fondunun geniş miqyaslı rekonstruksiyası
modernləşdirilməsi və bütün müəssisələrin müasir
elmi-texniki səviyyəyə çatdırılmasına əsaslanır).
ixracatın inkişafı strategiyası. (
Bu strategiya dünya
bazarında ölkənin kömür sənayesinin rəqabət
qabiliyyətinin artırılmasına istiqamətləndirilib. Lakin
burada müəyyən problemlər mövcuddur, keyfiyyət,
kömür hövzlərinin portlardan kənarda yerləşməsi,
ABŞ, Avstraliya, CAR kimi dövlətlərin dünya kömür
bazarında hökmranlığı).
Dövlətin iqtisadi təhlükasizliyinin təminatı
strategiyası. (
Bu düşüncə bir qədər əvvəl yaranmış
lakin tez-tez səslənməkdədir. Belə prosses ölkənin
özünün təcridinə və bazar iqtisadiyatının prinsiplərinə
ziddir).
Resursların qorunması texnologiyasının yaradılması
strategiyası. (
Əvvəlkilərdən bu strategiya daha inqilabi
görünür. Burada qənaətlə başlıca şərətdir).
Karxana və şaxta fondunun kompleks restruksizasiya
strategiyası. (
Bu yataqların işlənməsinin
güclədirilməsi, rentabelsiz sahələrin ləğvi ilə kömür
hasiledici strukturun yaxşılaşdırılması prinsiplərinə
əsaslanır. Burada pis işləyən müəssisəsilər bağlanılır.
Onların saxlanılması xərcləri yaxşı işləyənlərə qalır və
investisiyalardan səmərəli istifadə olunur).
İlk 7-strategiya çoxlu investisiya və sərmayə
qoyuluşlarını tələb edir, sonuncu 8-ci strategiya-isə öz
kombinasiyalığı ilə yuxarıda adları çəkilən bütün strateji
istiqamətləri özündə ehtiva edir. Məhz buna görə də 2010-cu
ilədək sahənin strateji inkişafı üçün
bu strategiya əsas
götürülür.
Rusiyada kömür sənayesinin restruksizasiya proqramının
əsas konsepsiyası bir çox zərərlə işləyən şaxtaların, rentabelsiz
iş yerlərinin bağlanmasını zəruri edir. Lakin burada göstərilir
121
ki, belə istiqamət pis sosial nəticələrə və nəhəng işçi
kontingentinin kütləvi ixtisarına gətirib çıxara bilər. Ona görə
də şaxtaların, iş yerlərinin bağlanması proqramlaşdırılmış,
düşünülmüş qaydada aparılmalıdır. Bununla belə şaxtaların
bağlanması ilə yanaşı eyni zamanda yeni iş yerlərinin açılması
işi də parallel həyata keçirilməlidir. Müəssisələr izafi işçi
kütləsindən qurtulmalı, əvvəl işdən çıxarılmış səmərəli işçi
qüvvəsi, yeni strukturda açılmış iş yerləri ilə təmin olunmalıdır.
Yanacaq-energetika kompleksinin digər
sahələrində
olduğu kimi kömür sənayesində həmişə keyfiyətə yox
kəmiyyətə fikir verilmiş əmək məhsuldarlığının yuksəldilməsi
iş həmişə yüksək səviyyədə olmamışdır. Restruktizasiya
strategiyası isə əmək məhsuldırılı ilə bağlı məsələləri on plana
təkir.
Struktur dəyişiklikləri ilə əlaqədar rentabelsiz şaxtaların
və iş yerlərinin bağlanması istiqamətində aşağıdakı prinsipləri
rəhbər tutmaq vacibdir.
kollektivə sahəyə zəruri olan köklü dəyişikliklərin
labüdlüyünü izah etmək;
əsas qərarları kollektivlərin və
həmkarlar
təşkilatlarının birgə rəyi ilə hazırlamaq;
yeni iş yerlərinin açılmasının
dəqiq qrafikini
müəyyən etmək, yeni peşələrin
öyrənilməsini təşkil etmək;
Bu prinsiplər sahədə bütün kadr strategiyasının
dəyişilməsi deməkdir.
Əvvəllər sahədə olan kadr
strategiyasının leymotivi «şaxtaçı
şərəfli peşədir»
dəyişdirilərək sahəyə daha məhsuldar işçi qüvvəsi cəlb
olunmalıdır prinsipi ilə əvəz olunur. Restruktizasiya
strategiyası sahədə yeni
xidmət və servis sahələrinin
yaranmasını təmin edəcəkdir. Bu məqsədlədə azad olmuş işçi
kütləsi bu sahələrdə yerləşdiriləcəkdir.
122
İstehsalın diversifikasiyası
2
0
və restruktizasiyanın
investisiya strategiyası. İslahatlar prossesində mühüm
aspektləndədir diversifikasiyanın lazımlılığı kömür
müəssisələrində ilk əvvəl iqtisadi səbəblərlə motivləşir. Geniş
miqyaslı diversifikasiya sahədə böyük iqtisadi səmərə ilə
nəticələnir və yeni sahələrin yaranması isə ümumilikdə xalq
təsərrüfatının inkişafına səbəb olar. Bunun üçünsə ilk əvvəl
maliyyələşdirmə, geniş miqyaslı yenidənqurma və bazara keçid
təmin olunmalı investisiya strategiyası müəyyənləşdirilməlidir.
İnvestisiya strategiyası isə özlüyündə aşağıdakı
istiqamətləri əhatə edir:
fəaliyyətdə olan
müəssisələr, təsərrüfat fəaliyyətində
maliyyə qoyuluşlarını minimuma endirərək bu işləri
özləri görürlər; (
baxmayaraq ki, bütün maliyyə
itkilərini müəssisələr özləri ödəyə bilməzlər)
tikintinin təşkilatlarını özəlləşdirmək;
xarici investisiyaların geniş cəlbi yalnız çoxlu kömür
olan yerlərdə texniki
modernləşdirmər verilməlidir;
sahibkarlığın inkişafı;
mənfəətli sahə yaratmaqla xarici investisiyaları daha
yaxşı cəlbinə nail olmaq;
əsaslı tikinti işlərinin əsas hissəsini təsərrüfat üsulu ilə
davam etdirmək də sairə;
İstehsalın diversifikasiyası
və restruktizasiyasının
investisiya strategiyası eyni zamanda sahənin bazar erasında
daxil olmasında mərkəzi vəsaitin bölkü prinsipinin də köklü
dəyişikliklərini tələb edir. Bununla belə qeyd olunmalıdır ki,
sahənin restruktizasiyasının reallaşması yolunda əngəl ölkədə
mövcud daxili, siyasi qeyri sabitlik ola bilər.
20
Difersifikasiya dəyişkənlik, müxtəliflik,
fəaliyyət obyektlərinin
genişləndirilməsi deməkdir. Diversifikasiya nəticəsində inhisarçı birliklər
çox sahəli, mürəkkəb komplekslərə bölünür ki, onlar da texnoloji cəhətdən
o qədər də bir-birinə yaxın olmurlar.
123