Аzərbaycanda iNŞaat və memarliq

28 

АZƏRBAYCANDA   İNŞAAT  və  MEMARLIQ

 

№2. 2017 

 

qarşı  davamlılığı,  yüksək  möhkəmliyi  bu  materiala  daha  çox  tələbat  yaradır.  Onun  dartılmaya 

qarşı olan yüksək müqaviməti polad armatura nisbətən elementdə tələb olunan səthi armaturların 

en kəsiyinin 2,5-4 dəfə azalmasına gətirib çıxarır. Bu armaturu ənənəvi polad armaturdan fərqli 

olaraq laminat liflər, incə kumaş lent şəklində istehsal olunur. Amma mövcud armatursuz  beton 

divarlarda bu səth materialının armaturu necə əvəz etməsi, betonun dartılmadakı müqavimətinin 

artırılması və nəhayət yaranan yeni kompozit materialın  (beton + epoksid qətran + karboliflər) 

konstruktiv  hesablamada  vacib  sayılan  paramentrlərin  (elastiklik  modulu,  dartılma  qüvvəsi, 

Puasson əmsalının) necə qəbul olunması tədqiq olunur. 

3. Betonda səthi armaturlamanın nəzərə alınması 

Hazırda bu mövzuda az sayda olan normativ sənədləri [10]  araşdıraraq qeyd etmək olar ki, 

mühəndis konstruktorlar betonun, polad və ya karbolifli armaturun fiziki-mexaniki xassələrinin 

hesablamaya  daxil  edilməsində  bir  problem  görmürlər.  Əsas  çətinlik  dəmir-beton  qurğularının 

gücləndirməsi  zamanı  karbolifli  səth  armaturun  xassələrinin  yetərli  olmayan  polad  armaturla 

birgə nəzərə alınmasında baş verir. Buna da xarici normativ sənədlərdə, SP 63.13330.2012 inşaat 

norma  və  qaydalarında  kompozit  polimer  armaturlanma  termininə  rast  gəlmək  olur. 

Konstruksiya  elementlərini  kompozit  polimer  armaturlama  ilə  armaturladıqda  QOST  31938-

2012  tələblərinə  cavab  verməlidir.  Kompozit  polimer  armaturlamanın  normativ  və  hesabi 

xarakteristikaları aşağıdakılardır. 

??????

??????

=

??????

??????1

×??????

??????,??????

??????

??????

                                                            (1) 

burada, 

??????

??????,??????

 –  kompozit  polimer  armaturun  dartılmadakı  normativ  müqaviməti  olub  QOST 

31938 tələblərinə əsasən sınaq nəticəsində təyin edilir, γ

f

 -kompozit materialın etibarlılıq əmsalı, 

karboplastik üçün  γ

f

=1.2 ; γ

f1

 -kompozit material üçün iş səraiti əmsalı, karboplastik üçün daxili 

otaqlarda γ

f1

=0.9 , açıq havada γ

f1

=0.8 və aqressiv mühitdə γ

f1

=0.8 ;  

Konstruksiyaları yalnız  I qrup həddi hala daimi və müvəqqəti yüklərə hesabladıqda, 

??????

??????

=

??????

??????,??????

 x  ??????

??????1

          olur.                                         (2) 

Kompozit polimer armaturun nisbi deformasiyası, 

??????

??????,??????????????????

=

??????

??????

??????

??????

 

burada, E

f

 -kompozit materialın elastiklik modulu, (MPa); 

R

f

 

- kompozit polimer armaturun 

sıxılmaya qarşı olan hesabi müqaviməti. Ümumiyyətlə polad armaturlu dəmir-beton 

konstruksiyası karboplastik ilə gücləndirilirsə bu zaman aşağıdakı şərt ödənilməlidir: 

  

??????

??????

≤ (??????

??????2

− ??????

??????

0

)??????

??????

.  Burada  ε

s2

  -polad  armaturun  nisbi  deformasiyası,  ε

s2

=0.025;  ε

s

0

-dəmir-

beton  bina  və  ya  qurğunun  dartılma  zonasında  çatlama  zamanı  yaranan  nisbi  deformasiyadır: 

??????

??????2

=

??????

0

??????

??????1

??????

??????????????????

(ℎ

0

− ??????

0

) .  Burada,  M

0

-real  qüvvədən  yaranan  əyici  moment;  E

b1

  –  betonun 

sıxılmada  deformasiya  modulu;  I

red

  –  elementin  en  kəsiyinin  ətalət  momenti;  x

0

  –  elementin 

sıxılan  hissəsinin  hündürlüyüdür.  Burada,  E

b1

,  I

red

  və  x

0

  parameterləri  betonun  dartılma  zonası 

üçün normativ sənəddən [10]  götürülür. Polad və karbolifli  armaturun birgə işləməsi  aşağıdakı 

rigel kəsiyində göstərilmişdir (şəkil 1). 

---

№2. 2017 

АZƏRBAYCANDA   İNŞAAT  və  MEMARLIQ

 

29 

 

 

Şəkil 1. Əyilməyə məruz qalan səthi karbolifli bantla gücləndirilmiş dəmir-beton elementində 

 möhkəmliyə hesablanmasında iç qüvvələrin en kəsiyə təsir nöqtələri. 

3. LİRA 9.6 proqramında səthi armaturlamanın hesablama metodikasında nəzərə 

alınma yolları: 

Bu məqalədə karbolifli bantla və ya laminatla gücləndirilmiş dəmir-beton bina və qurğunun 

fərqli  qüvvələrdən,  əsasən  də  dartılma  deformasiyası  yaradan  seysmik  təsirdən  dəmir-beton 

sütun və divar misalında göstərək.  

3.1. Sütunun hesablanmasında 

Dəmir-beton  sütunun  en  kəsik  ölçüləri  400×400mm,  betonun  sinifi  B20,  polad  armatur 

AIII(A500) sinifi kimi qəbul edilmişdir. Hesablama üçün qəbul edilən hesabi modeli şəkil 2-də 

göstərilmişdir.  

 

Şəkil 2. 

 

Şəkil 3. 

---