Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
461 sonra dəyişib Məmmədsəlim etmişlər və mən Əzrayılın siyahısına Məmmədkazım kimi düşmüşəm, Əzrayıl Məmmədkazımı axtarır, məndən uzaqdır. Bir dəfə kim isə tribunadan tənqid edirdi, deyirdi ki, onun büründüyü əbanın - peyğəmbər əbasının altında çox şey gizlənib, bilmirsiniz. Tənqid ciddi və qərəzli idi, kəskin məcraya yönəlməkdə idi. Elə həmin anda Məmmədsəlim müəllim: - Yaxşı, əbanın altındakı- ları gördün, düş aşağı, - dedi və kəskin gülüş doğuran, yerinə düşən bu sözlər çıxışın bitməsinə səbəb oldu. Mən inanmıram ki, Məmmədsəlim müəllimin yer üzündə bir nəfərə söz borcu ola. Mən inanmıram ki, yer üzündə Məmmədsəlim müəllimdən inciyən ola. Olsa da, günah özündə olar. İnsan əbədi deyil. İnsan yalnız başqalarının qəlbində əbədiləşə bilər. Respublikamızın elə bir guşəsi yoxdur ki, orada Məmmədsəlim müəllimin yetirmələri, tələbələri, dostları olmasın. Onların hər birinin qəlbində Məmmədsəlim müəllimdən bir zərrə var.
bizim qəlbimizdə yaşayacaq. Ruhu şad olsun!..
462 ÖMRÜN DAVAMINI RUHLAR YAŞAYIR
Sular elə bulanıb, başımız elə qarışdırılıb ki, az qala, var- lığımızı da unutmuşuq... 7 aprel - şənbə günü sağ-salamat yola saldıq, 9 aprel - bazar ertəsi dəfn olundu. Şənbə günü saat 15-də kommunistlərə Çin haqqında MK-nın gizli məktubu oxunurdu. Professor ön cərgədə - qapıya yaxın otur- muşdu. Məktubun oxunuşu çox çəkmədi, çıxdıq. Nə isə bir halsızlıq hiss edirdim professorda: - Maşınla gedək, - dedim. - Yox, hava yaxşıdır, Bilalınan söhbət edə-edə gedəcəyik, - dedi.
Yol boyu durub dincəlir, parkda otururlar, parkdan qalxıb evə gəlir, televizora baxa-baxa halı pisləşir, təcili yardım gəlsə də, kömək edə bilmirlər: - ”Bax, dayandı... Dayandı...” deyə-deyə, ürəyini tutub gözlərini əbədi yumur. Qədim Vedalarda günəş şüalarının tərkibindəki zərrələrlə müqayisə edilən can bədəni tərk edənə qədər şüuru özündə olur. O vaxtdan professor tez-tez yuxuma girərdi. Bəzən qış papağı ilə yalnız sifəti yadımda qalardı. Bəzən külrəngi yarımqol köynəkdə. Nədənsə, yuxularımda professoru həmişə bir qədər yüksəkdə görürəm - ekranlarda olduğu kimi... Elə adamlar var ki, yuxuma girəndə mütləq zərər çəkirəm, bilirəm ki, gündüz sözsüz bir qan-qaralıq olacaq. Lakin Dəmirçizadə ilə yuxuda görüşlərim ən ümidli, inamlı günlərə çevrilib. Yuxuda ol- duğum ən rahat və xoş dəqiqələrdə professorla görüşmüşəm. Ayılanda da xoş təəssüratla ayılmışam və düşünmüşəm ki, gündüz nə isə fərəhli bir hadisə baş verəcək. Xeyli vaxt idi, professorla ”görüşmürdüm.” Avqustun ilk ge- cələrindən biri idi. Səhərə yaxın. Yenə professor bir qədər yuxarıda dayanmışdı. Mən onu sinədən yuxarı görürdüm. Çox qəribədir - mən onunla heç vaxt danışmadığım kimi danışdım: - Çoxdandır görmürəm Sizi. Evdə nə var, nə yox? - Suyumuz yaman bulanıb, - dedi. Deyəsən, bu sözləri bir də təkrar etdi. Hiss elədim ki, nəsə bir çarə axtarır. Amma yenə də gülümsəyirdi. İstədim deyəm ki, suyu durultmaq üçün təzə cihaz ixtira ediblər. Amma könlümdə vuruşdurdum ki, bu cihaz çox bahadır; həm
463 də suyu durultmaq üçün tam etibarlıdırmı?. . Bir şey demədim. Ayıldım və fikrə getdim: ”Suyumuz yaman bulanıb.” Nəyə işarə edirdi professor? İndiki şəraitdə nəyi nəzərdə tutmamaq olar ki? Geyinən kimi, professorun biblioqrafiyasına baxdım. Mən onun vəfat tarixini bilirdim, doğum tarixini unutmuşdum: halbuki unutmamalıy- dım, 60 illiyində yalnız Azərbaycan alimlərinə deyil, İttifaqın görkəmli türkoloqlarına, bir sıra xarici alimlərə dəvətnaməni mənim xəttim ilə yazdırmışdı. Baxdım: doğum tarixi 7 iyul 1909-cu il. Anlamağa başlayırdım: professorun anadan olmasının 85, vəfatının 15 illiyi idi və apreldə vəfatını qeyd etmədiyimiz kimi, iyulda da 85 illiy- ini yada salmamışıq. Sular o qədər bulanıb, başımız o qədər qarışıb ki, tərbiyə və təhsil verənimizi unutmuşuq. Professor bütün iyulu da dözüb, səbr edib, avqusta keçəndə əbədi zərrə qəlbimizə girib, bizi oyadıb. Qitada deyilir ki, ”mötəbər şəxslərlə hesablaşmadan görülən iş özbaşına fəaliyyətdir” və özbaşına fəaliyyət çox zaman səmərəsiz olur. Tələbəlik illərini nəzərə almasaq, 62-ci ildən 79-cu ilədək Əbdüləzəl Məmməd oğlu Dəmirçizadənin rəhbərliyi altında, onun qeyd və göstərişlərini dinləyərək, bilik və təcrübəsindən, davranış tərzindən öyrənərək fəaliyyət göstərmişəm, ona görə də mən bu mötəbər şəxsi heç vaxt unutmamalıyam, 18 il müddətində, demək olar ki, hər gün görüşdüyümüz bu böyük şəxsiyyət haqqında bir neçə məqalə yazsam da, yenə bəzi xatirə-detalları yada salmağa borcluyam. Ə.Dəmirçizadə qüsursuz şəxsiyyət idi. Həqiqi alim, gözəl müəllim, yorulmaz təşkilatçı, təvazökar insan idi. Ə.Dəmirçizadə dilçiliyin dialektologiya müstəsna olmaqla, bütün sahələrinə dair ilk ən yaxşı tədqiqatların müəllifi idi. Dil tarixi, fonetika, morfologiya, sintaksis, etimologiya, üslubiyyat, ədəbi tələffüz məsələlərinə dair geniş tədqiqat aparan şəxs onun tutarlı yazı- larını nəzərə almadan keçinə bilməz. Bədii dil sahəsində tədqiqləri bir məktəb idi. Lakin bizim bu cəhalət dünyasında hər yeni əsəri meydana çıxarkən paxıllıq, həsəd və riyakarlığın müqaviməti ilə qarşılaşırdı. ”Azərbaycan dilinin tarixi” adlı monumental əsəri 48-ci ildə işıq üzü görməyə başlamamış, güllələnmişdi. Elə bil, professor belə şeylərə alışmışdı. Türkologiyada yeni hadisə kimi qiymətləndirilən ”Azərbaycan dilinin üslubiyyatı” kitabı meydana çıxan kimi (1962), ilk cümləsindən məntiqsizlik və qərəz aşkar olan iftira dolu məqalə buraxdılar. Professor eşitdi, söhbət zamanı kafedrada dedi: ”Mən yazmışam. Kim nə cür başa düşür-düşsün.” Və məlum oldu ki, profes- sor heç o məqaləni oxumayıb, oxumaq fikrində də deyil. ”Müasir
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|