Azərbaycanın müstəqilliyinin
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 3. Demokratik təsisatlar, insan hüquqları və azadlıqları
65 icraatının aparıldığı dili bilməyən şəxslərin işin materialları ilə tam tanış olmaq, məhkəmədə tərcüməçi vasitəsi ilə iştirak etmək və məhkəmədə ana dilində çıxış etmək hüququ təmin edilir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının coğrafi xüsusiyyətləri Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvanın ümumi sərhədinin olmaması bu bölgə üçün muxtar idarəetmə sisteminin təsis olunmasını tələb etmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının muxtar dövlət kimi quruluşu bütövlükdə Azərbaycan Respublikasının dövlət quruluşundan seçilir. Azərbaycan Respublikası prezidentli respublikadırsa, Naxçıvan Muxtar Respublikasında dövlət idarəetməsi parlament hakimiyyəti üsulu ilə həyata keçirilir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Parlamentinin - Ali Məclisinin sədri Naxçıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsidir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti Ali Məclis tərəfindən formalaşdırılır və onun qarşısında məsuliyyət daşıyır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası, qanunları və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxçıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri isə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və qanunları ilə onların səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində müstəqildirlər. Yerli özünüidarə hər bir demokratik cəmiyyətin ayrılmaz elementidir. Dövlət orqanları bütövlükdə ümumdövlət, ümummilli mənafelərin həyata keçirilməsi ilə məşğul olurlarsa, yerli özünüidarə orqanları ilk növbədə yerli inkişaf mənafelərini təmin edirlər. Bu məqsədlə Konstitusiya seçkili bələdiyyələr sistemini təsis etmişdir. Bələdiyyələrin səlahiyyətlərinə yerli əhəmiyyətli məsələlərin həlli aid edilmişdir. Eyni zamanda, Konstitusiya müəyyən edir ki, bələdiyyələrə qanunvericilik və icra hakimiyyətləri tərəfindən əlavə səlahiyyətlər də verilə bilər. Bu səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi üçün bələdiyyə üzrə müvafiq zəruri maliyyə vəsaiti də ayrılmalıdır. Belə səlahiyyətlərin həyata keçirilməsinə müvafiq olaraq qanunvericilik və icra hakimiyyətləri nəzarət edirlər. Konstitusiya quruculuğunda qanunvericilik sisteminə aid müddəaların Konstitusiyaya bilavasitə daxil edilməsi nadir bir haldır. Yalnız bu cür normaların Konstitusiyaya daxil olması ilə qanunvericilik sisteminin stabilliyi və şəffaflığı təmin edilir. Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə Konstitusiyadan başqa referendumla qəbul edilmiş aktlar, qanunlar, fərmanlar, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktları daxildir. 66 § 3. Demokratik təsisatlar, insan hüquqları və azadlıqları Azərbaycanda demokratik cəmiyyət qurmaq məqsədi hələ 1991-ci i oktyabrın 18-də qəbul edilmiş, dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktında bəyan olunmuşdur. Onda bu çoxlarına asan və tez bir zamanda nail olunacaq bir hədəf kimi görünürdü. Müstəqillik eyforiyasının oyatdığı romantik demokratizm insanları əsassız intizarda qoydu. Vətəndaşlara elə gəlirdi ki, demokratiya onların rifahını təmin edəcək, hər kəsin işi, yüksək maaşı, xoş güzəranı olacaq. Üstəlik, bütün bunlara nail olmaq üçün çox az zəhmət tələb olunacaq. Belə ümidlərlə hakimiyyətə gəlmiş AXC-Müsavat cütlüyü səriştəsiz siyasət apararaq, faktiki müharibə vəziyyətində olan və cinayətkarlığın baş alıb getdiyi bir şəraitdə yaşayan cəmiyyətdə, guya demokratik dövlət quruculuğu ilə məşğul idi. Lakin yalnız Ermənistanın işğalı nəticəsində deyil, həmçinin daxili separatizmin təsiri altında ərazilərinin itirilməsi təhlükəsi ilə üzləşən Azərbaycan cəmiyyəti, getdikcə dərinləşən iqtisadi böhranın məngənəsi altında sıxılaraq, demokratik gələcək haqqında sadəlövh vədlərdən usanmışdı. Belə şəraitdə çoxları anlamağa başladı ki, demokratik dövləti qurmaqdan əvvəl dövlətin özünü qurmaq lazımdır. Dövlət isə sabitlik tələb edir. Yaxşı məlumdur ki, dağıtmaq qurmaqdan asandır. Sovet rejiminin çökməsi nə qədər zəruri olsa da, bütün təsisatları düşünmədən ləğv etmək, əlaqələri kəsmək və münasibətləri pozmaq öz mənfi təsirini göstərməyə bilməzdi. Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində işğal olunmuş ərazilərdən zorla çıxarılmış vətəndaşlar, maddi sərvətlərin yaradıcısı olan və iqtisadi böhran nəticəsində iş yerlərini itirmiş insanlar, sovet ideallarının iflasa uğraması nəticəsində məyus olmuş yaşlı nəsil, mənəvi boşluq şəraitində böyüyən gənclər təbii ki, demokratiyanı dəyərləndirmək durumunda deyildilər. Belə olan halda demokratik mühitin yaradılmasından öncə insanlara həyata inamı qaytarmaq lazım idi. Odur ki, 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə hakimiyyətə qayıtmış Heydər Əliyev uzaqgörənliklə düşünülmüş siyasətini ardıcıl olaraq həyata keçirməyə başladı. O, cəmiyyətin inkişaf qanunlarına uyğun olaraq, öncə sabitliyi bərpa etdi, az qala dağılmaqda olan dövləti qorudu və gücləndirdi. Müstəqilliyimizin on ilinə ötəri nəzər saldıqda, çox əhəmiyyətli bir inkişaf dialektikası aşkar olur: öncə dövlət, sonra möhlət, sonra sərvət. Yəni, əvvəl dövləti yaratmaq, sonra onun müəyyən keçid dövrünü yaşamaq, daha sonra isə dövlətin sərvətlərindən xalqın yararlanması. Heydər Əliyevin hakimiyyətə yenidən gəldiyi gündən gördüyü işlərdə qeyd edilən ardıcıllıq həyata keçirilir. Demokratiyanı dövlətdən öncə tələb edənlər bir onu anlamırlar ki, demokratiyanı quran da, onu inkişaf etdirən də, qoruyan da dövlətin özüdür. Dövlətsiz demokratiya isə yalnız üç halda mümkündür: ibtidai icma quruluşunda, anarxistlərin təfəkküründə və utopik nəzəriyyələrdə. Müasir dünyada birinciyə qayıdış, ikinci və üçüncü ehtimalların isə gerçəkləşməsi mümkün olmadığından, hər bir xalq demokratiyaya nail olmaq üçün ilk növbədə öz dövlətini qurmalıdır. Azərbaycan xalqı da öz dövlətini qurmaqdadır. Dövlət quruculuğu çox uzun və ağrılı bir prosesdir. Bu yolda heç kəs itkilərdən və səhvlərdən sığortalana bilməz. Heç kəs zəmanət verə bilməz ki, müəyyən bir müddətdən sonra hər hansı ölkədə demokratiya bərqərar olunacaq. Unutmaq olmaz ki, Azərbaycanın demokratik və inkişaf etmiş bir cəmiyyət olmasını istəməyənlərin də sayı az deyil. Onlar, istər xaricdən, istərsə daxildən ölkəmizdə gedən mühüm islahatlara mane olmaq, azərbaycanlıları demokratiyaya layiq və qadir olmayan bir xalq kimi tanıtmaq istəyirlər. Bu istəyə nail olmağın yolları isə Azərbaycanda sabitliyi pozmaq, etnik qarşıdurma yaratmaq, dini zəmində toqquşmalar təşkil etmək, hakimiyyəti zorla devirmək və sair bu qəbildən olan tədbirləri həyata keçirməkdən ibarətdir. Azərbaycanı keçmiş SSRİ-nin digər respublikaları, Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri ilə müqayisə edənlər də bəzən bir şeyi nəzərdən qaçırırlar. Bizdən fərqli olaraq, həmin dövlətlərin ərazisinin 1/5-i işğal olunmayıb, onların 1 milyona yaxın qaçqın və məcburi köçkünü yoxdur. Onlar qanunsuz silahlı birləşmələri tərksilah etmək, dövlət çevrilişlərinin qarşısını almaq zərurəti ilə üzləşməmişlər. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, demokratik islahatları ən ardıcıl həyata keçirən ölkələrdən biri məhz Azərbaycandır. Azərbaycanda baş verən demokratikləşmənin iki vacib xüsusiyyəti vardır. Birinci xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, Qərb ölkələrindən fərqli olaraq, Azərbaycanda demokratikləşmə aşağıdan-yuxarıya deyil, əks istiqamətdə gedir. Yəni, əgər Qərbi Avropa dövlətlərində demokratikləşmə xalqın tələbkarlığı nəticəsində baş verirdisə, Azərbaycanda bu proses dövlət təşəbbüskarlığının nəticəsidir. Dövlət idarəetmə üsullarını islah edərək, yeni davranış qaydalarını müəyyən edir və beləliklə, özünün vətəndaşlarla münasibətlərini Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|