Азярбайъан Республикасынын
Bütün türklərin tərcümanı
Yüklə 1,63 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün türklərin tərcümanı
- Doç.dr.Hakan Kırımlı (Bilkənt Universiteti)
- Prof.dr.Kamil Vəli Nərimanoğlu (Bakı Avrasiya Araşdırma
- Abid Tahirli
- Prof.dr. Xəlil İnalcık (Bilkənd Universiteti)
- Prof.dr. Turan Yazgan (Türk Dünyası Araşdırmaları Vakfı başqanı)
- Yrd.doç.dr. Əhməd Toksoy
- Qaspiralışünas Mustafa Tokər (Səlcuq Universiteti)
Bütün türklərin tərcümanı ~ 59 ~
edilmişdi» («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
hər mövzuda dəyişmək «parolu» olan «birlik» bu anlayışın əhatə dairəsini Rusiya sərhədləri daxilindəki dindaş və soydaşları ilə məhdudlaşdırmırdı» («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
Mərkəzi başqanı): «İsmayıl Qaspiralı yalnız Krım tatarlarının, Krım türklərinin deyil, bütün türk dünyasının iftixar, şərəf qaynağıdır. Xüsusi ilə Azərbaycanda, bütün Qafqazda İsmayıl Qaspiralını çox sevirlər. Onun həm şəxsi həyatı, həm də ictimai, fəlsəfi, ədəbi, mətbu fəaliyyəti Azərbaycanla, Qafqazla sıx bağlı olmuşdur» («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
müsəlmanlarının, Rusiya türklərinin milli oyanış hərəkatının rəhbəri idi. Lakin onun, bu hərəkatın qarşısında çox ciddi bir maneə vardı. Bu maneə o dövrün… qədimçiliyi idi» («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
Abid Tahirli ~ 60 ~
reformalarını islam dünyasının türk olmayan qisminə «ixrac etmək» istiqamətində son bir təşəbbüsü də oldu. 1912-ci ilə doğru dünyada ən çox müsəlman əhaliyə sahib ölkə olan Hindistanda «Üsuli- cədid»i tanıtmaq və tətbiq etmək qərarına gəldi». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004). «Tərcüman» qəzeti təkbaşına İsmayıl bəyin 1883-cü ildən, yaxud 1905-ci ildən sonra çap etdiyi bütün nəşrlərdən, kitablardan daha böyük iş görmüş, türk dünyasında heç bir qəzetlə müqayisə edilməyəcək qədər xidmət göstərmiş, şərəfli bir tarixə sahib olmuşdur». («İsmayıl Qaspiralının fəaliyyətlərinə ümumi bir nəzər» məqaləsindən).
Prof.dr. Xəlil İnalcık (Bilkənd Universiteti): «Türk dünyasının qurtuluş yolunu modernləşmədə, modern elmin və texnologiyanın mənimsənilməsində görən böyük mütəfəkkir, böyük türk lideri olaraq İsmayıl Qaspiralını görürəm. Türkçülük əslində onun «Tərcüman» qəzeti ilə, onun təlqinləri ilə başlamışdır («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14- 21 aprel 2004).
Prof.dr. Turan Yazgan (Türk Dünyası Araşdırmaları Vakfı başqanı): «Məncə, İsmayıl Qaspiralı türk tarixinin yetişdirdiyi, türk millətinin gələcəyinin təsbit edilməsində ən doğru idealları irəli sürmüş çox böyük bir mədəniyyət, siyasət xadimi və düşüncə sahibidir». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
Bütün türklərin tərcümanı ~ 61 ~
çox böyük xidmətləri var, lakin ən əhəmiyyətlisi bu gün bizim Qaspiralı bəyi xatırlamamıza əsas verən, həm də «Tərcüman» qəzetidir». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
biləcəyimiz Qaspiralı tərəfindən təsbit edilmişdir». («İsmayıl bəy Qaspiralı» sənədli filmində çıxışından. TRT-2, 7-14-21 aprel 2004).
Prof.dr. Şükrü Elçin: «Bütün həyatı boyunca, xüsusi ilə məşhur «Tərcüman» qəzetində «Dildə, fikirdə, işdə birlik» prinsipini ortaya qoymaqla xalqının mədəni bir səviyyəyə çatması üçün 35 ilini heç bir mükafat gözləmədən, sevə-sevə xərcləyən, fikir və mücadilə adamı, qəzetçi, yazıçı, şair İsmayıl Qaspiralı yeni nəsillərin örnək olacağı bir şəxsiyyətdir». («İsmayıl Qaspiralı: təhsil və maarif problemləri» məqaləsindən).
Süleyman Kələmci: «Texniki kəşflər, müharibələr, Osmanlı imperatorluğunda aparılan islahatlar, müstəmləkəsi Avropa, qadın haqları… və s. kimi bir çox mövzulara müraciət edən «Tərcüman» dil birliyinə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələrin həyata keçirilməsini vacib hesab edir və bunun üçün çalışırdı: - türk dilini mümkün olduğu qədər yad dillərdən və onun qaydalarından təmizləmək;
Abid Tahirli ~ 62 ~
- hər şivədə ifrat məhəlli olmayan kəlmələri ümumi türk dilinə uyğunlaşdıraraq istifadə etmək; - oxuyub yazanlar tərəfindən anlaşılmayan ərəbcə və farsca sözlərdən xilas olmaq; - türklər üçün ortaq bir yazı dili müəyyənləşdirmək; - məktəblərdə müasir təhsil qaydalarını tətbiq etmək. … «Tərcüman» qəzetinin (1883-1918) tam bir kolleksiyası dünyanın heç bir kitabxanasında yoxdur. Ən çox ilə sayına sahib kitabxana Sankt-Peterburqdakı Rusiya Milli Kitabxanasıdır. …Türklərin bütün olduğuna inanaraq onlara tatar, Azeri, başqırt, özbək kimi isimlər verilməsinin doğru olmadığını anlayır və bütün bu isimlərin sadəcə bölmək, parçalamaq, dağıtmaq məqsədi ilə ortaya atıldığını bilirdi. Əslində, Kaşqarlı Mahmud «Divani lüğat-it türk» adlı əsərində türk dilinin çeşidli qollarının bir-birindən fərqli səs özəlliklərini aydın göstərmişdir». («Qaspiralı İsmayıl bəy» məqaləsindən).
Yrd.doç.dr. Əhməd Toksoy: «…türk milləti Qaspiralının işarət etdiyi «Dildə, fikirdə, işdə birlik» hədəfini gerçəkləşdirəndə onun da ruhu şad olacaq və adı hörmətlə anılmış olacaqdır». («XX yüz ilə girərkən türk dünyası və İsmayıl Qaspiralı» məqaləsindən).
gün də aktual və canlı olan «dildə birlik» fikrini ortaya atan İsmayıl Qaspiralını… bir daha xatırlamaq şübhəsiz ki, tək bir dillə danışıb yazmaq həyəcanını duyan hər kəs üçün ödənməsi vacib bir vəfa borcudur. Onun açdığı cığır bir sıra daxili və xarici düşmənlər Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|