Азярбайъан Республикасынын
Bütün türklərin tərcümanı
Yüklə 1,63 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün türklərin tərcümanı
- Tanınmış türkoloq Fuat Körpülüzadə
- Abid Tahirli
- İlahiyyatçı alim Musa Biqiyev
- Prof.dr.Bekali
- Dos.dr.Zühal Yüksəl (Krım Mühəndislik və Pedaqoji
Bütün türklərin tərcümanı ~ 55 ~
məhsullar da faydalıdır. Onun əkdiyi güllərdən çıxacaq çiçəklər də dilbərdir, gözəldir. Onun təməlini qoyduğu bina da sağlamdır. … «Tərcüman» babanın ruhu bütün tatar hərəkatında ulu başlıq olaraq yaşayacaqdır» («Böyük ustad İsmayıl bəy» məqaləsindən).
Tanınmış türkoloq Fuat Körpülüzadə: «Tərcüman» təkcə Krımda deyil, Kazanda, Qafqazda, Türkistanda, Çin Türkistanında, Sibirdə, Rumıniyada, Bolqarıstanda, Osmanlı imperiyası daxilində, xülasə bütün türk məmləkətlərində böyük bir təsir buraxdı, türklərin, xüsusi ilə Rusiya türklərinin intibahında mühüm bir amil oldu, hər tərəfdə İsmayıl bəyin bir çox tərəfdarları, ardıcılları yetişdi…». («İsmayıl Qasprinski» məqaləsindən).
müəllifi Yusif Akçuraoğlu nəzərdə tutulur – T.A.) təsir edən ilk şəxs tez-tez evlərində qonaq olduğu, əmisi qızı Zöhrə xanımın həyat yoldaşı, türk dünyasının əvəzedilməz aydınlarından İsmayıl bəy Qaspiralı idi («Yusif Akçura – türkçülüyün tarixini yaradan və yazan aydın» əsərindən).
Azər Turan: «Kulikov döyüşündən bəri Toxtamışın boş və sahibsiz qalmış taxtına beş yüz ildən sonra bir İsmayıl bəy çıxdı… Həzrəti Musanın sehirli əsasına bənzəyən «Tərcüman»ı ilə küfran dənizini yaran bu böyük kəramət sahibi türk milli varlığının müqəddəs yazılarını Baxçasaraydan Bombeyə, Bakıdan Qahirəyə, Balkanlardan Çin səddinə yaymağı bacardı». («Qaspiralı dalğası» məqaləsindən).
Abid Tahirli ~ 56 ~
fəaliyyətini qeyd etmək üçün əvvəl Hindistanda, sonra isə Fransada onun Nobel mükafatına namizədliyi irəli sürülür. Dünyanın bir çox ölkəsində, o cümlədən Rusiyada çox sayda jurnal və qəzetlər bu ideyanı dəstəkləsələr də, onu həyata keçirmək mümkün olmadı. Sovet dövründə türk xalqının böyük maarifçisi pantürkizm və panislamizmdə ittiham edildi, adı tarixdən silindi. Əslində, elə indi də böyük maarifçinin şərəfli adının bərpası bir çoxlarının xoşuna gəlmir… Sovet dövründə onun məzarı dağıdılmış, yerlə yeksan edilmişdir, yalnız 1999-cu ilin martında Krım tatarları onun xatirəsinə qəbirüstü daş ucaltmışlar. Türk tatar dünyasında İsmayıl Qaspiralı ən tanınmış simalardan biridir. Bu insan qeyri-adi zəkası, novator düşüncəsi, tükənməz enerjisi ilə XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində türk- tatar dünyasının yenilikçi bayraqdarı olmuşdur». («İsmayıl bəy Qasprinski» əsərindən).
T.Polkanova: «Öz xalqının maariflənməsinə Krım tatarları İ.Qasprinski və Krım qəraimi İ.Kazas böyük töhfə vermişdir. Onlar arasında dostluq əlaqəsinin olduğu yaxşı məlumdur. İ.Kazas – «Tərcüman»ın çox illik senzoru bütün illər ərzində qəzetdə bir sözə belə toxunmamış ki, bu da dəfələrlə rəhbərliyin iradına səbəb olmuşdur. Çox az adama məlumdur ki, İ.Qasprinskinin ünsiyyət dairəsinə qəraim türklərinin digər böyük xadimi Səray Şapşal da daxil olmuşdur… Onlar Baxçasarayda türk mədəniyyəti muzeyi yaratmaq barədə ortaq fikrə gəlmişlər». («İ.Qasprinski və S.Şapşal» əsərindən).
Bütün türklərin tərcümanı ~ 57 ~
İlyasov: KMR Ali Radasının millətlərarası münasibətlər üzrə daimi Komissiyasının sədri, Krım tatar xalqları Məclisi sədrinin müavini: «İ.Qaspiralı bütün türk dünyası və bəşər sivilizasiyasının sərvətidir…».
cəhalət bataqlığından çıxardı və onları işıqlı və aydın yola istiqamətləndirdi» («Süyüm Bikə» jurnalı, 1914).
hörmətli müəllimimiz dirilər və bundan sonra heç olmazsa, daha 15- 20 il millətimizə xidmət edə bilər, mən fikirləşmədən həyatımı qurban verər, onun yerinə qəbirə uzanardım». («Mülahizələr» əsərindən, 1914).
nəzərdə tutulur – T.A.) gənclik illərində Baxçasarayda tanış olduğu tatarların maarifpərvər ziyalısı İsmayıl bəy Qaspiralı «Tərcüman» adlı bütün türk dünyasını birliyə dəvət ideallı bir qəzet çap etdirirdi». («Əqidə bəxtəvərləri» məqaləsindən).
səs verən və ardından böyük bir yanğı ilə Qaspiralıdan gələn səsi ölkəsinə yönəltmiş olan kişilər şübhəsiz ki, Mustafa Kamal Atatürk və Kamalist yolu ilə irəliləyən aydınlarımızdır. Bu aydınlarımızın Abid Tahirli ~ 58 ~
başında da dəyərli müəllimimiz Nəcib Hablemitoğlu gəlməkdədir». («İsmayıl Qaspiralının ayaq izləri ilə gedərkən «Dildə, fikirdə, işdə birlik» çağırışına səs vermək» məqaləsindən). Dos.dr.İsmayıl Türkoğlu: «O dönəmdə İstanbulda təhsil alan Kazan aydınlarından Fatih Kərimi İstanbulda «Tərcüman»ın çox yaxşı izlənildiyini, ictimai yerlərdə – masa başına toplanmış xalqın «Tərcüman» oxuduğunu, küçələrdə qəzet satıcılarının «Tərcüman» gəldi» - deyərək bağırdığını yazırdı». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
Kasımov (Daşkənd Universiteti): «Tərcüman»ın özü bir reforma idi. …İndi bu vəziyyət (İ.Qaspiralı irsinə yasaq qoyulması nəzərdə tutulur – T.A.) kommunistlərin hökm sürdüyü Çində davam etməkdədir. Məsələn, Uyğur türk xalqının maarif tarixi haqqında yazılan kitablarda İ.Qaspiralının adı belə çəkilmir. Sanki belə bir adam tarixdə heç olmamışdır. Bu düzgün münasibət deyil. SSRİ-də isə perestroykadan sonra İ.Qaspiralıya münasibət dəyişməyə başladı». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
Universiteti): «İsmayıl bəy ərəb və farsca söz və terminləri ilə yüklü olan Osmanlı ədəbi dilinin ifrat çətinliyini tez-tez təhlil və tənqid edirdi. Onun türkcəsi xalq danışıq dili əsasında inşa
Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|