "şermat" və "sarmat teleu" adları ilə məşhur idilər" Ekranda Avropanın Atlantik okeandan Ural dağlarına və Xəzər dənizinə qədər olan xəritəsi görünür.Bu xəritədə sarmat torpaqları açıq qırmızı rəngdədir və üzərində "Sarmatiya" sözü yazılmışdır.Sarmatiyadan üç istiqamətə eyni rəngli üç ox ayrılır.Bu oxlardan biri qazaxıstan ərazisinə, digəri İspaniyaya, başqa biri isə Britaniya adasına doqru uzanır.Xəritədə Qazaxıstan,İspaniya və Böyük Britaniyanın adları yazılıb. 168 Diktor: "Azərbaycandan iskitlər tərəfindən köçə zorlanan və Şimali Qafqaz ərazisində məskunlaşan sarmatlat hunlar tərəfindən darmadağın edildikdən sonra üç istiqamətə yayılmışlar.Bunların bir hissəsi Qazaxıstan ərazisinə köçərək qazax xalqnın etnogenezində yaxından iştirak emiş, ikinci bir hissəsi İspaniyaya mühacirət edərək uzun müddət bu ərazidə hökm sürmüşlər.Ücüncü qrup isə Britaniya istiqamətinə yürüş edərək orada Britaniya dövlətçiliyinin əsasını qoymuşdular." Ekranda ingilislərin ilk əfsanəvi kralı ser Artur və onun Kamelot dövləti barədə çəkilmiş çoxsaylı bədii və elmi-kütləvi filmlərdən hər hansı birindən kadrlar, ardınca isə ser Arturun dəfn edildiyi hesab edilən böyük kurqan nümayiş etdirilir. Diktor: "İngilis mənbələrinə görə, Britaniyanın ilk əfsanəvi kralı, əfsanəvi Kamelot şəhər-dövlətinin və kral sülaləsinin əsasını qoyan ser Artur sarmat idi.O öldükdən sonra əsl türk kimi dəfn edilmiş və məzarının üzərində böyük bir kurqan ucaldılmışdı.Həmin kurqan Britaniyada bu günə qədər durmaqdadır. Şimali Qafqaz ərazisindən üzə çıxarılan sarmat qəbirlərindən üzərində müxtəlif türk tamğaları cızılmış çox sayda əşya tapılmışdır. Ekranda yenidən Astana şəhərindən və qazaxların həyatından bəhs edən kadrlar görüntülənir.Ardınca isə Qafqaz Albaniyasının xəritəsi görünür. Diktor: "Azərbaycanda yaşayan və sonradan qazaxların,qırğızların,özbəklərin, eləcə də qaraqalpaqların etnogenezində yaxından iştirak etmiş soylardan biri də albanlardır. Yafəsin soylarından biri olan albanların adı yazılı mənbələrdə miladdan sonrakı mənbələrdə qeyd edilsə də,onlar eradan əvvəl 4-cü əsrdə baş vermiş olaylarla əlaqədar yad edilirlər." Ekranda qədim Albaniyanın xristian kilsələri və digər memarlıq abidələri görüntülənir. Diktor: "Qazaxlardan öncə Azərbaycan türklərinin və enogenezində iştirak etmiş albanlar əsasən,Azəbaycanın Araz çayından şimaldakı ərazilərində və Dağıstanda məskun olmuş və bu ərazilərdə yaşayan digər türk soylarını- qarqarları,utiləri,massagetləri,dondarları və sairə, eləcə də bir sıra qafqazdilli tayfa-ları- udinləri, çilbləri,qatları,leqləri, ubıxları və sairə öz ərafında birləşdirərək tarixi mənbələrdə "Albaniya" adı altında yad edilən dövlət qurmuşlar." Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|