Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,63 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Abid Tahirli
- Sabri Osmanoviç İzidinoviç
- Polşadakı Krım tatarlarının lideri, prof.Selim Hazbiyeviç
- Bütün türklərin tərcümanı
- Qaspiralının qızı, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin
- Ədib mühərrir, böyük xalq xadimi
Abid Tahirli ~ 66 ~
şad olması üçün bütün türklərin görəcəyi tək bir iş qalmışdır. O da, türklüyün keçirdiyi təcrübələrdən faydalanaraq, latın əlifbası təməlində bir əlifba hazırlamaqdır». («Qaspiralının türk dünyasında verdiyi dil və kültür mücadiləsi» məqaləsindən).
Sabri Osmanoviç İzidinoviç: «Az qala yarım əsr boyunca övladından – Krım tatar xalqından ayrılan Krım adası (bu səbəbdən də bəzi şirinlikləri qeyb olsa da) gözəl, əfsanəvi, dünya hüzurunda başqa bir diyara bənzəməyən vətənimiz Allahın hikməti ilə, bizim milli qürurumuz, muazzam mütəfəkkir, ictimai və maarif ərbabı, məşhur təzimatçı, müsəlmanların tərəqqisini, onların heysiyyətini və mədəniyyətini yüksəldən… böyük insanın – İsmayıl Mirzə Mustafaoğlu Qaspiralının da Vətənidir. …İsmayıl Mirzə babamızın həqiqi nəvələri sayıla bilməmiz üçün bizlər evdə olsun, işdə olsun, camaatçılıqda olsun, rahat dönəmlərdə belə hər addımımızı, hərəkətimizi, niyyətimizi, üsullarımızı xalqımızın şan və etibarını itirməməsi nöqteyi- nəzərindən etməliyik («İsmayıl Qaspiralı və Krım türkləri» məqaləsindən).
«Yusif Akçura və Ziya Göyalp kimi «Pantürkizm» nəzəriy- yəçilərindən və müdafiəçilərindən biri olan İsmayıl Qaspiralının bir çox tələbəsi vardı. Çələbixan və Cəfər Seyd Əhmədin də olduğu tələbələri arasında eyni zamanda Polşa, Litva və tatar türklərindən də çox sayda insan vardı. …Rusiyada əsir edilmiş müsəlman-türk xalqının hürriyyət və istiqlal mücadiləsində iştirak etmiş bir çox Bütün türklərin tərcümanı ~ 67 ~
Polşa, Litva tatar türklərindən bəzilərini xatırlayıram. Məsələn, Krım hökuməti bürosu idarəçisi və Azərbaycan hökuməti bürosu idarəçisi olan Arslan Nayman Mirzə Kırğın, onun qardaşı və Azərbaycan hökuməti ədalət naziri Nayman Mirzə Kırğın, Krım Demokratik Cümhuriyyəti ədalət naziri İsgəndər Əhmədoğlu, Krım tatar hökumətinin mətbu orqanı olan «Krım» qəzetinin baş redaktoru Əliəsgər Miharoğlu, Krım tatar hökuməti Başkanı, eyni zamanda Azərbaycan Ordusu Komutanı və Müsavat Partiyasının üzvü Marsey Süleyman Sulkeoğlu» («İsmayıl bəy Qaspiralı: Pantürkizm və Polşa ilə münasibəti» məqaləsindən).
deyin, istərsə başqa ifadə tapın, amma modernlikdən sonrakı dönəmin giriş ərəfəsində olduğumuz və keçid dönəmini yaşadığımız mütləqdir. Bu şəraitə İsmayıl Qaspiralı ideyaları ilə adaptasiya olunan türkçülük öz strategiyası və hədəfini müəyyənləşdirməlidir. Bu yeni dövr üçün bəlkə Qaspiralının irəli sürdüyü simvol kifayət etməyəcək, bəlkə də başqa bir simvol yetərli olacaq, lakin o simvol tapılmalıdır. Türkçülük modern dönəmdə çağdaş olduğu kimi modern sonrası da çağdaş qalmalıdır» («Alternativ bir «Dildə, fikirdə, işdə birlik» axtarışı» məqaləsindən).
qurucularından, liderlərindən Nəsib bəy Yusifbəylinin həyat yoldaşı, «Aləmi-nisvan» jurnalının redaktoru Şəfiqə xanım Qaspiralı: «Rəhmətlik atam biz övladlarını daim oxumağa təşviq edərdi. Oxuyacağımız kitabları seçərək satın alar, xüsusi ilə klassik Abid Tahirli ~ 68 ~
əsərlərə üstünlük verər və dərgilərə də abunə olardı. Seçdiyi əsərlərin hamısı mənalı, millətsevərlik duyğusu təlqin edən olardı» (Atamdan xatirələr. «Əməl» jurnalı, № 12, sentyabr 1962).
Kərimi: «Yuxarıda bəyan edilmiş vəziyyətdə olan bir millət (ətalət, cəhalət, mövhumat içində boğulan millət nəzərdə tutulur – T.A.) üçün qəzet təsis etməkdə məqsəd mal toplamaq, şöhrət qazanmaq və sairə kimi şəxsi və nəfsi arzular olmadığını, millət, vətən sevgisinə, …ümumiyyətlə insaniyyətə xidmət və cəhalət vərəminə mübtəla olan çarəsizlərə şəfa verə bilmək üçün fövqəladə bir qeyrət göstərdiyini insaf sahibi olan hər kəs təsdiq etməlidir. Çünki o vaxt millət qarşısında yeni mətbuat ərbabının ölüyuyan bir molla, yaxud məscid süpürücü, bir müəzzin qədər də hörmət və etibarı yox idi. Həm də qəzet buraxmağa və müxtəlif ləhcələrdə yazılmış risalələrə görə pul sərf edib günaha batmaqdan (!) fövqəladə dərəcədə qorxurdular. O halda «Tərcüman» qəzetinin sahibi nə üçün təsis etdi? Heç şübhəsiz, cəhalət qaranlığında məhv olan milləti maarif nuru ilə aydınlatmaq və çürüməyə başlayan əzalarını mədəniyyət ziyası ilə sağaltmaq üçün. Buna əsla şübhə yoxdur. Qəlbi qeyrət, həmiyyət və mətanət dolu İ.Qaspiralı bütün çətinliklərə sinə gələrək işə təşəbbüs etdi. …Xəstənin təbiətini bilib dərman verən təbib kimi millətin idrak dərəcəsinə və ehtiyacına görə ona xitab edərək böyük səbirlə onu yavaş-yavaş salamat sahilinə, yəni maarif və mədəniyyətə sövq etməsi «Tərcüman»ın ən böyük xidməti və təqdirəlayiq məharətidir. …Millət özünün cahil, elm və maarifə möhtac olduğunu, maarif və mədəniyyətdən kənar həyatın mümkün olmadığını
Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|