Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
171 Ekranda Çokan Bəlixanovuv seçilmiş əsərlərinin toplandığı 4 cildlik kitabının ( Валиханов Ч.Ч. "Сочинения", тт 1-4) bütün cildləri yanaşı nümayiş etdirilir. Diktor: "Alban-türk xalqının qazax türklərinin etnogenezində yaxından iştirak etdiyini sübut edən məlumatları görkəmli qazax maarifçisi Çokan Vəlixanovun "Seçilmiş əsərləri"nin 4-cü cildinin 326-cı səhifəsində,..." Ekrandakı kitabları "Qırğızıstan arxeoloji və etnoqrafik ekspedisiyası" elmi məcmuəsinin ( Труды Киргизской археологической и этнографической экспе- диции ) 1960-cı il, 4-cü buraxılışı əvəz edir.Diktor sözünə qaldığı yerdən davam edir: "...qırğızların etnogenezində oynadıqları rol barədə məlumatları isə Abromzonun "Qırğızıstan arxeoloji və etnoqrafik ekspedisiyası" məcmuəsinin 1960 cı il, 4-cü buraxılışında dərc edilmiş "Qırğızların etnik tərkibi..." adlı məqaləsində tapmaq olar." Ekranda Karmışevanın "Tacikistanın özbək-lokay xalqı"( Кармышева В.Х. "Узбеки-локайцы Таджикистана",Москва,1954) kitabı görünür. Diktor: "Karmışevanın "Tacikistanın özbək-lokay xalqı" kitabının 16-cı səhifəsin- dəki 2-ci cədvəlidə isə albanların özbək türklərinin etnogenezində oynadığı rol ba- rədə mütəxəssisləri maraqlandıra biləcək məlumat bulunmaqdadır." Ekranda Jdankonun "Qaraqalpaqların tarixi etnoqrafiyası barədə oçerklər" (Жданко Т.А. "Очерки исторической этнографии каракалпаков",Москва, 1950) kitabı görüntülənir. Diktor: "Jdanko özünün qaraqalpaqların tarixi etnoqrafiyasına həsr etdiyi kitabının 41-ci səhifəsində albanların qaraqalpaq türklərinin də etnogenezində iştirak etdiyini bildirir." Ekranda karvan görünür və Soltan Hacıbəyovun "Karvan" əsərinin sədaları eçidilir.Daha sonra Musa Kağankatlının "Alban tarixi" kitabı görünür.Kitab açılır və səhifələr bir-birini əvəz edir. Diktor mətni: "Musa Kağankatlı özünün "Alban tarixi" kitabında Yafəs soyundan olan Albaniya hökmdarı Aranın adını çəkərək bildirir ki, albanlar,utilər və qarqarlar bu hökmdarın nəslindəndirlər.Bu məlumatı əldə əsas tutan və utiləri qafqazdilli 172 udinlərlə eyniləşdirən bəzi mütəxəssislər utilərlə birlikdə albanları və qarqarları da qafqazdilli xalq hesab etmişlər.Halbuki, utilər və udinlər ayrı-ayrı xalqlar olmuş və Albaniyanın öz adları ilə adlanan iki fərqli bölgəsində yaşamışlar.Bu bölgələrdən biri Bərdə ətrafında yerləşirdi və Uti vilayəti adlanırdı. Digəri isə Şəki ətrafında idi və Udin vilayəti adlanırdı." Ekranda yazılır: "Müqəddəs Ruhun mərhəməti ilə üç xalqa,yəni ermənilərə,albanlara və gürcülərə əlifba düzəldən ...şəxs sonralar Qüds şəhərinə ziyarətə gedir...Qüdsdən qayıdanda Erməniyyəni keçir və Şərq ölkəsinin Uti vilayətinə gəlir...O, xaçpərəstliyi burada yenidən canlandırıb, möhkəmləndirir və Udin vilayətində Albaniya,Lpiniya,Kaspiya,Çola keçidinə qədər uzanan torpaqlarda... İncili təbliğ edir. Musa Kağankatlı" Diktor yazılanları oxuyur və deyir: "Gördüyümüz kimi, Uti və Udin Şərq ölkəsinin, yəni Albaniyanın fərqli vilayətləri idilər və burada fərqli xalqlar yaşayırdı." Ekranda qədim Albaniyanın xəritəsi çanlanır.Xəritədə Bərdə şəhəri tərəfdə yazılıb: utilər.Şəki tərəfdə isə yazılıb: udinlər. Diktor: "Sovet dövrü elmi ədəbiyyatında bilərəkdən və ya bilməyərəkdən bir çox hallarda "udin" əvəzinə "uti", "uti" əvəzinə isə "udin" yazılıb, odur ki, düzgün nəticə çıxarmaq üçün tədqiqatçıların istinadlardan əl çəkməsi, ilk mənbələri müstəqim şəkildə incələməsi vacibdir.Məsələn Rusiya arxivlərində udinlərin rus çarı 1-ci Pyotra yazdıqları məktub qorunmaqdadır.Udinlərin müsəlmanlardan şikayət etdikləri və rus çarını köməyə çağırdıqları bu məktubda udinlər özlərini "biz-udin millətindən olan albanlar" adlandırsalar da, sovet elmi ədəbiyyatında bu ifadə "biz- uti millətindən olan albanlar" şəklində təhrif edilmiş şəkildə təqdim edilmişdir.Eyni zamanda Pliniy utiləri iskit, yəni türk xalqı adlandırır. Sovet elmi ədəbiyyatında Pliniyə məxsus "iskit xalqı utilər" ifadəsi hər yerdə "iskit xalqı udinlər" kimi təhrif edilmişdir. Bu yolla da utilərlə udinlərin guya eyni xalq oduğu təsəvvürü yaradılmağa çalışılmışdır." Ekranda mixi yazılar peyda olur. "Türk-utilərin adına hələ eradan əvvəl 3-cü minilliyə aid şumer-akkad mixi yazılarında Aratta sakinləri kimi rast gəlinir.Mixi yazılar onları "kuti" adı aldında yad edir.Mixi yazılarda onların adı eradan əvvəl 1-ci minilliyn ortalarına qədər yad edilməkdə davam edir." Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|