Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün türkl ərin tərcümanı
- Tanınmış türkoloq Fuat Körpülüzadə
- İlahiyyatçı alim Musa Biqiyev
- Prof.dr.Beka li Kasımov (Daşkənd Universiteti)
- Dos.dr.Zühal Yüks əl (Krım Mühəndislik və Pedaqoji Universiteti)
• Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 55 ~ «T ərcüman» babanın ruhu bütün tatar hərəkatında ulu başlıq olaraq yaşayacaqdır» («Böyük ustad İsmayıl bəy» məqaləsindən). Tanınmış türkoloq Fuat Körpülüzadə: «Tərcüman» təkcə Krımda deyil, Kazanda, Qafqazda, Türkistanda, Çin Türkistanında, Sibird ə, Rumıniyada, Bolqarıstanda, Osmanlı imperiyası daxilində, xülas ə bütün türk məmləkətlərində böyük bir təsir buraxdı, türkl ərin, xüsusi ilə Rusiya türklərinin intibahında mühüm bir amil oldu, h ər tərəfdə İsmayıl bəyin bir çox tərəfdarları, ardıcılları yetişdi…». («İsmayıl Qaspiralı» məqaləsindən). Dilq əm Əhməd: «Ona («Türkçülüyün tarixi» əsərinin mü əllifi Yusif Akçuraoğlu nəzərdə tutulur – T.A.) təsir edən ilk şəxs tez-tez evlərində qonaq olduğu, əmisi qızı Zöhrə xanımın həyat yoldaşı, türk dünyasının əvəzedilməz aydınlarından İsmayıl bəy Qaspiralı idi («Yusif Akçura – türkçülüyün tarixini yaradan və yazan aydın» əsərindən). Az ər Turan: «Kulikov döyüşündən bəri Toxtamışın boş və sahibsiz qalmış taxtına beş yüz ildən sonra bir İsmayıl bəy çıxdı… H əzrəti Musanın sehirli əsasına bənzəyən «Tərcüman»ı ilə küfran d ənizini yaran bu böyük kəramət sahibi türk milli varlığının müq əddəs yazılarını Baxçasaraydan Bombeyə, Bakıdan Qahirəyə, Balkanlardan Çin s əddinə yaymağı bacardı». («Qaspiralı dalğası» m əqaləsindən). Azat Axunov: « Qaspiralınin maarifçilik və sülhpərvərlik f əaliyyətini qeyd etmək üçün əvvəl Hindistanda, sonra isə Fransada • Abid Tahirli ~ 56 ~ onun Nobel mükafatına namizədliyi irəli sürülür. Dünyanın bir çox ölk əsində, o cümlədən Rusiyada çox sayda jurnal və qəzetlər bu ideyanı dəstəkləsələr də, onu həyata keçirmək mümkün olmadı. Sovet dövründ ə türk xalqının böyük maarifçisi pantürkizm və panislamizmd ə ittiham edildi, adı tarixdən silindi. Əslində, elə indi d ə böyük maarifçinin şərəfli adının bərpası bir çoxlarının xoşuna g əlmir… Sovet dövründə onun məzarı dağıdılmış, yerlə yeksan edilmişdir, yalnız 1999-cu ilin martında Krım tatarları onun xatir əsinə qəbirüstü daş ucaltmışlar. Türk tatar dünyasında İsmayıl Qaspiralı ən tanınmış simalardan biridir. Bu insan qeyri-adi z əkası, novator düşüncəsi, tük ənməz enerjisi ilə XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində türk- tatar dünyasının yenilikçi bayraqdarı olmuşdur». («İsmayıl bəy Qaspiralı» əsərindən). T.Polkanova: «Öz xalqının maariflənməsinə Krım tatarları İ.Qaspiralı və Krım qəraimi İ.Kazas böyük töhfə vermişdir. Onlar arasında dostluq əlaqəsinin olduğu yaxşı məlumdur. İ.Kazas – «T ərcüman»ın çox illik senzoru bütün illər ərzində qəzetdə bir sözə bel ə toxunmamış ki, bu da dəfələrlə rəhbərliyin iradına səbəb olmuşdur. Çox az adama məlumdur ki, İ.Qaspiralınin ünsiyyət dair əsinə qəraim türklərinin digər böyük xadimi Səray Şapşal da daxil olmuşdur… Onlar Baxçasarayda türk mədəniyyəti muzeyi yaratmaq bar ədə ortaq fikrə gəlmişlər». («İ.Qaspiralı və S.Şapşal» əsərindən). R əmzi İlyasov: KMR Ali Radasının millətlərarası münasib ətlər üzrə daimi Komissiyasının sədri, Krım tatar xalqları • Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 57 ~ M əclisi sədrinin müavini: «İ.Qaspiralı bütün türk dünyası və bəşər sivilizasiyasının sərvətidir…». Şairə F.Süleymaniyə: «İ.Qaspiralı müsəlman qadınlarını c əhalət bataqlığından çıxardı və onları işıqlı və aydın yola istiqam ətləndirdi» («Süyüm Bikə» jurnalı, 1914). İlahiyyatçı alim Musa Biqiyev: «Əgər bilsəm ki, bizim hörm ətli müəllimimiz dirilər və bundan sonra heç olmazsa, daha 15- 20 il mill ətimizə xidmət edə bilər, mən fikirləşmədən həyatımı qurban ver ər, onun yerinə qəbirə uzanardım». («Mülahizələr» əsərindən, 1914). Yazıçı Əzizə Cəfərzadə: «Nəsib bəyin (Nəsib bəy Yusifbəyli n əzərdə tutulur – T.A.) gənclik illərində Baxçasarayda tanış olduğu tatarların maarifpərvər ziyalısı İsmayıl bəy Qaspiralı «Tərcüman» adlı bütün türk dünyasını birliyə dəvət ideallı bir qəzet çap etdirirdi». («Əqidə bəxtəvərləri» məqaləsindən). Öm ər Unal: «Dildə, fikirdə, işdə birlik» çağırışına ən çox s əs verən və ardından böyük bir yanğı ilə Qaspiralıdan gələn səsi ölk əsinə yönəltmiş olan kişilər şübhəsiz ki, Mustafa Kamal Atatürk v ə Kamalist yolu ilə irəliləyən aydınlarımızdır. Bu aydınlarımızın başında da dəyərli müəllimimiz Nəcib Hablemitoğlu gəlməkdədir». • Abid Tahirli ~ 58 ~ («İsmayıl Qaspiralının ayaq izləri ilə gedərkən «Dildə, fikirdə, işdə birlik» çağırışına səs vermək» məqaləsindən). Dos.dr.İsmayıl Türkoğlu: «O dönəmdə İstanbulda təhsil alan Kazan aydınlarından Fatih Kərimi İstanbulda «Tərcüman»ın çox yaxşı izlənildiyini, ictimai yerlərdə – masa başına toplanmış xalqın «Tərcüman» oxuduğunu, küçələrdə qəzet satıcılarının «T ərcüman» gəldi» - deyərək bağırdığını yazırdı». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004). Prof.dr.Beka li Kasımov (Daşkənd Universiteti): «T ərcüman»ın özü bir reforma idi. …İndi bu vəziyyət (İ.Qaspiralı irsinə yasaq qoyulması n əzərdə tutulur – T.A.) kommunistlərin hökm sürdüyü Çində davam etm əkdədir. Məsələn, Uyğur türk xalqının maarif tarixi haqqında yazılan kitablarda İ.Qaspiralının adı belə çəkilmir. Sanki belə bir adam tarixd ə heç olmamışdır. Bu düzgün münasibət deyil. SSRİ-də is ə perestroykadan sonra İ.Qaspiralıya münasibət dəyişməyə başladı». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004). Dos.dr.Zühal Yüks əl (Krım Mühəndislik və Pedaqoji Universiteti): «İsmayıl bəy ərəb və farsca söz və terminləri ilə yüklü olan Osmanlı ədəbi dilinin ifrat çətinliyini tez-tez təhlil və t ənqid edirdi. Onun türkcəsi xalq danışıq dili əsasında inşa Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|